- Zleceniobiorca, którego zatrudniamy i zgłaszamy do ubezpieczeń w ZUS od 20 grudnia 2011, otrzymał za ten miesiąc pensję w wysokości 6000 zł. Jak w tej sytuacji mam liczyć kwotę ograniczenia podstawy wymiaru składki na jego ubezpieczenie chorobowe do 250 proc., skoro ustawa mówi o ograniczeniu miesięcznym? Czy przeliczać mam to ograniczenie odpowiednio do dni kalendarzowych pracy w grudniu?

– pyta czytelnik.

Zleceniobiorca, dla którego ubezpieczenia emerytalne i rentowe są obowiązkowe, może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. ZUS obejmuje go tym ubezpieczeniem od dnia złożenia wniosku w tej sprawie (na druku ZUA), nie wcześniej jednak niż od dnia jego złożenia.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zgłoszenie do chorobowego płatnik składa łącznie ze zgłoszeniem do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w ciągu siedmiu dni od dnia powstania obowiązku opłacania składek na te ubezpieczenia. Wtedy zleceniobiorca podlega wszystkim ubezpieczeniom, również dobrowolnemu chorobowemu, od dnia wskazanego na ZUA.

Zatem zleceniobiorcę, który został „zatrudniony” przez czytelnika od 20 grudnia ub.r., należało zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych najpóźniej 27 dnia tego miesiąca. Jeżeli na zgłoszeniu zleceniodawca zaznaczył też dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (od 20 grudnia), to ZUS objął zatrudnionego tym ubezpieczeniem od tej daty.

Od tego dnia należne są też składki na ubezpieczenia.

Baza do obliczeń

To, od jakiej kwoty trzeba naliczać składki za zleceniobiorcę, zależy od sposobu określenia przysługującego mu wynagrodzenia. Gdy odpłatność w umowie-zleceniu ustalono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej, akordowej albo prowizyjnie, podstawą wymiaru składek jest przychód uzyskiwany z tej umowy w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jeżeli natomiast w umowie wynagrodzenie określono inaczej, bazą do naliczenia składek jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od minimalnego wynagrodzenia. Ta druga sytuacja praktycznie jednak prawie nie występuje.

W zasadzie prawie zawsze podstawą wymiaru składek jest więc przychód, jaki zleceniobiorca uzyskuje w związku z wykonywaniem umowy. Należy przy tym pamiętać, że do pracujących na podstawie umów cywilnych ma odpowiednie zastosowanie rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.). Wymienia ono takie przychody, od których nie trzeba opłacać składek ani na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne.

Dwa ograniczenia

Podstawa wymiaru składek na wszystkie ubezpieczenia społeczne to zwykle ta sama kwota. Jednak trzeba pamiętać o dwóch sytuacjach, kiedy można zmienić bazę do liczenia składek emerytalnych i rentowych oraz składki chorobowej. Wynikają z limitów opłacania tych danin.

Składki emerytalno-rentowe płacimy w roku do czasu osiągnięcia rocznego limitu ich podstawy wymiaru, czyli do osiągnięcia kwoty równej 30-krotności przeciętnego prognozowanego na dany rok wynagrodzenia. W 2011 r. było to 100 770 zł, a w 2012 r. jest  105 780 zł.

Tego przekroczenia nie stosuje się przy naliczaniu składki chorobowej. Ale trzeba pamiętać o innym limicie. Dla zleceniobiorcy ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Dlatego podstawa wymiaru składki na to ubezpieczenie za dany miesiąc nie może przekraczać równowartości 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. W grudniu 2011 oraz w styczniu i lutym 2012 limit ten wynosi 8540 zł miesięcznie.

Podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie należy proporcjonalnie zmniejszać, gdy dana osoba została nim objęta w trakcie miesiąca. Mimo więc takich sytuacji, gdy umowa-zlecenie została zawarta w trakcie miesiąca lub trwała cały miesiąc, ale ubezpieczenie chorobowe tylko przez jego część, to i tak składkę chorobową trzeba naliczyć i opłacić od kwoty  przychodu, który stanowi podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych.

Czytelnik „zatrudnił” zleceniobiorcę od 20 grudnia 2011. Od tego dnia osoba ta zgłosiła się (za pośrednictwem płatnika) do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W styczniu otrzyma wynagrodzenie za grudzień ub.r. w wysokości 6000 zł. Od całej tej kwoty należy pobrać składki na wszystkie ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne chorobowe. Podstawą do naliczenia składki zdrowotnej będzie natomiast kwota 5177,40 zł (6000 zł – 822,60 zł, tj. składki społeczne potrącone z wynagrodzenia zleceniobiorcy).

Miesięcznego limitu podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (8540 zł) nie należy zmniejszać proporcjonalnie do 12 dni, przez które zleceniobiorca był objęty tym ubezpieczeniem w grudniu 2011. Co więcej, nawet gdyby zatrudniony zgłosił się do ubezpieczenia chorobowego później niż od pierwszego dnia wykonywania umowy, ale jeszcze w grudniu – choćby od 31 dnia tego miesiąca – to i tak składka chorobowa musiałaby zostać naliczona od całego przychodu.