Jak cofnąć wypowiedzenie zmieniające

Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy wyroku z 8 marca 2017 r. (II PK 404/15).

Stan faktyczny

Powódka zatrudniona była od 2012 r. w sądzie rejonowym na stanowisku starszego sekretarza z funkcją kierownika sekretariatu. Złożyła rezygnację z pełnienia funkcji kierownika. W wyniku zaistniałej sytuacji, dyrektor zaproponował jej zmianę stanowiska pracy na starszego sekretarza z wynagrodzeniem niższym od dotychczasowego o 30 proc. Pracownica odmówiła, a dyrektor sądu wręczył jej wypowiedzenie zmieniające, w którym jako przyczynę wskazano rezygnację z pełnionej funkcji oraz odmowę przyjęcia nowych warunków na mocy porozumienia stron. Zgodnie z zawartym w wypowiedzeniu zmieniającym pouczeniu, powódka odwołała się do sądu. W międzyczasie, przed upływem okresu wypowiedzenia, została zatrudniona w innym sądzie rejonowym na podstawie przeniesienia służbowego.

Orzeczenia sądów

Sąd I instancji oddalił powództwo w całości, dochodząc jednocześnie do wniosku, że wypowiedzenie warunków pracy i płacy było zgodne z prawem.

Stanowiska sądu rejonowego nie podzielił jednak sąd II instancji i na skutek apelacji powódki zmienił wyrok w ten sposób, że zasądził na jej rzecz odszkodowanie. Sąd w uzasadnieniu wskazał, że samo zaprzestanie pełnienia funkcji kierownika sekretariatu nie mogło uzasadniać tak radykalnego obniżenia wynagrodzenia. Z kolei druga ze wskazanych przyczyn, tj. odmowa przyjęcia porozumienia, nie uzasadniała wręczenia wypowiedzenia zmieniającego. Odmienne stanowisko prowadziłoby bowiem do absurdalnej sytuacji pozwalającej pracodawcy na zaproponowanie niekorzystnych warunków pracy i płacy tylko w celu uzyskania uzasadnienia dla późniejszego wypowiedzenia.

Pozwany wniósł skargę kasacyjną od wyroku. Sąd Najwyższy uznał ją za uzasadnioną. Zwrócił jednak uwagę, że o zasadności skargi decyduje nie kwestia oceny przyczyn wypowiedzenia zmieniającego, lecz to, że sądy niższych instancji pominęły w swoich rozważaniach zmianę miejsca wykonywania pracy przez powódkę w drodze przeniesienia służbowego przed upływem okresu wypowiedzenia. W wyniku porozumienia trójstronnego pomiędzy dotychczasowym pracodawcą (pozwanym sądem) a przyszłym pracodawcą oraz pracownikiem doszło do zmiany podmiotowej po stronie pracodawcy i definitywnego zakończenia stosunku pracy łączącego pracownika i pozwanego. Sąd uznał, że takie porozumienie stanowiło dorozumiane cofnięcie przez pracodawcę oświadczenia woli dotyczącego wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy i płacy, na które to pracownica wyraziła zgodę. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy nie wywołało zatem skutków prawnych, a w konsekwencji nie ziściła się przesłanka zasądzenia odszkodowania.

Zdaniem eksperta

Łukasz Chruściel, radca prawny, partner kierujący Biurem Kancelarii Raczkowski Paruch w Katowicach

Komentowane orzeczenie porusza bardzo istotną kwestię cofania przez pracodawcę jednostronnych oświadczeń woli, np. wypowiedzenia umowy o pracę lub wypowiedzenia warunków pracy i płacy.

Na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, pracodawca może odwołać swoje jednostronne oświadczenie woli. Może to zrobić bez zgody pracownika, jeżeli cofnięcie oświadczenia dotarło do pracownika wcześniej lub równocześnie z jednostronnym oświadczeniem woli pracodawcy. Jeżeli oświadczenie o cofnięciu dotrze do pracownika później, wówczas wymagana jest jego zgoda.

Zarówno dla cofnięcia jednostronnego oświadczenia woli, jak i wyrażenia zgody na to cofnięcie, ustawodawca nie przewidział żadnej specjalnej formy. Może ono być dokonane w formie pisemnej, ustnej, ale także w sposób dorozumiany. Oznacza to, że może nastąpić poprzez takie zachowanie stron czy wypowiedzi, które przy uwzględnieniu kontekstu sytuacyjnego ujawniają w sposób wyraźny wolę dokonania określonej czynności prawnej.

W omawianej sprawie Sąd Najwyższy przyjął, iż do dorozumianego cofnięcia oświadczenia o wypowiedzeniu zmieniającym i zgody na cofnięcie doszło w drodze porozumienia trójstronnego, przedmiotem którego było przeniesienie pracownicy do pracy u innego pracodawcy (do innego sądu). Biorąc pod uwagę, iż strony ustaliły datę przeniesienia (rozwiązania umowy o pracę z pozwanym sądem) na dzień, który następował przed upływem okresu wypowiedzenia zmieniającego, należy zgodzić się z taką oceną. Nie ulega bowiem wątpliwości, że obie strony miały świadomość, że wyrażając zgodę na wcześniejsze definitywne rozwiązanie stosunku pracy, wypowiedzenie zmieniające nie wywoła już skutków.

Podobna sytuacja miałaby miejsce w przypadku wręczenia przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę, a następnie zawarcia przez strony porozumienia, w którym doszłoby do ustalenia, iż rozwiązanie stosunku pracy następuje na podstawie porozumienia stron. Nawet gdyby w treści takiego porozumienia nie znalazło się wyraźne sformułowanie, iż pracodawca cofa swoje oświadczenie o wypowiedzeniu, a pracownik wyraża na to zgodę, należałoby uznać, że doszło do skutecznego cofnięcia.

Skoro wypowiedzenie zmieniające nie wywołało skutków prawnych, to nie powstał obowiązek odszkodowawczy po stronie pracodawcy. Odszkodowania można bowiem dochodzić wyłącznie wtedy, gdy oświadczenie o wypowiedzeniu wywoła określone skutki (w przypadku wypowiedzenia zmieniającego – gdy na jego podstawie dojdzie do zmiany warunków pracy lub płacy lub rozwiązania stosunku pracy w razie nieprzyjęcia przez pracownika warunków zaproponowanych mu w wypowiedzeniu).

Powyższy wyrok został poczyniony na kanwie pracodawcy będącego sądem, ale ma wymiar uniwersalny w odniesieniu do wszystkich pracodawców.