8 grudnia 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła propozycję pakietu „VAT in Digital Age” (ViDA) wprowadzającego szeroki zakres zmian ukierunkowanych na dostosowanie unijnych regulacji VAT do wyzwań ery cyfrowej. Propozycje zmian ViDA dotyczą trzech głównych obszarów:
- zmiany w obszarze rejestracji VAT zgodnie z koncepcją pojedynczej rejestracji VAT (SVR – Single VAT Registration),
- modernizacja zasad sprawozdawczości VAT i dostosowanie tej sprawozdawczości do wyzwań ery cyfrowej (DRR – Digital Reporting Requirements),
- dalsze zmiany dotyczące obowiązków dla platform cyfrowych.
Czytaj więcej
Z początkiem 2023 r. wróci 23-procentowy VAT dodany do gazu. Rząd utrzymuje, że to wymóg Brukseli. Ale Unia wcale nie blokuje Polsce możliwości obniżania VAT na gaz.
Pierwszy i drugi z tych obszarów zostały już omówione w tygodniku podatkowym z 8 i 16 maja br. Dziś skupimy się nad trzecim z nich, czyli na zmianach dotyczących operatorów platform cyfrowych. Wprowadzenie proponowanych zmian w obszarze dotykającym platform cyfrowych planowane jest na 2025 r. Komisja Europejska przedstawiła w ramach pakietu ViDA zarówno propozycje nowych rozwiązań dotyczących działalności platform cyfrowych, jak i rozszerzenie rozwiązań już istniejących.
W jakim celu
Jak wyjaśniono w projekcie zmian do dyrektywy VAT, aby odpowiedzieć na wyzwania VAT związane z gospodarką opartą na platformach cyfrowych konieczne będzie wprowadzenie zmian dotyczących m.in. zapewnienia równości opodatkowania VAT transakcji realizowanych na platformach i poza nimi, doprecyzowania zasad dotyczących miejsca świadczenia niektórych usług ułatwianych przez platformy oraz przede wszystkim zwiększenia roli platform w poborze VAT, w przypadku gdy ułatwiają one realizację określonych transakcji.
Proponowane rozwiązania mają z jednej strony zapewnić ujednolicenie zasad funkcjonowania operatorów platform ułatwiających transakcje na terenie UE, a z drugiej korzystnie wpłynąć na wyrównanie warunków konkurencji między transakcjami realizowanymi w tradycyjnej formie i z wykorzystaniem technologii cyfrowych / online (tzw. level playing field). Komisja Europejska szacuje, że wprowadzenie proponowanych zmian może zapewnić nawet do 0,5 mld euro oszczędności do 2032 r. z tytułu usprawnień i doprecyzowań dotyczących gospodarki opartej na platformach cyfrowych
Świadczenie niektórych usług
Od 1 stycznia 2025 r. model „uznanego sprzedawcy” (z ang. deemed supplier) dotyczący platform ma zostać rozszerzony na czynności takie jak świadczenie usług krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych i przewozu osób. Rozwiązanie to nie będzie jednak dotyczyć wszystkich transakcji ww. typów, a jedynie specyficznych sytuacji, tj. usług świadczonych przez podmioty dotychczas nierozliczające VAT od tych transakcji. Zgodnie z planami ten specjalny mechanizm (tj. platforma rozliczy VAT na danej transakcji) miałby znaleźć zastosowanie, jeżeli osobą świadczącą tego typu usługi będzie:
- osoba niemająca siedziby, która nie jest zidentyfikowana do celów VAT w danym państwie członkowskim,
- osoba fizyczna lub prawna, która nie jest podatnikiem VAT,
- podmiot dokonujący wyłącznie dostaw towarów lub świadczenia usług, z tytułu których nie ma on prawa do odliczenia VAT,
- tzw. rolnik ryczałtowy,
- podmiot korzystający ze zwolnienia z VAT dla tzw. drobnych przedsiębiorców.
Unijny ustawodawca zakłada, że wdrożenie mechanizmu „uznanego sprzedawcy” w przedstawionych specyficznych okolicznościach przyczyni się do wyrównania warunków działania w branży krótkoterminowego zakwaterowania i przewozu osób między podmiotami działającymi online (przez platformy), które często nie rozliczają VAT na realizowanych usługach, a podatnikami świadczącymi ww. typy usług tradycyjnymi metodami (rozliczającymi VAT z tego tytułu). Uznano również, że skorzystanie z modelu „uznanego sprzedawcy” i przeniesienie obowiązków poboru VAT od ww. typów usług na platformy jest konieczne ze względu na ochronę interesów fiskalnych państw członkowskich, a także dlatego, że będzie to rozwiązanie mniej uciążliwe dla tzw. właściwych sprzedawców (czyli podmiotów oferujących tego typu usługi przez platformę).
