Instytucję opłat za korzystanie ze środowiska określa zasada „zanieczyszczający płaci”, która w świetle art. 7 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2022 r., poz. 2556 z późn. zm.; dalej: p.o.ś.) jest zasadą ogólną prawa ochrony środowiska. Jest to jedna z najstarszych zasad ogólnych prawa ochrony środowiska, która ma zastosowanie w prawie międzynarodowym i unijnym.
W prawodawstwie polskim zasadę „zanieczyszczający płaci” reguluje art. 7 p.o.ś. Podkreśla się, że zasady prawa wyznaczają kierunki działań prawodawczych, jednocześnie ukierunkowują proces interpretacji przepisów szczegółowych oraz tworzenia przepisów wykonawczych w tym zakresie.