Podwładny czuwał przy telefonie w domu. Czy pracodawca powinien wypłacić mu wynagrodzenie za czas pełnienia tego dyżuru? – pyta czytelnik.

Zatrudniający może zobowiązać niemal każdego podwładnego, aby poza normalnymi godzinami pracy pozostał w gotowości do świadczenia zadań służbowych. Może to być w firmie lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (np. w domu). To definicja pojęcia „dyżur" wynikająca z art. 151

5

kodeksu pracy. Przy czym dyżur telefoniczny pełni tę samą funkcję co domowy.

Nie ma nic

A skoro tak było w przypadku pracownika czytelnika, to bez względu na to, czy podczas dyżuru realizował on swoje obowiązki czy nie, nie przysługuje mu ani wolne odpowiadające długości tego dyżuru, ani uposażenie.

Nie ma jednak przeszkód, aby firmowe regulacje płacowe przyznawały pewne gratyfikacje za czas pełnienia takich dyżurów.

W gotowości

Rozważmy jednak sytuację, gdyby nie był to dyżur telefoniczny w domu, ale pełniony w zakładzie pracy.

Wariant 1.

Podczas tego dyżuru etatowiec nie realizował zadań służbowych:

- czasu jego trwania nie wlicza się do czasu pracy,

- nie należy mu się ani czas wolny od pracy odpowiadający długości jego trwania, ani – w braku możliwości udzielenia tego wolnego – stosowne uposażenie.

Wariant 2.

Podczas tego dyżuru zatrudniony realizował zadania służbowe:

- czas jego trwania wlicza się do czasu pracy,

- przysługuje mu odpowiadający długości jego trwania czas wolny od pracy, a jeśli nie ma możliwości udzielenia tego wolnego – wynagrodzenie. Wynika ono z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową albo miesięczną, a jeżeli taki składnik pensji nie został wyodrębniony – 60 proc. uposażenia.

Wariant 3.

Dyżur ten wypadł w niedzielę albo w święto:

- jeśli podczas tego dyżuru pracownik był zobowiązany wykonywać pracę, przysługuje mu za to inny cały dzień wolny od pracy lub 100-proc. dodatek do wynagrodzenia za czas tej pracy (art. 151

11

§ 1–2 k.p.),

- jeśli w trakcie tego dyżuru nie świadczył zadań służbowych, będzie jak w wariancie 1.,

- gdy pracownik realizował dyżur w domu i w trakcie jego trwania został wezwany do wykonywania pracy, za czas dyżuru, gdy nie wykonywał pracy, nie przysługuje mu żadna rekompensata, a za czas wykonywania pracy – inny cały dzień wolny, ewentualnie 100-proc. dodatek do wynagrodzenia za czas tej pracy (art. 151

11

§ 1–2 k.p.).

Ważne warunki

Dyżur nie może naruszać prawa pracownika do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 35-godzinnego tygodniowego. Ograniczenie to nie dotyczy jednak etatowców zarządzających w imieniu zatrudniającego zakładem pracy. Za czas pełnienia dyżuru nie należy im się także rekompensata w postaci wolnego czy wypłaty poborów w stosownej wysokości.

Nie wolno wyznaczać dyżurów kobietom w ciąży i młodocianym. Natomiast podwładni, którzy opiekują się dzieckiem do czwartego roku życia, mogą dyżurować tylko wtedy, gdy wyrażą na to zgodę (art. 178 k.p.).

Za złamanie tych zasad pracodawcy grozi grzywna od 1 tys. zł do 30 tys. zł. Tak stanowi art. 281 pkt 5 k.p.

—Anna Borysewicz, adwokat

podstawa prawna: art. 151

5

, art. 151

11

§ 1–2, art. 178 oraz 281 pkt 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1502 ze zm.)

Dyspozycja ustna

Kodeks pracy nie precyzuje żadnych wymagań dotyczących formy wydania polecenia pełnienia dyżuru przez etatowca. Może ona jednak wynikać z regulaminu pracy albo układu zbiorowego pracy. Jeśli nie ma uregulowań zakładowych, dopuszczalna jest każda postać tego polecenia, nawet ustna.

Polecając pełnienie dyżuru, szef powinien określić jego miejsce, np. w domu, firmie albo w innym wyznaczonym przez niego miejscu.