VAT: moment powstania przychodów z tytułu wydani opinii przez biegłego sądowego

Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 5 października 2016 r. (I SA/Po 2392/15).

Stan faktyczny

We wniosku o interpretację podatnik wskazał, że wykonuje zarejestrowaną działalność gospodarczą (m.in. w zakresie sporządzania opinii ekonomicznych) na zasadach ogólnych. Jest płatnikiem VAT oraz biegłym sądowym z zakresu analizy ekonomicznej, wyceny przedsiębiorstw i zarządzania przedsiębiorstwem. Sędziowie sądów rejonowych i okręgowych zlecają mu wykonanie określonych czynności, jako biegłemu sądowemu. Sąd nie zawiera umowy cywilno-prawnej z biegłymi sądowymi (podobnie jak z tłumaczami przysięgłymi, adwokatami, radcami prawnymi, mediatorami oraz kuratorami). Zleca im jedynie wykonanie określonych czynności poprzez wydanie postanowienia o powołaniu danej osoby.

Wnioskodawca stwierdził, że kwalifikuje należności otrzymane od sądu jako działalność gospodarczą, ale ma wątpliwości co do momentu powstania przychodu z tytułu tak wykonywanej działalności. Zapytał czy momentem powstania przychodów z tytułu wydanej przez niego opinii, jako biegłego sądowego, będzie chwila otrzymania wypłacanego na podstawie orzeczenia sądu wynagrodzenia zgodnie z art. 14 ust. 1i ustawy o PIT. Sam uważał, że tak, bo w jego przypadku nie znajdzie zastosowania ogólna zasada z art. 14 ust. 1c ustawy o PIT.

Fiskus nie potwierdził takiej wykładni. Jego zdaniem momentem powstania przychodów z tytułu wydanej przez podatnika, jako biegłego sądowego, opinii będzie data wykonania usługi, a nie moment otrzymania, wypłacanego na podstawie orzeczenia sądu, wynagrodzenia za nią. Ustalenie momentu uzyskania przez wnioskodawcę przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, powinno nastąpić zgodnie z ogólnymi zasadami uzyskiwania przychodu z tego źródła, określonymi w art. 14 ust. 1c ustawy o PIT. Wynika z niego wprost, że moment powstania przychodu należnego został ściśle związany z wystąpieniem najwcześniejszego ze wskazanych w nim zdarzeń. W spornej sprawie jest nim wykonanie usługi.

Rozstrzygnięcie

Podatnik zaskarżył interpretację, ale WSA w Poznaniu oddalił jego skargę. Zgodził się, że co do zasady przychód podatkowy z działalności gospodarczej powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi. Są jednak wyjątki od tej zasady. Pierwszy dotyczy sytuacji, gdy wystawienie faktury następuje przed datą wydania towaru, zbycia prawa lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi. Wówczas datą powstania przychodu będzie dzień wystawienia faktury. Drugą - uregulowanie należności przed wydaniem towaru, zbyciem prawa lub wykonania usługi albo częściowym wykonaniem usługi, gdzie datą powstania przychodu będzie dzień otrzymania należności.

WSA zauważył, że skarżący po sporządzeniu opinii wystawia fakturę VAT obejmującą wynagrodzenie oraz poniesione wydatki, którą przedstawia sądowi zlecającemu usługę. Na podstawie złożonej karty pracy i faktury VAT sąd, po dokonaniu oceny m.in. wykonanej pracy, zgodności żądanego wynagrodzenia z obowiązującymi stawkami, rzeczywistym nakładem i czasem pracy, przyznaje biegłemu wynagrodzenie oraz zwrot kosztów sporządzenia opinii. Wypłata biegłemu przyznanego wynagrodzenia następuje po uprawomocnieniu się postanowienia.

Zdaniem sądu, moment wykonania przez skarżącego opinii – usługi skutkuje powstaniem przychodu podatkowego dla celów PIT. Dzień wykonania usługi jest bowiem datą powstania przychodu. Po wykonaniu usługi, na okoliczność czego wystawia fakturę VAT, obowiązany jest wykazać do opodatkowania ujęte w niej przychody jako należne z prowadzonej działalności gospodarczej. Jedynie jeśli w wyniku przeprowadzonej przez sąd weryfikacji okaże się, że wynagrodzenie za usługę jest w całości bądź w części nienależne, skarżący będzie zobowiązany skorygować uprzednio wykazane przychody z tego tytułu.

WSA zauważył, że w obrocie gospodarczym nierzadko zdarzają się sytuacje, w których kontrahenci kwestionują wysokość należności z faktur VAT wystawionych za wykonane usługi lub z innych powodów kwota należna za usługę zostaje zmieniona. Wówczas wystawiany jest dokument korygujący przychody, ale nie wpływa to na moment powstania przychodu.

Zdaniem eksperta

Marcin Bazylczuk, radca prawny, doradca podatkowy, wspólnik w BZK Legal & Tax s.c.

Biegłemu powołanemu przez sąd przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zwrot wydatków niezbędnych do wydania opinii. Wysokość tego wynagrodzenia ustala się, uwzględniając wymagane kwalifikacje oraz czas i nakład pracy potrzebne do wydania opinii, natomiast wysokość wydatków ustala się na podstawie złożonego przez biegłego rachunku. Według ustawy o PIT kwalifikacja do odpowiedniego źródła uzyskania przychodów uzależniona jest od tego czy biegły prowadzi działalność gospodarczą, czy nie. W pierwszym przypadku dochód zaliczany jest do źródła pozarolnicza działalność gospodarcza, w drugim do źródła działalność wykonywana osobiście, co rzutuje na sposób określenia momentu uzyskania przychodów. Przychód z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej powstaje w dniu wykonania usługi, nie później jednak niż w dniu wystawienia faktury albo uregulowania należności. Mogą więc powstać wątpliwości, kiedy faktycznie biegły wykonał swoją usługę. Poza sporządzeniem opinii na podstawie art. 286 k.p.c. biegły może również zostać zobowiązany przez sąd do ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie lub sporządzenia dodatkowej opinii uzupełniającej. Momentem wykonania przez biegłego usługi powinien więc być raczej dzień rozprawy, w którym biegły przestaje być już niezbędny do dyspozycji sądu, np. dzień rozprawy, w którym biegły złożył ustne wyjaśnienia do opinii przedłożonej na piśmie. Gdyby jednak biegły sądowy przed dniem wykonania usługi (np. po dostarczeniu pisemnej opinii, ale przed złożeniem wyjaśnień ustnych do opinii) wystawił fakturę, obowiązek podatkowy w podatku dochodowym powstałby w dniu wystawienia faktury, czyli w dniu zdarzenia zaistniałego wcześniej niż dzień wykonania usługi.