Przekształcenie transgraniczne umożliwia przekształcenie polskiej spółki kapitałowej (spółki z o.o., spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej) lub spółki komandytowo-akcyjnej w spółkę zagraniczną podlegającą prawu innego państwa członkowskiego UE, z jednoczesnym z przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa, przy zachowaniu swojej ciągłości bytu prawnego i osobowości prawnej (na zasadzie kontynuacji). Pozwala to polskiej spółce zmianę formy prawnej z jednoczesnym przeniesieniem siedziby do kraju członkowskiego, który w ocenie spółki umożliwia lepsze perspektywy rozwojowe (np. dostęp do rynku, inwestorów, bardziej korzystne przepisy dla rozwoju danej branży). Zrozumienie skomplikowanych procesów i wymogów prawnych jest kluczowe dla zapewnienia zgodności i optymalizacji działalności na wielu rynkach. W tym kontekście, przekształcenia transgraniczne stają się nie tylko wyzwaniem, ale również szansą na zwiększenie konkurencyjności, innowacyjności oraz efektywności operacyjnej.
Skutki transgranicznej reorganizacji spółek
Przekształcenie transgraniczne może skutkować szeregiem korzyści, takich jak wzrost efektywności operacyjnej dzięki lepszemu wykorzystaniu skali działalności, dostosowaniu do lokalnych warunków rynkowych czy integracji z globalnymi łańcuchami dostaw. Jednocześnie, przekształcenie to otwiera drogę do innowacji, poprzez połączenie różnorodnych talentów i kultur korporacyjnych, co może przyspieszyć rozwój nowych produktów i usług.
Z drugiej strony, proces ten nie jest pozbawiony wyzwań. Może wiązać się z koniecznością przezwyciężenia barier kulturowych, językowych oraz regulacyjnych, a także wymagać intensywnych działań zmierzających do integracji systemów operacyjnych i zarządczych. Dlatego kluczowe jest dogłębne planowanie strategiczne, które uwzględnia te aspekty i zapewnia płynne przejście przez wszystkie etapy przekształcenia.
Z jakimi problemami trzeba się zmierzyć?
Transgraniczne przekształcenie spółek jest procesem złożonym, który napotyka na szereg problemów, wymagających dokładnego przemyślenia i strategicznego podejścia.Poniżej chcieliśmy zwrócić uwagę na kilka aspektów istotnych dla przekształcenia transgranicznego.
1. Różnice w prawodawstwie krajowym
Każde państwo posiada własne przepisy dotyczące funkcjonowania spółek, podatków oraz własny system prawa. Niezależnie od daleko posuniętej harmonizacji przepisów w ramach krajów członkowskich Unii Europejskiej, przepisy te mogą znacząco różnić się od przepisów polskich. Zrozumienie tych przepisów, a co za tym idzie nowych ram funkcjonowania, jest kluczowe, aby zapewnić sprawne wprowadzenie przekształcenia w życie.
PRZYKŁAD
Aspekty takie jak struktura kapitałowa, prawa mniejszościowych wspólników, czy wymogi sprawozdawczości mogą znacząco różnić się w zależności od jurysdykcji. Mając na uwadze fakt, że majątek trwały spółki zasadniczo pozostanie w Polsce, przekształcenie transgraniczne może oznaczać konieczność funkcjonowania w dwóch reżimach prawnych – w kraju nowej siedziby i Polsce.
2. Kwestie podatkowe
Przekształcenie transgraniczne podlega także ocenie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który wydaje opinię, w której stwierdza, czy planowane przekształcenie transgraniczne może stanowić czynność lub element czynności mającej na celu osiągnięcie korzyści podatkowej, być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści, lub stanowić nadużycie prawa, o którym mowa w ustawie o podatku od towarów i usług. Opinia Szefa KAS jest przedstawiana sądowi rejestrowemu.
W kontekście przekształceń transgranicznych, gdy spółka przenosi swoją siedzibę statutową z Polski do innego kraju członkowskiego, może dojść do konieczności analizy, czy pociąga to za sobą konieczność zapłaty podatku od niezrealizowanych zysków (exit tax). Zyski te, chociaż nie zostały jeszcze zrealizowane w formie finansowej, są traktowane jako zyski, które spółka wygenerowała będąc rezydentem podatkowym Polski, i dlatego należy zastanowić się, czy mogą podlegać opodatkowaniu w momencie przeniesienia siedziby.
Rozważanie kwestii exit tax i planowanie strategii podatkowej w kontekście transgranicznego przekształcenia wymaga głębokiej wiedzy o przepisach podatkowych i ścisłej współpracy z doradcami podatkowymi. Przedsiębiorcy powinni uwzględnić ten aspekt w swoim planowaniu, aby uniknąć nieoczekiwanych obciążeń podatkowych i zapewnić, że proces przekształcenia będzie dla nich korzystny.
3. Aspekty proceduralne
Procedura przekształcenia transgranicznego jest podobna do procedury przekształcenia spółki polskiej, istnieją jednak istotne różnice, na które należy zwrócić uwagę. Po pierwsze, procedura ta toczy się jednocześnie niejako w dwóch krajach – w Polsce oraz w kraju „przyjmującym spółkę”.
