Kto będzie płacił zasiłki w 2013 roku

Płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia chorobowego jest albo firma, albo ZUS. Ostatni dzień listopada decyduje o tym, kto w przyszłym roku kalendarzowym zapłaci za chorobę czy macierzyństwo.

30 listopada trzeba zatem przeliczyć, ile osób zgłoszonych jest do ubezpieczenia chorobowego. W stosunku do tych płatników składek, którzy w tym terminie nie będą wskazywali nikogo do tego ubezpieczenia, przesądzający będzie stan ubezpieczonych na pierwszy miesiąc, w którym dokonają takiego zgłoszenia.

Powyżej 20 ubezpieczonych

Jeśli na 30 listopada 2012 r. pracodawca będzie zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego co najmniej 21 osób, to od 1 stycznia 2013 r. będzie płatnikiem m.in. zasiłków chorobowych, macierzyńskich czy opiekuńczych.

Tak stanowi art. 61 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa). Jeśli zadeklaruje mniej osób do chorobowego, obowiązki płatnicze przejmie ZUS. Płatnik jedynie będzie je wykazywał w dokumentacji przekazywanej do Zakładu.

Co ważne, ustalając liczbę ubezpieczonych, nie ma znaczenia, czy podwładni podlegają ubezpieczeniu obowiązkowo (np. pracownicy), czy dobrowolnie (np. zleceniobiorcy). Nie jest też istotne, czy pracują na pełnym etacie, czy jedynie na jego część.

Liczymy załogę

Ustalając stan liczebny, bierzemy pod uwagę objętych ubezpieczeniem chorobowym:

- pracowników (w tym przebywających na urlopach macierzyńskich, zarówno w wymiarze podstawowym, jak i rozszerzonym, czy ojcowskich),

- pracowników uczniów,

- chałupników,

- osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych (zlecenia, agencyjne i inne o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu) i z nimi współpracujące,

- osoby prowadzące działalność gospodarczą i z nimi współpracujące.

Pomijamy jedynie przebywających 30 listopada na urlopach wychowawczych i bezpłatnych.

Trzeba jednak pamiętać o uwzględnieniu pracowników, którzy będąc uprawnionymi do urlopu wychowawczego, zamiast go wykorzystywać, złożyli u pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy. Takie osoby należy traktować jako aktywnych pracowników i wliczać do grona ubezpieczonych rzutujących na zasiłkowe obowiązki płatnicze szefa w następnym roku.

Przykład

Firma zatrudnia 22 pracowników. Jeden z nich przebywa na urlopie wychowawczym do końca 2012 r. Inna osoba, uprawniona do urlopu wychowawczego, łączy aktywność zawodową z wychowywaniem potomka i złożyła wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do połowy etatu do końca 2013 r.

W 2013 r. pracodawca ten będzie płatnikiem zasiłków, gdyż na 30 listopada br. będzie zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego 21 osób.

Przykład

Osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Na 30 listopada 2012 r. przy prowadzonej działalności zatrudnia:

- 24 pracowników, w tym trzech przebywa na urlopie wychowawczym i dwóch korzysta z urlopu bezpłatnego,

- cztery osoby na podstawie umowy-zlecenia (z tej racji przystąpiły do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego).

Na 30 listopada 2012 r. do ubezpieczenia chorobowego zgłoszone są 24 osoby, tj. [(24 – 3 – 2)] + 4 + 1 (jest to prowadzący działalność). Prowadzący biznes będzie musiał wypłacać zasiłki w 2013 r.

Gdy będą uchybienia

W myśl art. 68 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus) do zakresu działania ZUS należy m.in. stwierdzenie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, a także kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Gdy w wyniku postępowania wyjaśniającego inspektor ZUS stwierdzi, że zawarte np. w październiku dzieło ma charakter umowy o pracę, a nie deklarowanego kontraktu cywilnego nierodzącego konsekwencji w ubezpieczeniach społecznych, wyda decyzję, że osoba ta podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik od dnia zawarcia umowy.

To zmienia kwalifikację prawną tej umowy, co nastąpi z okresem wstecznym. Dla płatnika oznacza to konieczność zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od dnia rozpoczęcia wykonywania tej umowy, a także złożenia za cały ten okres dokumentów rozliczeniowych w trybie korekty oraz opłacenia składek z odsetkami za zwłokę.

To nie muszą być wszystkie konsekwencje. Jeśli na koniec listopada płatnik obliczy, że zgłasza do ubezpieczenia chorobowego 20 ubezpieczonych, a po wizycie inspektora okazało się, że wykonawcę dzieła należy od października zakwalifikować jako pracownika, to szef stanie się w przyszłym roku płatnikiem zasiłków. Oczywiście przy założeniu że płatnik nie odwoła się od decyzji ZUS.

