Zasiłek wyrównawczy przysługuje pracownikowi, który w wyniku zmniejszonej sprawności do pracy musiał poddać się rehabilitacji zawodowej, w związku z czym jego miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu. Taką rehabilitację może odbywać w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej albo u pracodawcy – ale na wyodrębnionym stanowisku pracy dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonych zadań.

- Jeden z naszych pracowników od 1 lutego br. odbywa rehabilitację zawodową na wyodrębnionym do tego celu stanowisku pracy. Po przesunięciu będzie otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 2800 zł. Przed rehabilitacją zarabiał do grudnia 2012 r. 3270 zł, a od stycznia br. 3770 zł. Jak mamy ustalić wysokość zasiłku wyrównawczego? – pyta czytelniczka.

Prawo do zasiłku wyrównawczego związane jest ze statusem pracownika. Zatem tylko osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę może liczyć na to świadczenie. Zleceniobiorcy, wykonawcy umowy o dzieło czy osoby bezrobotne nie uzyskają prawa do zasiłku wyrównawczego.

Rehabilitacji zawodowej może być poddany pracownik ze zmniejszoną sprawnością do pracy:

- zagrożony chorobą zawodową i wymagający przekwalifikowania,

- zatrudniony w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, jeżeli stan jego zdrowia wymaga zmiany rodzaju pracy,

- który wskutek wypadku lub dłuższej choroby utracił czasowo zdolność do pracy i wymaga adaptacji do pracy.

Wyrównanie różnicy

Zasiłek wyrównawczy to świadczenie pieniężne przysługujące pracownikom z ubezpieczenia chorobowego, jeżeli na czas rehabilitacji zawodowej pensja pracownika uległa obniżeniu. Tak stanowi art. 23 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa).

Gdy zatrudniony musiał poddać się rehabilitacji zawodowej w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, uprawnienie do zasiłku wyrównawczego wynika z art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.; dalej ustawa wypadkowa) i przysługuje z ubezpieczenia wypadkowego.

Zasiłek wyrównawczy to rekompensata straty na zarobkach. Przy czym chodzi tu o porównanie pensji, do jakiej pracownik ma prawo w okresie rehabilitacji zawodowej, ze średnią zarobków z 12 miesięcy poprzedzających podjęcie rehabilitacji.

Brak uprawnień

Na prawo do zasiłku wyrównawczego nie ma co liczyć pracownik:

- uprawniony do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,

- za okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, sprawowania opieki lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, a także za dni usprawiedliwionych nieobecności w pracy z innych przyczyn, za które nie przysługuje wynagrodzenie,

- który w okresie rehabilitacji zawodowej osiąga zarobki równe albo wyższe od wcześniej pobieranych.

Ponadto prawo do tego świadczenia ustaje z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację.

Uprawnienia do świadczenia ustają również wtedy, gdy czasowa niezdolność do pracy w okresie rehabilitacji zawodowej trwała nieprzerwanie jeden miesiąc lub jeśli z uwagi na stan zdrowia rehabilitacja stała się niecelowa.

Należna kwota

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, które pracownik pobierał w okresie 12 miesięcy przed powstaniem prawa do świadczenia, a miesięczną pensją, którą uzyskuje podczas pracy w nowych warunkach. Średnie miesięczne zarobki sprzed rehabilitacji ustala się na zasadach określonych dla podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Jeżeli w czasie rehabilitacji pracownik przez część miesiąca był nieobecny w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, to za ten miesiąc otrzyma zasiłek wyrównawczy w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem zmniejszonym o 1/30 część za każdy dzień tej absencji, a pensją osiągniętą w tym miesiącu.

Przykład

Pan Jan od 1 października 2012 r. odbywa rehabilitację zawodową. W styczniu 2013 r. nie przepracował pełnego miesiąca w ramach tej rehabilitacji, ponieważ przez pięć dni opiekował się chorym 14-letnim synem i otrzymał z tego tytułu zasiłek opiekuńczy.