Przygotowanie dokumentów na potrzeby przekształcenia, w tym planu połączenia transgranicznego, wymaga zatem koordynacji działań zaś same dokumenty muszą spełniać wymogi obydwóch krajów – do dnia otrzymania zaświadczenia o zgodności przekształcenia transgranicznego z prawem krajowym przekształcenie transgraniczne podlega prawu państwa siedziby spółki przekształcanej, a po tym dniu podlega prawu państwa siedziby spółki przekształconej.
4. Zabezpieczenie praw wierzycieli
Na podstawie przepisu art. 58012 kodeksu spółek handlowych (KSH) zabezpieczenie roszczeń wierzyciela spółki przekształcanej w procesie transgranicznego przekształcenia staje się istotnym aspektem prawnym, który wymaga uwagi i odpowiedniego zarządzania.
Wierzyciel ma prawo żądać zabezpieczenia swoich roszczeń, jeżeli może uprawdopodobnić, że zaspokojenie tych roszczeń jest zagrożone w wyniku przekształcenia.
Wierzyciele mają do dyspozycji miesiąc od momentu ujawnienia planu przekształcenia na żądanie zabezpieczenia roszczeń, co daje im pewien czas na analizę i ocenę ryzyka. Jeśli dojdzie do sporu, sprawa może być rozstrzygnięta przez sąd właściwy według siedziby spółki przekształcanej, co daje dodatkową ochronę praw wierzycieli w kontekście prawnym.
Wniosek wierzyciela o zabezpieczenie nie wstrzymuje procesu wydania przez sąd rejestrowy zaświadczenia o zgodności przekształcenia z prawem polskim. Oznacza to, że proces przekształcenia może postępować, ale realizacja zabezpieczenia roszczeń wierzyciela będzie uzależniona od skuteczności przekształcenia. Ponadto, wierzyciele mają możliwość dochodzenia swoich roszczeń przez okres dwóch lat od dnia przekształcenia, co daje im dodatkową ochronę i możliwość egzekwowania swoich praw w dłuższym horyzoncie czasowym.
Zabezpieczenie praw wierzycieli w procesie transgranicznego przekształcenia spółek wymaga więc starannego planowania i uwzględnienia zarówno prawnych aspektów procesu, jak i potencjalnego ryzyka dla roszczeń wierzycieli.
5. Komunikacja i partycypacja pracowników
Procedura przekształcenia transgranicznego przewiduje dalej idący proces partycypacji pracowników w procesie przekształcenia. Mają oni prawo do składania uwag do planu przekształcenia (art. 5804 §2 KSH) zaś dokumenty sporządzane na potrzeby procedury powinny wyjaśniać jej skutki dla pracowników. Procedura przekształcenia została zaprojektowana w ten sposób, że spółka zobowiązana jest do prowadzenia komunikacji z pracownikami mającej na celu wyjaśnienie im celów i zasad przekształcenia oraz jego wpływu na stosunki pracy i zatrudnienie. W kontekście komunikacji i partycypacji pracowników, efektywny plan komunikacyjny jest fundamentem, który pozwala na budowanie zaufania i transparentności w procesie transgranicznego przeks
Na początek ważne jest zidentyfikowanie głównych obszarów zainteresowań i potencjalnych obaw pracowników. Mogą one dotyczyć bezpieczeństwa zatrudnienia, zmian w strukturze organizacyjnej, nowych perspektyw kariery, czy też zmian w kulturze korporacyjnej. W oparciu o te informacje, plan komunikacyjny powinien określać kluczowe przekazy, cele komunikacji, docelowe grupy odbiorców, metody i kanały komunikacji oraz harmonogram działań.
Regularne spotkania i sesje informacyjne są kluczowe, aby zapewnić pracownikom bieżące informacje o procesie przekształcenia, jego postępach oraz o tym, jakie zmiany mogą ich dotyczyć. Sesje te oferują również platformę do zadawania pytań i wyrażania opinii, co jest nieocenione dla budowania dialogu i zaangażowania.
6. Kwestie logistyczne i operacyjne
Przeniesienie siedziby do innego kraju może wiązać się z wieloma problemami, takimi jak różnice w systemach IT, procesach biznesowych czy kulturze korporacyjnej. Zapewnienie płynnej integracji wymaga szczegółowego planowania i zarządzania projektem, często przy wsparciu specjalistów od integracji i zmian organizacyjnych.
7. Zarządzanie zmianą
Skuteczne przeprowadzenie transgranicznego przekształcenia wymaga zrozumienia, jak zmiany wpłyną na różne segmenty organizacji i jak najlepiej zarządzać tym procesem. Zarządzanie zmianą obejmuje planowanie strategiczne, zarządzanie ryzykiem, komunikację wewnętrzną i zewnętrzną, a także śledzenie postępów i dostosowywanie planów w miarę potrzeb.
