Przepisy uchwalone w ramach tzw. Polskiego Ładu nałożyły na podatników PIT oraz podatników CIT dodatkowe obowiązki:

- obowiązek prowadzenia księgi przychodów i rozchodów, księgi rachunkowej, ewidencji przychodów, ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przy użyciu programów komputerowych;

- obowiązek przesyłania informacji zawartych w ww. księgach i ewidencjach właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w formie plików elektronicznych o określonych strukturach logicznych.

I choć obowiązki te zostały uchwalone stosunkowo dawno, po raz pierwszy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2025 r. i na początek obejmą największych podatników CIT.

JPK przesyłane do fiskusa

Począwszy od 1 lipca 2018 r. w polskim systemie prawa podatkowego zaczęto wprowadzać obowiązek udostępniania organom podatkowym zbioru danych, zawierających określone informacje o operacjach gospodarczych, w formie tzw. Jednolitych Plików Kontrolnych (JPK).

Pliki JPK można podzielić na te udostępniane na żądanie organów podatkowych, w ramach kontroli podatkowych, prowadzonych czynności sprawdzających, kontroli celno-skarbowej czy postępowania podatkowego oraz na te przesyłane bez wezwania organu podatkowego (w okresach miesięcznych lub kwartalnych).

Pliki JPK udostępniane na żądanie organu podatkowego to pliki:

- JPK_KR – zawierające dane z ksiąg rachunkowych,

- JPK_WB – zawierające dane z wyciągów bankowych,

- JPK_MAG – zawierające dane z prowadzonego magazynu,

- JPK_FA – zawierające dane z faktur VAT,

- JPK_FA_RR – zawierające dane z faktu VAT rolników ryczałtowych,

- JPK_PKPiR – zawierające dane z podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

- JPK_EWP – zawierające dane z ewidencji przychodów.

Co istotne, organ podatkowy nie może żądać udostępniania niektórych z ww. plików JPK (np. JPK_PKPIR), jeśli podatnicy nie prowadzą ksiąg w postaci elektronicznej.

Natomiast do plików JPK, które wysyłane są bez wezwanie organu podatkowego, należą pliki JPK_VAT (JPK_V7M przy rozliczeniach miesięcznych oraz JPK_V7K przy rozliczeniach kwartalnych), które obowiązkowo składają podatnicy zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT.

Wkrótce do obowiązkowych plików JPK (przesyłanych bez wezwania organu podatkowego) dołączą kolejne, w skrócie zwane JPK_CIT i JPK_PIT.

Cyfryzacja dokumentów księgowych

Wraz z początkiem 2025 r. zaczną obowiązywać nowe przepisy ustawy o CIT, a w kolejnych latach również ustawy o PIT oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tzw. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). Pakiet tych zmian nałoży obowiązek prowadzenia księgowości w formie elektronicznej.

W zależności od formy prowadzenia działalności oraz wybranego sposobu opodatkowania podatkiem dochodowym podatnicy PIT, CIT oraz spółki niebędące osobami prawnymi zostaną zobowiązane do prowadzenia, przy użyciu programu komputerowego, ksiąg rachunkowych, księgi przychodów i rozchodów, ewidencji przychodów, a także ewidencji (lub wykazu) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Co więcej, poza obowiązkową cyfryzacją dokumentacji księgowej i prowadzeniem jej przy użyciu programów komputerowych, dane te będą obowiązkowo przesyłane do organów podatkowych w formie elektronicznych, ustandaryzowanych struktur (bez uprzedniego żądania organu podatkowego).

Choć początkowo miały być przesyłane organom raz na miesiąc bądź na kwartał, ostatecznie wpłyną do organów w terminie do dnia upływu terminu złożenia zeznania podatkowego za dany rok (czyli raz w roku).

Stopniowe wprowadzanie zmian

Nowe obowiązki zostaną wprowadzone etapami.

Po raz pierwszy do prowadzenia ksiąg i ewidencji w formie elektronicznej oraz przesyłania ich w ustrukturyzowanej formie do naczelnika urzędu skarbowego (w ramach potocznie zwanych plików JPK_CIT i JPK_PIT) zobowiązani będą:

1) za rok podatkowy lub obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2024 r.:

- podatkowe grupy kapitałowe (bez względu na wysokość przychodów),

- podatnicy CIT oraz spółki niebędące osobami prawnymi (gdzie przynajmniej jednym ze wspólników nie jest osoba fizyczna), których wartość przychodu w poprzednim roku (obrotowym lub podatkowym) przekroczyła równowartość 50 mln euro,

2) za rok podatkowy lub obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2025 r.:

- podatnicy PIT, CIT oraz spółki niebędące osobami prawnymi, zobowiązani do składania JPK_VAT,

3) za rok podatkowy lub obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2026 r.:

- pozostali podatnicy oraz spółki niebędące osobami prawnymi.

Aby zweryfikować czy już za 2025 r. podmioty będą zobowiązane do stosowania nowych przepisów, wartość przychodów należy przeliczyć na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym poprzedniego roku podatkowego lub obrotowego.

Przykład

Podmioty których rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, będą zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu programów komputerowych w 2025 r. oraz przesyłania danych z ksiąg za 2025 r. w terminie do 31 marca 2026 r., jeśli w 2024 r. przychody tych podmiotów przekroczyły równowartość 50 mln euro, przeliczoną według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym 2024 r., czyli według kursu ogłoszonego 31 grudnia 2024 r.

