Dorabiający do świadczeń i zasiłków przedemerytalnych w zakresie działalności podlegającej ubezpieczeniom społecznym lub pełnionej służby mają wyznaczone dwa progi zarobkowe. Aby otrzymywać pełne świadczenie, nie mogą ich przekroczyć.

Pierwszy próg to tzw. graniczna kwota przychodu, a jej przekroczenie skutkuje zawieszeniem całego świadczenia. Limit ten wynosi 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji (od 1 marca 2013 r. jest to 2465,20 zł).

Jeśli zarobki świadczeniobiorcy nie przekraczają granicznej kwoty przychodu, ale są wyższe od niższego limitu, tj. dopuszczalnej kwoty przychodu (25 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, od 1 marca 2013 r. jest to 880,50 zł), świadczenie lub zasiłek podlega zmniejszeniu. Zmniejszenie to jest równe kwocie przekroczenia niższego progu zarobkowego. Po zmniejszeniu świadczenie nie może być jednak niższe od minimalnej gwarantowanej kwoty. Ta ostatnia od 1 marca 2013 r. wynosi 487,88 zł.

Oba limity zarobkowe, a także minimalna gwarantowana kwota świadczenia, obowiązują w całym okresie rozliczeniowym. Trwa on od 1 marca danego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Informacja musi być

Podejmując działalność zarobkową objętą ubezpieczeniami społecznymi, uprawnieni do przedemerytalnych pieniędzy muszą niezwłocznie poinformować o tym właściwą jednostkę wypłacającą świadczenie. W oddziale ZUS składają więc oświadczenie, w którym wskazują konkretną wysokość przychodu.

Nie wystarczy, tak jak u emerytów i rencistów, ogólna deklaracja, czy przychód jest na tyle wysoki, że będzie skutkował zawieszeniem lub zmniejszeniem świadczenia, czy też na tyle niski, że nie spowoduje takich skutków. Na podstawie tej informacji ZUS decyduje o dalszej wypłacie świadczenia (w pełnej lub zmniejszonej wysokości) albo o jego zawieszeniu.

Do końca maja

Niezależnie od poinformowania ZUS o podjęciu działalności zarobkowej oraz o wysokości deklarowanego przy- chodu uprawnieni muszą dopełnić pewnych formalności także po zakończeniu roku rozliczeniowego. Do końca maja podają wysokość zarobków uzyskanych w całym poprzednim okresie rozliczeniowym. Informację tę przekazują albo w formie zaświadczenia (jeśli są zatrudnieni u płatnika składek), albo oświadczenia (jeśli opłacają składki za siebie).

Oznacza to, że do 31 maja 2013 r. muszą wykazać przychód uzyskany od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2013 r. Zatrudniający ich płatnicy składek mają z kolei wystawić im najpóźniej w tym terminie zaświadczenie potwierdzające przychód wypłacony w całym rozliczanym okresie.

Rozliczeniu podlega przychód wpływający na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia/zasiłku przedemerytalnego. Jest to ten uzyskany z działalności podlegającej ubezpieczeniom społecznym lub z tytułu służby. Wyjątek dotyczy działalności, która była wykonywana wyłącznie przed powstaniem prawa do świadczenia lub wyłącznie po ustaniu tych uprawnień.

Nie trzeba też wykazywać przychodu z działalności nieobjętej obowiązkowymi ubezpieczeniami (np. umowy o dzieło zawartej z podmiotem innym niż własny pracodawca), niezależnie od tego, kiedy była ona wykonywana.

Tylko oskładkowane

W związku z koniecznością wykazania przychodu osoba zatrudniona u płatnika składek (np. u pracodawcy) powinna od niego zażądać wystawienia zaświadczenia potwierdzającego przychód uzyskany w poprzednim roku rozliczeniowym, tj. od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2013 r.

Sporządzając ten dokument, płatnik uwzględnia te wypłaty, które zgodnie z przepisami stanowią podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych. U pracownika w zaświadczeniu wykazuje się więc przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jest to zarówno wynagrodzenie zasadnicze, jak i różne dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy czy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.

Co więcej, jeśli szef zawarł z pracownikiem dodatkową umowę cywilnoprawną (np. zlecenia, agencyjną lub o dzieło) albo pracownik wykonuje taką umowę na jego rzecz, też musi opłacić składki od przychodu z takiego kontraktu. Dlatego powinien go również uwzględnić w wystawianym zaświadczeniu.

Do wykazywanego przychodu szef musi wliczyć także pewne nieoskładkowane wypłaty, które wpływają na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia. Chodzi o wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie art. 92 kodeksu pracy, zasiłki chorobowe, macierzyńskie i opiekuńcze, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, a także świadczenie wyrównawcze i dodatek wyrównawczy.