Każdy z tych problemów wymaga szczegółowego rozpatrzenia i odpowiedniego zarządzania, aby transgraniczne przekształcenie spółki przyniosło oczekiwane korzyści i było przeprowadzone skutecznie i zgodnie z prawem.
Rejestracja w polskim KRS: niezbędny finał
Rejestracja transgranicznego przekształcenia spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) oraz we właściwym rejestrze zagranicznym jest finalnym etapem, który przypieczętowuje cały proces i umożliwia spółce funkcjonowanie jako podmiot prawa handlowego w nowej jurysdykcji.
Zarząd spółki przekształcanej rozpoczyna procedurę od złożenia do sądu rejestrowego wniosku o wydanie zaświadczenia potwierdzającego zgodność przekształcenia transgranicznego z prawem polskim. Do wniosku należy dołączyć kompleksowy zestaw dokumentów, takich jak plan przekształcenia, sprawozdania zarządu, opinie biegłego, a także ewentualne uwagi wspólników, pracowników lub ich przedstawicieli. Dokumentacja ta powinna dokładnie odzwierciedlać wszystkie aspekty procesu przekształcenia, w tym warunki uczestnictwa pracowników i sposób realizacji praw wspólników i wierzycieli.
Sąd rejestrowy, po otrzymaniu wniosku i wszystkich niezbędnych dokumentów, dokonuje ich szczegółowej analizy. Celem jest upewnienie się, że przekształcenie zostało przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a plan przekształcenia zawiera wszystkie wymagane informacje, w tym dotyczące uczestnictwa pracowników. W sytuacji, gdy przekształcenie budzi wątpliwości co do możliwości nadużycia, naruszenia lub obejścia prawa, sąd może zasięgnąć dodatkowych opinii od właściwych organów lub ekspertów.
Jeśli wszystkie warunki są spełnione, sąd rejestrowy wydaje zaświadczenie o zgodności przekształcenia z prawem polskim, co jest warunkiem koniecznym do dokonania wpisu do KRS. Wpis ten formalnie kończy proces przekształcenia w Polsce.
Z kolei zarząd spółki przekształconej ma obowiązek zgłoszenia przekształcenia do sądu rejestrowego właściwego dla nowej siedziby spółki (w innym państwie członkowskim). Procedura ta obejmuje przedłożenie odpowiednich dokumentów, takich jak plan przekształcenia i odpis uchwały o przekształceniu, a także porozumienie w sprawie uczestnictwa pracowników, jeśli jest wymagane.
Zaświadczenie wydane przez odpowiedni organ, potwierdzające zgodność procesu przekształcenia transgranicznego z prawem, służy sądowi rejestrowemu jako definitywny dowód na to, że wszystkie wymagane procedury i formalności związane z prawem obowiązującym spółkę przekształcaną zostały odpowiednio zrealizowane. Zgodnie z art. 4c pkt 3 Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, takie zaświadczenie jest dostępne przez system integracji rejestrów prowadzony przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego i udostępniane jest bez opłat. Sąd rejestrowy weryfikuje te materiały, aby upewnić się, że przekształcenie spełnia wszystkie wymogi prawne, w tym te dotyczące praw pracowników. Po pozytywnej weryfikacji sąd dokonuje wpisu przekształcenia do rejestru, co stanowi ostateczne potwierdzenie prawidłowego zakończenia procesu.
Moment przekształcenia spółki to kluczowa data, która następuje wraz z rejestracją spółki po przekształceniu w odpowiednim rejestrze, jak Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) w Polsce. Taki wpis do rejestru jest momentem prawnie decydującym, który inicjuje zmianę formy prawnej spółki, uruchamiając różnorodne skutki prawne określone przez ustawodawcę. Dla spółki oraz jej wspólników to właśnie ten moment definiuje przejście do nowej struktury prawnej. Sąd rejestrowy, działając z urzędu, usuwa z rejestru dotychczasową formę prawną tej spółki.
Zdaniem autorów
Dr Marcin Wnukowski , radca prawny, partner w Squire Patton Boggs
Patrycja Pacholczak, adwokat w Squire Patton Boggs
Transgraniczne przekształcenie spółek, choć może wydawać się procesem złożonym i pełnym wyzwań, z właściwym przygotowaniem i zrozumieniem stanowi w istocie możliwość, która niesie za sobą obietnicę wzrostu i rozwoju. Jest to ścieżka, która pozwala firmie nie tylko wejść na nowe rynki, ale również skonsolidować swoje zasoby, optymalizować struktury operacyjne i podatkowe, oraz dostosować się do dynamicznie zmieniającego się środowiska globalnego.
W konsekwencji, transgraniczne przekształcenie spółek nie jest tylko procesem prawnym czy administracyjnym, ale strategicznym ruchem, który, jeśli jest dobrze przeprowadzony, przynosi długoterminowe korzyści i umacnia pozycję firmy na rynku światowym. Zatem, z odpowiednim przygotowaniem, zaangażowaniem i strategicznym podejściem, to, co na pierwszy rzut oka wydaje się skomplikowanym zadaniem, staje się strategiczną inwestycją w przyszłość firmy.
