Tymczasem łączny potencjał możliwych do zainstalowania na Morzu Bałtyckim źródeł OZE jest czteroipółkrotnie większy niż obecna całkowita produkcja energii elektrycznej wszystkich ośmiu państw.
Akwen ma kluczowe znaczenie dla logistyki, transportu, bezpieczeństwa – fizycznego i energetycznego, a także rybołówstwa i bioróżnorodności. Dla samego sektora energetycznego Morze Bałtyckie odgrywa fundamentalną rolę – jest otwartą drogą transportu surowców i dóbr kluczowych dla sektora elektroenergetyki, przemysłu i transportu. W ostatnich latach Morze Bałtyckie dynamicznie zyskuje na znaczeniu w kontekście transformacji energetycznej, dając możliwość rozwoju m.in. morskiej energetyki wiatrowej.
Tempo rozwoju Bałtyku będzie mieć przełożenie na ścieżkę transformacji całej UE, a jego odporność na zagrożenia bezpieczeństwa wpłynie na stabilność tej części świata. Kluczem dla zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa regionu jest współpraca – międzynarodowa, biznesowa, multisektorowa i naukowa, która wdrożona w sposób konsekwentny, jest w stanie wykorzystać siłę i potencjał drzemiący w Morzu Bałtyckim.
Niewiele regionów na świecie jest lepiej przygotowanych do budowy współpracy niż państwa regionu Morza Bałtyckiego. Wszystkie są członkami UE i NATO, co oznacza, że dzielą także podstawy prawne umożliwiające współpracę w zakresie bezpieczeństwa, energetyki i zrównoważonego rozwoju. Każde zobowiązało się też do realizacji unijnych celów w zakresie dekarbonizacji.
Znaczenie Bałtyku i jego obecna pozycja
W przypadku państw regionu Morze Bałtyckie i obecne tam porty, a także obiekty infrastruktury krytycznej pozwalają na uniezależnienie od transportu lądowego, dając regionowi większą suwerenność i otwierając go na handel międzynarodowy. Miało to ogromne znaczenie po ataku Rosji na Ukrainę, gdy przekierowano kluczowe dla gospodarek krajów nadbałtyckich dostawy surowców.
Rozwój akwenu w zakresie inwestycji w transformację energetyczną także postępuje – realizowane są projekty w zakresie morskiej energetyki wiatrowej, planowane są także inwestycje w produkcję i infrastrukturę dla wodoru odnawialnego. Mimo to, porównując z innymi akwenami, takimi jak Morze Północne, rozwój Bałtyku jest znacznie wolniejszy.
Osiągnięcie podobnego do Morza Północnego poziomu integracji i spójnej współpracy w regionie mogłoby potroić liczbę interkonektorów elektroenergetycznych, sześciokrotnie zwiększyć produkcję energii z morskich farm wiatrowych i pozwolić na tworzenie konkurencyjnych na arenie europejskiej projektów składowania dwutlenku węgla.
Drzemiący potencjał
Możliwości zainstalowania źródeł OZE na Morzu Bałtyckim (morskie i lądowe elektrownie wiatrowe, energia słoneczna oraz wodna) wynoszą 4,4 tys. TWh, co stanowi czteroipółkrotnie więcej niż łączna generacja wszystkich źródeł w ośmiu krajach regionu odnotowana w 2023 r.
Potencjał ten można mierzyć w kilkunastu matrycach. Aby jednak uporządkować analizę, Orlen i S&P Global w raporcie pt. „Baltic Cooperation – Momentum for Energy Transiton” wskazały pięć obszarów ukierunkowanych na dekarbonizację – są to Morska Energetyka Wiatrowa, CCUS (Wychwyt, Sekwestracja i Wykorzystanie CO2), wodór odnawialny, a także bezpieczeństwo energetyczne, które wspiera sektor gazu oraz interkonektory elektroenergetyczne.