Zwolnienia z obowiązku stosowania

Ze stosowania nowych obowiązków wynikających z ustawy o CIT, czyli prowadzenia ksiąg rachunkowych w formie elektronicznej oraz ich przesyłania, zwolnione zostały trzy grupy podmiotów:

1) zwolnieni podmiotowo z podatku dochodowego (np. Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Zakład Ubezpieczeń Społecznych), z wyjątkiem fundacji rodzinnych;

2) zwolnieni z obowiązku składania zeznań w formie elektronicznej,

3) prowadzący uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów (organizacje pozarządowe).

Nowe struktury JPK

Ministerstwo Finansów opublikowało nowe struktury logiczne plików JPK dla podmiotów prowadzących księgi rachunkowe oraz broszury informacyjne do tych struktur.

Wyróżnia się następujące:

1) JPK_KR_PD – dotyczące danych z ksiąg rachunkowych,

2) JPK_ST_KR – dotyczące danych z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Trwają prace nad opublikowaniem analogicznych struktur plików JPK dla podmiotów prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów lub ewidencje przychodów (w przypadku wyboru opodatkowania podatkiem dochodowym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych).

Do tej pory opublikowane zostały wyłącznie projekty tych struktur. Zostały one zgłoszone do konsultacji.

Podobnie jak w przypadku pliku JPK_KR_PD (który jest rozszerzeniem pliku JPK_KR), do konsultacji zgłoszono projektu struktur nazywane JPK_PKPiR, JPK_EWP, JPK_ST.

Dostosowanie ksiąg rachunkowych

W sierpniu 2024 r. minister finansów opublikował rozporządzenie w sprawie dodatkowych danych, o które należy uzupełnić prowadzone księgi rachunkowe podlegające raportowaniu w ramach JPK_CIT (JPK_KR_PD i JPK_ST_KR), tak by sprostać wymaganiom ustawodawcy.

Rozróżnia się pięć kategorii danych:

1) NIP kontrahenta,

2) numer identyfikujący fakturę w KSeF,

3) znaczniki identyfikujące konta ksiąg,

4) dane dotyczące środków trwałych i wartości niematerialnych lub prawnych,

5) wysokość różnicy pomiędzy wynikiem finansowym (bilansowym) a podatkowym (podstawą opodatkowania).

Ustawodawca zdecydował jednak, że pierwsze raportowanie, obowiązkowe dla grupy największych podatników CIT (za 2025 r)., będzie obejmować jedynie dane dotyczące znaczników identyfikujących konta ksiąg, właściwe dla danej grupy – zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia. Jest to tzw. mapowanie kont księgowych, czyli przypisanie konta księgowego w przyjętym planie kont do odpowiedniej pozycji bilansu (aktywa lub pasywa) oraz rachunku zysków i strat, zgodnie ze znacznikiem wskazanym w słowniku.

W ramach pierwszego raportowania pozostałe dane będą fakultatywne, chyba że podmiot zobowiązany do składania pliku JPK_CIT sporządza sprawozdania finansowe na podstawie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) lub Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR). W przypadku tych podmiotów również znaczniki identyfikujące konta ksiąg w raportowaniu za 2025 r. będą nieobowiązkowe.

Co więcej, 15 listopada 2024 r. opublikowany został projekt rozporządzenia przewidujący okresowe zwolnienie z raportowania danych w ramach JPK_ST_KR w pierwszym roku obowiązywania przepisów, tj. za rok podatkowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2024 r., a kończący przed 1 stycznia 2026 r. Na moment publikacji artykułu projekt jest na etapie opiniowania. W kolejnych latach, czyli począwszy od raportowania za 2026 r., wszystkie wskazane dane będą musiały być przesyłane do organu podatkowego.

Jak przygotować się do zmian

Dla większości podmiotów zmiany zaczną obowiązywać dopiero za 2026 r. i 2027 r. Przed tym okresem na pewno konieczne będzie zweryfikowanie, a następnie dostosowanie używanych systemów finansowo-księgowych oraz zaktualizowanie procesów księgowych i podatkowych w firmach.

Szczególnie ważne w tym zakresie będzie odpowiednie zmapowanie planu kont czy przygotowanie danych o środkach trwałych i wartościach niematerialnych i prawnych.

Docelowo należy pamiętać, że pliki JPK_CIT, JPK_PIT przekazywane naczelnikowi urzędu skarbowego i wynikające z nich dane powinny uzgadniać się do danych finansowych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych, informacji dodatkowej oraz zeznaniach CIT i PIT za dany rok.

Będzie to na pewno narzędzie pomagające organom weryfikować na bieżąco prawidłowość rozliczeń, ale także typować odpowiednie podmioty do kontroli.

Z drugiej strony, obowiązkowa cyfryzacja księgowości to również szansa dla wielu przedsiębiorstw czy biur rachunkowych na zautomatyzowanie procesów księgowych i zwiększenie precyzyjności rozliczeń.

Autorka jest doradcą podatkowym w PragmatIQ Kancelaria Prawna

Podstawa prawna:

- art. 9 ust. 1c-1g i 5 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 2805 ze zm.)

- art. 24a ust. 1da-1f i 8 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 226 ze zm.)

- art. 15 ust. 11a-14 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 776 ze zm.)

- rozporządzenie ministra finansów z 16 sierpnia 2024 r. w sprawie dodatkowych danych, o które należy uzupełnić prowadzone księgi rachunkowe podlegające przekazaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2024 r., poz. 1314)