Mniej obowiązków i obciążeń
Dzięki wdrożeniu tego rozwiązania „właściwi sprzedawcy” nie będą zobowiązani do samodzielnej rejestracji do VAT w poszczególnych krajach i do rozliczania VAT w obszarze tego typu usług. Oznacza to, że nie będą ponosić dodatkowych obciążeń administracyjnych i kosztów z tego tytułu. Rozwiązanie to ma zatem uprościć pobór VAT, a także zapewnić większe bezpieczeństwo jego poboru (np. gdy właściwy dostawca jest spoza UE), jednocześnie wyrównując szanse rynkowe dla przedsiębiorstw internetowych i tradycyjnych.
Z uwagi na charakterystykę „właściwych sprzedawców”, którzy mieliby zostać objęci tym specyficznym rozwiązaniem (podmioty dotychczas nierozliczające VAT od tych transakcji), planowane jest, że dostawa realizowana przez „właściwego dostawcę” na rzecz platformy będzie zwolniona z VAT bez prawa do odliczenia VAT naliczonego.
Jak w sektorze hotelarskim
Przy okazji tych zmian uznano, że dla uniknięcia wątpliwości w traktowaniu VAT konieczne będzie również zdefiniowanie usług krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych jako usług pełniących podobną funkcję jak usługi sektora hotelarskiego. Jest to istotne, ponieważ przy takim traktowaniu usługi te nie będą kwalifikowały się do zwolnienia z VAT jako najem nieruchomości o charakterze mieszkalnym na cele mieszkaniowe. Usługą krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych ma być usługa obejmująca nieprzerwany najem lokali mieszkalnych przez okres nieprzekraczający 45 dni wraz ze świadczeniem innych usług pomocniczych lub bez ich świadczenia.
Wymagana dodatkowa ewidencja
Podobnie jak obecnie, również po rozszerzeniu modelu „uznanego sprzedawcy” na usługi krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych i przewozu osób platformy będą zobowiązane do prowadzenia dodatkowej ewidencji obejmującej również informacje o pozostałych transakcjach ww. typów, które nie będą objęte zakresem tego modelu, tj. gdy platforma nie będzie zobowiązana do poboru VAT od ułatwianych transakcji, czyli zarówno dostaw między przedsiębiorcami (B2B), jak i między przedsiębiorcami i konsumentami (B2C).
Szczegóły w rozporządzeniu
Zmiany do dyrektywy VAT wprowadzają ramy dotyczące opisanego rozwiązania, natomiast dodatkowe szczegóły dotyczące stosowania tego rozwiązania zostały opisane w formie propozycji zmian do rozporządzenia wykonawczego UE nr 282/2011. Przykładowo aby usprawnić identyfikację transakcji objętych tym rozwiązaniem, przewiduje się wprowadzenie w rozporządzeniu reguł, zgodnie z którymi platforma będzie określać status danego „właściwego sprzedawcy” usług krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych lub przewozu osób na podstawie danych przekazanych platformie przez „właściwego sprzedawcę” odnośnie do numeru VAT. Jeżeli dany sprzedawca nie udostępni platformie swojego numeru VAT, to platforma ułatwiająca transakcje automatycznie stanie się „uznanym dostawcą”. W przypadkach podmiotów objętych rozwiązaniem „uznanego sprzedawcy” dla ww. typów usług, którzy mają numer VAT, ale nie naliczają VAT od swoich transakcji (np. ze względu na zwolnienie podmiotowe dla tzw. drobnych przedsiębiorców), wprowadzona zostanie reguła, zgodnie z którą taki podmiot nie powinien podawać platformie swojego numeru VAT. Jeżeli nie poda swojego numeru VAT, to platforma jako „uznany sprzedawca” dokona poboru i rozliczy VAT od usług krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych lub od przewozu osób, które ułatwia.