Regionalne różnice w koszcie energii, charakterystyka pracy poszczególnych źródeł oraz regulacje Unii Europejskiej wskazują na potrzebę rozbudowy infrastruktury przesyłowej energii elektrycznej. W tym świetle rozwój interkonektorów elektroenergetycznych pozwoliłby wszystkim państwom regionu osiągnąć korzyści finansowe na poziomie ok. 9 mld euro rocznie do 2040 r.
Niezwykle ważną technologią w kontekście dekarbonizacji i rozwoju Morza Bałtyckiego – także pod kątem przemysłowym – jest morska energetyka wiatrowa. Aktualnie na Bałtyku funkcjonują farmy o mocy 3 GW (Dania, Finlandia, Niemcy, Szwecja). Pozostałe, w tym takie polskie projekty jak np. Baltic Power, są w trakcie budowy lub uzyskiwania zgód formalnych (Baltic East). Tymczasem podpisana w 2022 r. deklaracja z Marienborga wskazuje, że Morze Bałtyckie mogłoby stać się miejscem budowy 19 GW mocy w offshore do 2030 r. Jednak droga do sukcesu wymaga rozwiązania wielu problemów, takich jak brak spójności w podejściu do planowania przestrzennego w poszczególnych krajach, co wpływa na czas realizacji projektów. Współpraca państw regionu w tym kontekście mogłaby odblokować inwestycje i przyspieszyć ich przebieg.
Elementem związanym z morską energetyką wiatrową jest kluczowy dla transformacji energetycznej wodór odnawialny i jego pochodne, produkowane między innymi z odnawialnej energii z OZE, także tego budowanego na morzu. Zgodnie z unijnym rozporządzeniem RED III państwa wspólnoty zobowiązane są do zapewnienia znaczącego udziału wodoru RFNBO w przemyśle, co wpływa na zwiększony popyt, w szczególności w dużych gospodarkach, takich jak Niemcy czy Polska. Jednocześnie państwa skandynawskie dysponują znaczącym potencjałem produkcji dużej ilości tego wodoru i jednocześnie relatywnie niższym popytem. Prosta kalkulacja wskazuje, że współpraca w zakresie handlu, polegająca na połączeniu producentów i odbiorców w ramach regionalnej aukcji wodoru, zmniejszyłaby zapotrzebowanie na import RFNBO wśród krajów nadbałtyckich spoza regionu o około 300 tys. ton do 2030 r.
Kluczowym krokiem w procesie transformacji energetycznej jest wykorzystanie potencjału Morza Bałtyckiego dla rozwoju technologii wychwytywania i przechowywania CO2. Obecnie tylko Morze Północne oferuje taką możliwość, a to dla państw regionu ścieżka średnio dwukrotnie droższa. Transport CO2 na dużą skalę w obrębie Morza Bałtyckiego może rozwiązać kwestie ekonomiczne i operacyjne.
Orlen z kierunkiem na Bałtyk
Orlen aktywnie działa na rzecz zapewnienia zarówno bezpieczeństwa energetycznego regionu, jak i rozwoju w transformacji energetycznej. Strategia Orlemu ma kluczowe znaczenie dla takich państw, jak Litwa, Polska, Czechy, Słowacja czy Ukraina. Bałtyk odgrywa tutaj kluczową rolę ze względu na lokalizację obiektów infrastrukturalnych wykorzystywanych w imporcie – naftoportu w Gdańsku, terminala LNG w Świnoujściu, rurociągu Baltic Pipe łączącego Polskę i Norwegię czy będącego w budowie terminala FSRU w Gdańsku.
Orlen jest także mocno zaangażowany w projekty związane z rozwojem morskiej energetyki wiatrowej, technologii CCUS czy produkcją odnawialnego wodoru, tak ważnego w procesie wytwarzania nisko- i zeroemisyjnych produktów. Morze Bałtyckie może pełnić kluczową rolę w budowaniu zrównoważonej gospodarki UE, dlatego Grupa Orlen aktywnie działa na rzecz wsparcia integracji i współpracy regionu, służącej rozwojowi inicjatyw transformacyjnych.
Julia Ćwiek kierownik projektu w Biurze Strategii i Transformacji Strategicznej ORLEN
