Fiskus nic nie zyska wtedy, kiedy świadczenia trafiają do emerytów i rencistów – byłych pracowników.

Przychód opodatkowany

Sposób rozliczenia bonów rozdanych przez pracodawcę z okazji świąt zależy od źródła ich finansowania, a także od tego, kto został nimi obdarowany. Zazwyczaj da się zaoszczędzić na składkach ZUS, ale najczęściej trzeba odprowadzać podatek.

W świetle ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm., dalej updof) bony wydane pracownikom lub zleceniobiorcom w całości podlegają opodatkowaniu bez względu na pochodzenie środków przeznaczonych na ich zakup. Podatek musi trafić do Skarbu Państwa zarówno gdy bony towarowe zostaną nabyte za pieniądze pochodzące z funduszu socjalnego, jak i ze środków obrotowych. Taka korzyść majątkowa zatrudnionych nie jest zwolniona z żadnych obciążeń podatkowych.

Co prawda ustawodawca przewidział wyłączenie z podatku wartości rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez zatrudnionego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, pokrytych w całości z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs) lub funduszy związków zawodowych (łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 380 zł), ale zastrzegł, że tymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi.

Byłym pracownikom lepiej

Jedyny przypadek, kiedy nie ma obowiązku ustalenia zaliczki podatkowej od wartości bonów przez zakład, dotyczy wręczenia ich byłym pracownikom – emerytom lub rencistom. Art. 21 ust. 1 pkt 38 updof zezwala na świadczenia otrzymywane przez te osoby w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem stosunkiem pracy, w tym od związków zawodowych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł. Jeżeli jednak w tych okolicznościach wartość wszystkich przysporzeń uzyskanych od byłej firmy przez emeryta/rencistę w roku przekroczy ten limit, od nadwyżki ponad 2280 zł płatnik musi pobrać zryczałtowany podatek w wysokości 10 proc. przychodu (art. 41 ust. 4 updof). To zwolnienie nie zależy od źródła środków, z których sfinansowano zakup talonów.

Bez składek

Zazwyczaj pieniądze przeznaczane na nabycie bonów towarowych pochodzą z funduszu utworzonego na działalność socjalną. Wtedy ich wartość wyłączona jest z oskładkowania w pełnej wysokości i bez ograniczenia kwotowego. Przesądza o tym § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 1998 r. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Aby jednak skorzystać z tej regulacji, bony wielkanocne muszą:

- stanowić pomoc socjalną oraz

- być przyznane uprawnionym osobom zgodnie z postanowieniami regulaminu gospodarowania środkami zfśs.

Decydując się na przekazanie konkretnemu pracownikowi bonu, szef za każdym razem musi wziąć pod uwagę tzw. kryterium socjalne, na które składa się jego sytuacja życiowa, rodzinna i materialna. Ma uwzględnić m.in. liczbę członków rodziny prowadzącej wspólne gospodarstwo domowe, wysokość przychodu przypadającego na jedną osobę itp.

Obciążenia składkami ZUS uniknie też, gdy rozda zatrudnionym bony o zróżnicowanej wartości, w zależności od sytuacji bytowej pracowników. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 16 września 2009 r. (I UK 121/09):

- pomoc z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych musi być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika; jeżeli wszyscy pracownicy otrzymali bony towarowe o jednakowej wartości, to trzeba je ocenić jako świadczenie dodatkowe pracodawcy;

- wypłata bonów towarowych niemająca charakteru socjalnego jest przychodem pracownika w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.), który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Z kim jeszcze lżej

Innym sposobem oszczędności na ZUS jest ofiarowanie zatrudnionym bonów kupionych z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe. W takiej sytuacji nie wchodzą one do podstawy składek do wysokości nieprzekraczającej rocznie odpisu podstawowego na zfśs. W 2012 r. wynosi on 1093,93 zł (podobnie jak w poprzednim roku).

Wykonujący pracę na umowie-zleceniu, agencyjnej lub innej o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy o zleceniu, od 1 sierpnia 2010 r. są zwolnieni ze składek na zasadach obowiązujących pracowników. Dlatego otrzymane bony sfinansowane z zfśs lub socjalno-bytowego nie powodują ozusowanego przychodu, przy zachowaniu ogólnych warunków wyłączenia składkowego.

Zakład nie musi też martwić się o zobowiązania do ZUS, gdy przekazuje talony byłym pracownikom. Emeryt lub rencista nie ma bowiem tytułu do ubezpieczeń i dlatego od wartości wręczonego bonu nie kalkulujemy składek społecznych i zdrowotnej.

Środki obrotowe inaczej

Gdy zatrudnionych obdaruje się bonami wielkanocnymi nabytymi ze środków obrotowych, ich wartość w całości podlega ZUS, razem z innymi składnikami wynagrodzenia