Tak samo zresztą będzie, jeśli to sam wykonawca dzieła czy zleceniobiorca wystąpi do sądu z wnioskiem o uznanie istnienia stosunku pracy i uzyska korzystny dla siebie wyrok. Wówczas także na mocy tego sądowego werdyktu płatnik będzie musiał zgłosić wstecznie współpracownika do ubezpieczeń jako etatowego podwładnego. I znów będziemy mieli do czynienia z sytuacją, gdzie 30 listopada na koncie płatnika pojawi się kolejny podwładny podlegający obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym – w tym ubezpieczeniu chorobowemu.

Zatem pracodawca, który na podstawie listopadowych rachunków miał nie wypłacać zasiłków chorobowych w nowym roku z powodu zgłaszania do chorobówki jedynie 20 osób, faktycznie będzie musiał to robić.

Na przełomie roku

Wątpliwości, kto będzie płatnikiem zasiłku, najczęściej dotyczą sytuacji, gdy na przełomie roku zmienia się płatnik. Jeżeli w 2012 r. świadczenia wypłacał ZUS, a w 2013 r. będzie je realizował pracodawca (bo np. 30 listopada 2012 r. zgłaszał 25 ubezpieczonych do chorobowego), powstaje pytanie, czy pracodawca od 1 stycznia 2013 r. przejmuje wypłatę wszystkich świadczeń, w tym tych „w toku", które wcześniej wypłacał ZUS? Nie.

Jeżeli w 2012 r. pracodawca nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków i ZUS zaczął przed końcem tego roku wypłacać pracownikowi zasiłek, to po 31 grudnia nadal będzie je płacił. Nawet jeśli ze względu na liczbę zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego na 30 listopada br. firma stała się od 2013 r. płatnikiem zasiłków. Natomiast pracodawca będzie ustalał prawo do zasiłków, ich wysokość i wypłacał je osobom, które nabędą prawo do zasiłków w 2013 r. Tak wynika z art. 61 ust. 4 ustawy zasiłkowej.

Jeśli zatem na przełomie roku (31 grudnia i 1 stycznia) ZUS będzie wypłacał jednakowy rodzaj świadczenia, bez ani jednego dnia przerwy, to płatnik zasiłku do końca tej samej niedyspozycji nie zmieni się.

Przykład

Pani Aneta, pracownica małej firmy (18 osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego 30 listopada 2011 r.), choruje nieprzerwanie od 14 listopada 2012 r. Przedstawia kolejne zwolnienia lekarskie z tego samego powodu (zagrożona ciąża). Płatnikiem zasiłków w 2012 r. w tej firmie jest ZUS.

Dlatego to ZUS wypłaci pracownicy zasiłek chorobowy do 31 grudnia 2012 r. ZUS także podejmie wypłatę zasiłku od 1 stycznia 2013 r., nawet jeśli firma ta na 30 listopada 2012 r. odnotowała wzrost ubezpieczonych zgłoszonych do chorobowego i z tego tytułu sama będzie płatnikiem zasiłków od 2013 r.

Stanie się tak pod warunkiem, że pracownica ta będzie przebywać nieprzerwanie na zwolnieniu na przełomie roku (czyli na chorobowym będzie zarówno 31 grudnia 2012 r., jak i 1 stycznia 2013 r.). Co więcej, ZUS dalej będzie wypłacał pracownicy zasiłek – nawet do dnia poprzedzającego poród – pod warunkiem że do tego czasu będzie miała nieprzerwane zwolnienie lekarskie.

Natomiast wypłatę zasiłku macierzyńskiego przejmie już firma. W tej sytuacji dopiero zmiana rodzaju świadczenia spowoduje zmianę płatnika świadczeń. Gdyby po 31 grudnia 2012 r. była przerwa między kolejnymi zwolnieniami lekarskimi, które dostarcza pracownica, to wypłatę po przerwie przejąłby jej pracodawca. Oznaczałoby to, że po przerwie w zwolnieniach lekarskich podwładna ma prawo do wynagrodzenia chorobowego, a nie do zasiłku chorobowego, a płatnikiem wynagrodzenia chorobowego i następnie zasiłku chorobowego i macierzyńskiego byłaby jej macierzysta firma.

Inaczej będzie, gdy płatnik straci swe dotychczasowe uprawnienia – to znaczy, gdy 30 listopada 2012 r. okaże się, że firma nie będzie w 2013 r. wypłacać zasiłków swoim ubezpieczonym z powodu niedostatecznej liczby osób zgłoszonych do chorobowego w tym dniu (czyli 20 ubezpieczonych lub mniej).

W takim przypadku płatnik będzie wypłacał świadczenie z tytułu choroby czy macierzyństwa swojemu podwładnemu tylko do końca bieżącego roku. Jeśli ubezpieczony będzie do niego uprawniony także 1 stycznia i w dniach kolejnych, to wypłatę należności podejmie już ZUS. Zatem w razie utraty uprawnień do wypłaty zasiłków płatnik nie kończy wypłaty świadczenia pobieranego na przełomie roku. Organ rentowy od razu przejmie od niego ten obowiązek.

Kiedy płatnikiem organ rentowy

ZUS wypłaca zasiłki:

- ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,

- ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,

- ubezpieczonym będącym duchownymi,

- osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,

- ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z racji zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.