Przychód pracownika za 16 dni pracy w tym miesiącu wyniósł 2150 zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie z 12 miesięcy przed podjęciem rehabilitacji wyniosło 2821,68 zł (pomniejszone o składki 13,71 proc.). Zatem zasiłek wyrównawczy za styczeń 2013 r. wyniósł 496,14 zł. Został obliczony w następujący sposób:

- przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika wynoszące 2821,68 zł pomniejszono o 1/30 część za każdy dzień nieobecności pana Jana w pracy z powodu sprawowania opieki, tj. o 470,30 zł (2821,68 zł : 30 = 94,06 zł; 94,06 zł x 5 dni sprawowanej opieki) i wyniosło 2351,38 zł (2821,68 zł – 470,30 zł),

- wynagrodzenie w ramach rehabilitacji zawodowej wyniosło 1855,24 zł [2150 zł – 294,76 zł (tj. 13,71 proc. z 2150 zł)],

- zasiłek wyrównawczy za styczeń 2013 r. wyniesie 496,14 zł (2351,38 zł – 1855,24 zł).

Ile wypłacić

Pracownik, o którego pyta czytelniczka, przed podjęciem od lutego br. rehabilitacji zawodowej uzyskiwał przychód od lutego do grudnia 2012 r. w wysokości 3270 zł, a za styczeń 2013 r. w wysokości 3770 zł brutto. Jego zarobki w czasie rehabilitacji za luty 2013 r. zostały określone na kwotę 2800 zł.

Aby obliczyć kwotę zasiłku wyrównawczego, należy kolejno:

1. ustalić przeciętne wynagrodzenie za ostatnie 12 miesięcy:

- od lutego do grudnia 2012 r.:

3270 zł – 448,32 zł (składki, tj. 13,71 proc.) = 2821,68 zł

2821,68 x 11 m-cy = 31 038,48 zł

- za styczeń 2013 r:

3770 zł – 516,87 zł (składki, tj. 13,71 proc.) = 3253,13 zł

- przeciętne miesięczne wynagrodzenie:

31 038,48 zł + 3253,13 zł = 34 291,61 zł

34 291,61 zł : 12 miesięcy = 2857,63 zł

2. określić wynagrodzenie należne w czasie rehabilitacji od lutego 2013 r.:

- 2800 zł – 383,88zł (składki, tj. 13,71 proc.) = 2416,12 zł

3. obliczyć kwotę zasiłku wyrównawczego za luty 2013 r.:

2857,63 zł (przeciętne wy- nagrodzenie za 12 miesięcy sprzed rehabilitacji) – 2416,12 zł (obniżona pensja miesięczna należna w trakcie rehabilitacji) = 441,51 zł

Kwota ta stanowi zasiłek wyrównawczy przysługujący pracownikowi za pełny miesiąc pracy w warunkach rehabilitacji zawodowej.

Do kogo z wnioskiem

Jeżeli pracodawca zgłasza do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób (według stanu na 30 listopada poprzedniego roku), to do niego pracownik powinien wystąpić o zasiłek wyrównawczy. W pozostałych przypadkach wniosek należy złożyć w jednostce ZUS, właściwej ze względu na siedzibę pracodawcy.

O potrzebie poddania pracownika rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik ZUS. Jeśli pracownik wniesie sprzeciw od orzeczenia lekarza ZUS (na co ma 14 dni od daty jego otrzymania), dokumentem do poddania go rehabilitacji zawodowej jest orzeczenie komisji lekarskiej ZUS.

Gdy zasiłek wyrównawczy ma wypłacać ZUS, do wniosku trzeba dodatkowo dołączyć:

- zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3,

- zaświadczenie pracodawcy albo zakładowego lub międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji zawodowej o wysokości miesięcznego wynagrodzenia osiągniętego podczas rehabilitacji zawodowej lub przyuczenia do określonej pracy,

- protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej została spowodowana wypadkiem przy pracy,

- decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez inspektora sanitarnego, jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej została spowodowana chorobą zawodową.