Rozszerzenie modelu deemed supplier
Poza zmianami dotyczącymi krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych i przewozu osób, unijny ustawodawca zamierza również dalej rozszerzać rolę platform jako „uznanych sprzedawców” w obszarze ułatwianych przez platformy transakcji towarowych. Zmiany te połączone są z koncepcją pojedynczej rejestracji VAT. Planowane jest przeniesienie obowiązku rozliczeń VAT należnego w kraju konsumpcji na platformę dla:
- wszystkich transakcji towarowych w UE ułatwianych przez platformę (bez względu na pochodzenie „właściwego sprzedawcy” i status nabywcy (B2C i B2B));
- przemieszczeń towarów „właściwego sprzedawcy” między krajami UE dla potrzeb działalności prowadzonej na platformie (np. w modelach fulfilment center wspieranych przez platformę).
Jeżeli chodzi o kwestię wskazaną w pierwszym punkcie, to przewidziano również wyłączenie z tego obowiązku dla platform działających tylko w jednym kraju UE i ułatwiających transakcje tylko w tym jednym kraju (bez transportu lub z transportem, który zaczyna się i kończy w tym jednym kraju).
Mniej rozbieżności
Kolejnym zagadnieniem zidentyfikowanym przez Komisję Europejską był brak zharmonizowanego podejścia do traktowania VAT i ustalania miejsca świadczenia usług „platformowych”. W niektórych państwach UE usługi „ułatwiające” (czyli umożliwiające przeprowadzenie transakcji przez platformę), świadczone przez platformy, traktowane są jako usługi pośrednictwa, a w innych jako usługi świadczone drogą elektroniczną. Z tego powodu uznano za konieczne doprecyzowanie podejścia do stosowania przepisów w tym zakresie, aby zlikwidować ryzyko powstawania rozbieżności dotyczących ustalania miejsca świadczenia tych usług. Jest to istotne, gdyż niejednolita praktyka może skutkować nieopodatkowaniem VAT danej usługi albo jej podwójnym opodatkowaniem. W związku z tym usługi „ułatwiające” świadczone przez platformy miałyby być domyślnie uznawane za usługi pośrednictwa i tym samym, w przypadku gdy ich odbiorcą jest osoba niebędąca podatnikiem, powinny być one opodatkowane w tym samym miejscu, w którym zgodnie z regułami VAT opodatkowana jest podstawowa transakcja.
Obowiązkowy IOSS
Planowane jest również wprowadzenie obowiązku rejestracji platform cyfrowych do procedury szczególnej IOSS (tzw. Import One Stop Shop) i rozliczeń w tej procedurze ułatwianych przez platformy transakcji sprzedaży na odległość towarów importowanych (SOTI) w tzw. przesyłkach o małej wartości (do 150 euro). Dziś procedura IOSS jest dobrowolna i platformy mogą, ale nie muszą z niej korzystać. W praktyce oznacza to, że obowiązek rozliczenia VAT w kraju konsumpcji, w sytuacjach gdy platforma nie jest zarejestrowana do IOSS, może ciążyć na kimś innym np. na konsumencie. Rozwiązanie zakładające wprowadzenie obowiązkowego IOSS dla platform ma przyczynić się do poprawy ściągalności VAT i przestrzegania przepisów VAT w obszarze towarów importowanych przez konsumentów z krajów trzecich.
Monika Wachowiec jest partner associate w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte
W przygotowaniu artykułu uczestniczyła również Sara Bogacka współpracująca z Deloitte Doradztwo Podatkowe
Komentarz eksperta
Adam Dwornik starszy menedżer w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte
Ujednolicanie zasad coraz bliżej
Wprowadzenie zmian omówionych w artykule zapewne przyczyni się do zmniejszenia skali nierówności w konkurencji przedsiębiorstw tradycyjnych i tych działających w przestrzeni cyfrowej, a także będzie kolejnym krokiem w procesie ujednolicania zasad funkcjonowania platform cyfrowych funkcjonujących globalnie (w tym na rynku UE). Niemniej jednak, podobnie jak w przypadku pozostałych zmian wprowadzanych przez pakiet ViDA, wdrożenie i dostosowanie się do nowych regulacji i obowiązków będzie sporym wyzwaniem dla podatników. Kwestia ta jest szczególnie istotna w przypadku platform, które w koncepcji unijnego ustawodawcy mają pełnić szczególną rolę w procesie rozliczeń VAT. Oczekuje się jednak, że platformy sprostają tym nowym wymaganiom, a proponowane rozwiązania ocenianie całościowo przyczynią się do wzrostu wpływów z VAT przy jednoczesnym uproszczeniu procesu jego poboru i egzekwowania (głównie z perspektywy organów podatkowych i właściwych sprzedawców będących beneficjentami tych uproszczeń).