Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 12 stycznia 2012 r. (II PK 91/11).

Wśród osób chronionych przed definitywnym wypowiedzeniem przy grupowym zwolnieniu z pracy znalazło się kilka kategorii pracowników enumeratywnie wymienionych w art. 5 ust. 5 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm., dalej ustawa o zwolnieniach grupowych).

Należą do nich m.in. pracownicy będący członkami zarządu zakładowej organizacji związkowej (zoz) lub członkami takiej organizacji upoważnionymi do jej reprezentacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.

Jakie zasady

Gdy trzeba przeprowadzić grupowe zwolnienia z pracy, wobec tych podwładnych przepis zezwala jedynie na wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i/lub płacy. Jeżeli wynikiem takiego wypowiedzenia byłoby obniżenie wynagrodzenia, art. ust. 6 ustawy o zwolnieniach grupowych gwarantuje im prawo do dodatku wyrównawczego „do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony". I właśnie interpretacja pojęcia „okresu korzystania ze szczególnej ochrony" stała się jednym z podstawowych wątków przywołanego orzeczenia SN.

Chodzi o sytuację, w której chroniony członek zarządu zoz otrzymuje wypowiedzenie zmieniające, efektem którego jest obniżenie wynagrodzenia i nabycie przez niego prawa do dodatku wyrównawczego. Źródłem wątpliwości stało się to, że działacza tego wybrano do zarządu zoz na kolejną kadencję. Sprowadzały się one do odpowiedzi na pytanie, czy pracodawca musiał wypłacać mu dodatek wyrównawczy za okres kolejnej, nowej kadencji, czy też upływ kadencji, w czasie której wypowiedziano mu warunki angażu, definitywnie kończy okres pobierania takiego dodatku.

Moc argumentów

Wyrok SN nie pozostawia wątpliwości – dodatek wyrównawczy należy wypłacać także w czasie kolejnej kadencji. W uzasadnieniu SN zaakcentował, że:

- dodatek wyrównawczy stanowi rekompensatę wyłączenia przez przepisy o zwolnieniach grupowych wynikającej z art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych ochrony przed wypowiedzeniem zmieniającym i dlatego nie ma podstaw do pozbawienia pracownika tego dodatku przed upływem czasu, w którym mógłby korzystać z pełnej ochrony ustanowionej tym przepisem,

- literalne brzmienie art. 5 ust. 6, jak i art. 5 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych, który zezwala dokonać wypowiedzenia zmieniającego członkom zarządu zoz „w okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy", nie uzasadnia ograniczenia wypłacania dodatku do okresu wynikającego z pierwszego wyboru. Przeciwnie, zgodne z tym brzmieniem jest przyjęcie, że ponowny wybór do zarządu przedłuża ochronę. Inna interpretacja zawężałaby protekcję tylko do części okresu, o którym stanowi ten przepis.

W konkluzji SN uznał, że dodatek wyrównawczy przysługuje członkowi zarządu zoz przez cały okres objęty nieprzerwanie szczególną ochroną, niezależnie od tego, czy wynika ona z pierwszego, czy kolejnego wyboru do tego organu.

Podobne gwarancje

Sformułowane w uzasadnieniu wyroku tezy mogą i najpewniej będą powodować w praktyce stawianie pytań o czas wypłaty dodatku wyrównawczego, gdy zmienia się tytuł szczególnej ochrony.

Przykładowo pobierający taki dodatek członek zarządu zoz wprawdzie nie zostaje wybrany na kolejną kadencję, ale nie później niż bezpośrednio po wygaśnięciu mandatu będzie objęty szczególną gwarancją z innego tytułu przewidzianego w art. 5 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych (np. zostaje wybrany społecznym inspektorem pracy, członkiem rady pracowników, „wchodzi" w ochronę przedemerytalną z art. 39 k.p., pracownica zachodzi w ciążę itd.).

Pod rządami ustawy o zwolnieniach grupowych nie mamy tu miarodajnego orzecznictwa. W pewnym zakresie można się jednak odwołać do jego poglądów wyrażonych przy poprzedniej ustawie o zwolnieniach grupowych z 28 grudnia 1989 r. (DzU z 1990 r. nr 4, poz. 19 ze zm.). Odwołanie takie jest o tyle uzasadnione, że uprawnienia do dodatku wyrównawczego w aktualnej i starej ustawie są uregulowane bardzo podobne.

Liczba pojedyncza czy mnoga

Art. 6 ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r. statuował prawo do dodatku wyrównawczego „do końca okresu, w którym pracownik jest objęty szczególną ochroną", a w myśl art. 5 ust. 6 obecnej ustawy dodatek wyrównawczy przysługuje „do końca okresu, w którym pracownicy korzystaliby ze szczególnej ochrony".

W uzasadnieniu uchwały z 7 kwietnia 1992 r. (I PZP 17/92) SN zwrócił uwagę, że dodatek wyrównawczy przysługiwał w myśl art. 6 ust. 1 ówczesnej ustawy przez „okres", a nie „okresy" szczególnej ochrony. Wyciągnął stąd wniosek, że przysługuje on tylko przez jeden okres, w którym pracownik jest objęty szczególną ochroną stosunku pracy, z tym jednak zastrzeżeniem, że może być to okres „podstawowy" lub przedłużony w wyniku ponownego wyboru lub wyborów do zarządu związkowego. Zaraz jednak poczynił uwagę, że nie chodzi tu o wszelkie możliwe okresy objęcia pracownika szczególną ochroną, niezależnie od tego, czy stanowią one kontynuację wcześniejszych okresów ochrony i niezależnie od ich rodzajów.

W art. 5 ust. 6 ustawy z 13 marca 2003 r. również jest mowa o „okresie" a nie „okresach" ochrony. Zasadne jest zatem przyjęcie, że gdy np. na podstawie art. 5 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych wypowiadamy warunki umowy o pracę członkowi zarządu związkowego, a ten bezpośrednio o zakończeniu kadencji w zarządzie „wchodzi" w szczególną ochronę z innego tytułu – dodatek wyrównawczy należy wypłacać za okres do dnia zakończenia kadencji w zarządzie zoz. Tak przynajmniej wynika z dotychczasowych poglądów.

WNIOSEK

Dodatek wyrównawczy wypłaca się przez długie lata, a to za sprawą często spotykanego wybierania działaczy związkowych na kolejne kadencje.

Gdyby jednak taki aktywista utracił miejsce w zarządzie zoz, a należałaby mu się ochrona z innego tytułu, to nie może liczyć na zachowanie dotychczasowej pensji.

Autor jest radcą prawnym w spółce z o.o. Orłowski, Patulski, Walczak