Przykład

Od 1 stycznia 2010 r. pracodawca zatrudnia na etacie osobę uprawnioną do świadczenia przedemerytalnego. Wypłaca jej wynagrodzenie zasadnicze, dodatek stażowy i nagrody kwartalne. W listopadzie i grudniu 2012 r. pracownik był na zwolnieniu lekarskim, dlatego szef wypłacił mu wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy.

Ponadto w styczniu 2013 r. strony zawarły dodatkową umowę-zlecenie, na mocy której pracownik w kolejnych miesiącach otrzymuje określone wynagrodzenie. Wystawiając zaświadczenie do rozliczenia przychodu tej osoby, pracodawca powinien uwzględnić zarówno jej przychód ze stosunku pracy (wynagrodzenie zasadnicze, dodatek stażowy i nagrody), jak i wynagrodzenie wypłacone ze zlecenia zawartego z podwładnym, wynagrodzenie chorobowe i zasiłek.

Niektóre wypłaty trzeba wyłączyć

Wykazując w zaświadczeniu przychód pracownika uprawnionego do pieniędzy przedemerytalnych, pracodawca pomija składniki wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm., dalej rozporządzenie).

Ponieważ rozporządzenie to stosuje się także do zleceniobiorców i pracujących na umowach o świadczenie usług, tak samo powinien postąpić np. zleceniodawca, wystawiając zaświadczenie osobie wykonującej na jego rzecz umowę cywilną.

Wymienione w rozporządzeniu składniki, od których nie należy odprowadzać składek emerytalno-rentowych (i których tym samym nie należy wykazywać w zaświadczeniu do rozliczenia przychodu z ZUS), to m.in.:

880,50 zł

tyle można zarobić (brutto) od 1 marca 2013 r. bez ryzyka zabrania czy zmniejszenia świadczenia przedemerytalnego

- nagrody jubileuszowe, które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat,

- odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z racji wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy,

- ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika,

- świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

- zapomogi losowe w razie klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby.

Przykład

Pani Hanna jest uprawniona do świadczenia przedemerytalnego od 1 marca 2012 r. W czerwcu 2012 r. ponownie podjęła etatowe zatrudnienie. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego, które otrzymuje do 25. dnia każdego miesiąca, w sierpniu 2012 r. otrzymała zapomogę pieniężną w związku ze śmiercią bliskiego członka rodziny.

Zgodnie z przepisami kwota tego świadczenia nie została oskładkowana. Ustalając przychód pracownicy do rozliczenia z ZUS, pracodawca wystawiający jej zaświadczenie, powinien pominąć kwotę zapomogi pieniężnej.

Jaki przychód

Wystawiając zaświadczenie uprawnionemu do świadczenia, płatnik składek wykazuje nie tylko łączną kwotę przychodu z całego okresu rozliczeniowego, ale również ten uzyskany w poszczególnych miesiącach tego okresu. Tylko taki sposób wykazania zarobków umożliwi ZUS dokonanie wyboru wariantu jego rozliczenia (w stosunku miesięcznym lub rocznym).

Przy wystawianiu zaświadczenia płatnik składek powinien przyporządkować poszczególne wypłaty do miesiąca, w którym zostały przelane (postawione do dyspozycji osoby ubezpieczonej). Od tej zasady jest jeden wyjątek. Przychód z działalności wykonywanej przed ustaleniem prawa do przedemerytalnych pieniędzy albo po ustaniu uprawnień nie wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, choć został wypłacony w czasie, gdy istniało prawo do świadczenia. Tym samym nie należy go wykazywać w rozliczeniu przychodu.

Przykład

Pracodawca zatrudnia osobę uprawnioną do świadczenia przedemerytalnego. Wynagrodzenie zasadnicze wypłaca jej z dołu do 5. dnia następnego miesiąca. Oznacza to, że w marcu 2012 r. wypłacił jej pensję za luty 2012 r., a w marcu 2013 r. pobory za luty 2013 r.

Ponieważ w wystawianym zaświadczeniu szef powinien uwzględnić kwoty przychodu wypłaconego w okresie podlegającym rozliczeniu, tj. od marca 2012 r. do końca lutego 2013 r., wykazuje w nim wynagrodzenie przekazane pracownicy w marcu 2012 r. (choć przysługiwało za luty 2012 r.), pomijając pensję wypłaconą w marcu 2013 r. (choć przysługiwała za luty 2013 r.).

Przykład

Od 1 stycznia 2012 r. pan Adam nabył prawo do świadczenia przedemerytalnego. W marcu 2012 r. pracodawca, który zatrudniał go ostatnio przed przejściem na to świadczenie, wypłacił mu zaległą nagrodę za IV kwartał 2011 r.

Wprawdzie przychód ten został wypłacony w roku rozliczeniowym 2012/2013, ale należy się za okres przed nabyciem prawa do świadczenia przedemerytalnego. Dlatego uprawniony nie powinien żądać od ostatniego pracodawcy potwierdzenia wypłaty tej nagrody.