Urzędnicy, którzy decydują o różnego rodzaju świadczeniach i wsparciu, nie mają łatwego zadania. Nie powinni odmawiać ich potrzebującym, ale jeśli pomoc jest uzależniona od konkretnych warunków, muszą je weryfikować. Ważne wskazówki, jak to robić, żeby nie wylać dziecka z kąpielą, w przypadku dodatku węglowego urzędnicy znajdą w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 31 maja 2023 r.

Niejasna deklaracja

Spór w sprawie dotyczył odmowy tej obowiązującej stosunkowo od niedawna formy wsparcia. O jego wypłatę do ośrodka pomocy społecznej na początku września 2022 r. wystąpiła jedna z mieszkanek. Pod koniec miesiąca dostała jednak decyzję odmowną. Wójt, zasłaniając się m.in. przepisami ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym, wyjaśnił, że ustalone w sprawie źródło ogrzewania wykorzystywane w gospodarstwie domowym to kocioł na paliwo stałe, z automatycznym podajnikiem.

Wnioskodawczyni w pierwszej deklaracji jako rodzaj stosowanego paliwa wskazała drewno kawałkowe. Potem ją jednak skorygowała. A w ocenie urzędników gminnych taka korekta po 11 sierpnia 2022 r. skutkuje niespełnieniem ustawowej przesłanki przyznania dodatku węglowego. Przysługuje on bowiem, gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe, zasilane paliwami stałymi, wpisane lub zgłoszone do centralnej ewidencji emisyjności budynków do 11 sierpnia 2022 r. Po tym dniu możliwe jest to w przypadku głównych źródeł ogrzewania wpisanych lub zgłoszonych po raz pierwszy. Urzędnicy tłumaczyli, że dodatek węglowy przysługuje wyłącznie, gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest paliwo stałe, tj. węgiel kamienny, brykiet lub pelet, zawierające co najmniej 85 proc. węgla kamiennego. W złożonej w terminie pierwotnej deklaracji kobieta wskazała zaś drewno kawałkowane, którego na liście nie ma. A skorygowanie rodzaju paliwa nie było skuteczne, wykluczało zatem przyznanie wnioskowanego dodatku węglowego.

Tak samo uznało Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Co prawda także przyznało, że kobieta dokonała zmiany w złożonej uprzednio deklaracji dotyczącej źródeł ciepła i źródeł spalania paliw, polegającej na dopisaniu do dotychczas stosowanego paliwa również węgla i paliw węglopochodnych. Jednak w ocenie kolegium nie przedstawiła jednoznacznie, że głównym i zasadniczym paliwem stosowanym w jej gospodarstwie domowym jest węgiel lub paliwo węglopochodne. Odwołująca się wskazała tylko, że jej piec przystosowany jest do palenia zarówno drzewa, jak i węgla.

Kobieta nie dała za wygraną. W skardze do WSA wskazała, że w jej gospodarstwie domowym głównym źródłem ogrzewania jest piec na paliwo stałe. Zgodnie z prawdą dopisała do deklaracji CEEB węgiel jako paliwo stałe wykorzystywane w jej gospodarstwie domowym. Podkreśliła, że nie zmieniła źródła ciepła, np. kotła gazowego na piec na paliwo stałe, a jedynie paliwo. A w związku z nadchodzącymi niskimi temperaturami oraz coraz mniej szczelnymi oknami i drzwiami głównym i zasadniczym paliwem stał się bardziej wydajny węgiel. Zwłaszcza że jej piec przystosowany jest do palenia zarówno drewnem, jak i węglem, to tzw. piec wielopaliwowy. I gdański WSA uwzględnił skargę zdesperowanej kobiety. Zauważył, że w sprawie nie ma sporu, iż dla otrzymania dodatku węglowego koniecznym warunkiem jest ogrzewanie gospodarstwa domowego (główne źródło ciepła) przez wymienione w ustawie urządzenie grzewcze.

Ponadto w świetle przepisów wójt, burmistrz albo prezydent miasta dokonuje weryfikacji wniosku o wypłatę dodatku węglowego, w szczególności w zakresie zgłoszenia lub wpisania głównego źródła ogrzewania w centralnej ewidencji emisyjności budynków. A jeżeli podczas weryfikacji wniosku wystąpią wątpliwości dotyczące gospodarstwa domowego wnioskodawcy, może przeprowadzić wywiad środowiskowy.

W ocenie sądu analiza przepisów prowadzi do wniosku, że określają one szczegółowe zasady prowadzenia postępowania administracyjnego w sprawie dodatku węglowego. Postępowanie to wszczynane jest co do zasady na wniosek strony, ale także w niektórych przypadkach może być wszczęte z urzędu. I informacje podane we wniosku muszą zostać zweryfikowane przez organ gminy przed wypłatą dodatku bądź też przed podjęciem decyzji o odmowie jego przyznania. A WSA uznał, że w realiach sprawy do wymaganej prawem weryfikacji wniosku skarżącej nie doszło.

Sąd zauważył m.in., że sporne regulacje – przy odformalizowaniu procedury – zmierzają do objęcia pomocą finansową jak największej liczby gospodarstw domowych. Jednocześnie uprawniają, a nawet obligują organy samorządu do wnikliwego, wszechstronnego zbadania sytuacji faktycznej.

Liczy się każdy dowód

WSA uznał, że weryfikacja wniosku o przyznanie dodatku węglowego ma charakter wszechstronny i nie polega jedynie na sprawdzeniu danych w ewidencji emisyjności budynków i tylko na 11 sierpnia 2022 r. Stan faktyczny może być ustalony na podstawie innych dostępnych danych. Katalog źródeł i informacji, w oparciu o które można zweryfikować wniosek o dodatek węglowy, ma w tym zakresie charakter otwarty. Wyrok nie jest prawomocny.

Sygnatura akt: III SA/Gd 77/23