W listopadzie 2021 r. spółka wystąpiła o interpretację dotyczącą CIT. Wyjaśniła, że zajmuje się przede wszystkim gospodarowaniem odpadami niebezpiecznymi. W ramach działalności wraz z inną spółką zawarła umowę dzierżawy budynku stacji termicznego unieszkodliwiania odpadów medycznych ze szpitalem specjalistycznym.

Później dzierżawcy oddali budynek w poddzierżawę inne firmie.

Niemniej spółka wyjaśniła, że jako dzierżawca była zobligowana do zapewnienia prawidłowego działania linii technologicznej w budynku oraz do utrzymania wszystkich urządzeń w sprawności przez cały okres obowiązywania kontraktu. Od maja 2012 r. spółka zgłaszała poddzierżawcy zastrzeżenia co do sposobu eksploatacji instalacji spalarni. Z wniosku wynikało, że spółka interweniowała w tej sprawie jeszcze kilka razy, ale ostatecznie doszło do nienależytego wykonywania zobowiązania. Powstała szkoda na skutek nieprawidłowej eksploatacji przez poddzierżawcę. Spółka tłumaczyła, że umowa została mu wypowiedziana, ale w wyniku jego bezprawnego działania poniosła szkodę.

Jej wątpliwości miały związek z tym co wydarzyło się po wygaśnięciu samej umowy. Szpital pozwał bowiem dzierżawców i poddzierżawcę o odszkodowanie za szkodę powstałą na skutek nienależytego wykonania umowy. Ostatecznie sąd zasądził od dzierżawcy ponad 800 tys. zł. Dlatego spółka chciała potwierdzenia, że odszkodowanie może stanowić jej koszt.

Fiskus takiej możliwości nie widział. W jego ocenie zasadnicze znaczenie dla możliwości zaliczenia opisanego wydatku do kosztów ma ustalenie, czy będzie on ponoszony w celu osiągnięcia przychodów, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów. A także czy nie został wymieniony w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Urzędnicy zauważyli, że spółka ponosi odpowiedzialność za działania osób trzecich, którym powierzyła wykonywanie zobowiązań umownych. W konsekwencji opisany wydatek stanowi sankcję za brak wywiązania się z warunków umowy dzierżawy i jest ściśle powiązany z dochodzeniem roszczeń przez wydzierżawiającego. Nie jest więc związany z przedmiotem opodatkowanej działalności gospodarczej. Dlatego nie będzie stanowił dla spółki kosztów uzyskania przychodów.

Spółka zaskarżyła interpretację, ale Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uznał tak samo jak fiskus. Zauważył, że skarżąca decydując się na poddzierżawę budynku oraz urządzeń przejęła ryzyko gospodarcze związane z powierzeniem wykonania zobowiązania i ponosi odpowiedzialność za dokonanie błędnego wyboru.

I choć WSA zgodził się ze spółką, że spornego odszkodowania nie sposób przyporządkować do wydatków wyłączonych z kosztów w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.

Niemniej w jego ocenie to, że określony wydatek nie został wymieniony w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów nie przesądza o możliwości uwzględnienia go przy ustalaniu podstawy opodatkowania.

W spornym przypadku celem poniesieniu wydatku na poczet odszkodowania z tytułu odpowiedzialności kontraktowej wynikającej z umowy dzierżawy jest zaspokojenie roszczenia, a nie uzyskanie przychodu. W tej sytuacji nie można uznać, że odszkodowanie to w jakikolwiek sposób miała na celu uzyskanie, zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodu spółki.

Jak podkreślił sąd nie każdy koszt ponoszony przez podatnika w sensie ekonomicznym jest kosztem podatkowym. Podatnik w ramach prowadzonej działalności powinien przewidywać i ponosić możliwe konsekwencje swoich działań, w tym związane z przyjmowaniem na siebie zobowiązań, z tytułu niewykonania czy też nienależytego wykonania postanowień umownych. I nie wolno podatnikowi skutków swoich zaniedbań – również tych ponoszonych na zasadzie ryzyka w wyborze poddzierżawcy – przerzucać na budżet państwa, czyli ogółu społeczeństwa. W ocenie WSA uznanie spornego wydatku za koszt spółki godziłoby w konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 12 lipca 2022 r.

Sygnatura akt: I SA/Łd 270/22

KOMENTARZ EKSPERTA
Jarosław Ziobrowski - adwokat z kancelarii Ziobrowski Tax&Law

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, a także ponosi odpowiedzialność za szkody związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy spowodowane przez jego podwykonawców. Taką odpowiedzialność nazwy się w praktyce odpowiedzialnością kontraktową.
Należy pamiętać, że nie każdy koszt ponoszony przez podatnika w sensie ekonomicznym jest kosztem podatkowym. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
Zgodzić należy się z Wojewódzki Sądem Administracyjnym, że nie ma racjonalnego związku pomiędzy wydatkiem poniesionym na wypłatę odszkodowania z tytułu odpowiedzialności kontraktowej z przychodami podatnika. Naruszenie zawartych z kontrahentem umów nie stanowi naturalnego elementu funkcjonowania podmiotu gospodarczego, dlatego nie sposób uznać, że poniesienie takiego wydatku przyczyni się do osiągniecia, zabezpieczenia bądź zachowania źródła przychodu.
Wydaje się, że w przypadku zaskarżenia komentowanego wyroku, Naczelny Sąd Administracyjny podzieli argumentację sądu i organu podatkowego.