Naczelny Sąd Administracyjny w niedawnym wyroku orzekł, że opodatkowaniu podlega nie tylko kwota, którą stowarzyszenie artystów zostawia sobie na pokrycie kosztów działania, ale też suma przekazywana twórcom, na rzecz których organizacja działa.

Spór stowarzyszenia artystów wykonawców z ministrem finansów dotyczył opodatkowania VAT kwoty pobranej przez stowarzyszenie od korzystających z chronionych utworów. Po zainkasowaniu wynagrodzeń artystów stowarzyszenie potrąca koszty inkasa (20 proc. pobranej kwoty), a pozostałą sumę dzieli pomiędzy uprawnionych.

Organizacja twierdziła, że opodatkowaniu VAT, jako usługa pośrednictwa, podlega jedynie zatrzymana przez nią część pobranej kwoty.

Stowarzyszenie wykonuje jedynie przewidziane przez ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych czynności administrowania prawami autorskimi, wyłącznie na rachunek artystów. Nigdy tych praw jednak nie nabywa.

Fikcja prawna

Ponadto zgodnie z ustawą o VAT opodatkowaniu nie podlegają honoraria twórców i artystów wykonawców, w tym uzyskane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Minister finansów, do którego stowarzyszenie zwróciło się z wnioskiem o potwierdzenie tego stanowiska, uznał, że opodatkować 23-proc. VAT trzeba całą pobraną przez stowarzyszenie kwotę.

Sąd pierwszej instancji przyznał rację stowarzyszeniu, ale szala zwycięstwa przed NSA przechyliła się na stronę fiskusa.

NSA przyznał mu rację, że trzeba zastosować fikcję prawną, że stowarzyszenie kupiło usługę (prawa autorskie) od twórców, po czym sprzedało ją korzystającym z utworów.

Przywilej tylko dla artystów

Na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy o VAT, jeśli podatnik w swoim imieniu bierze udział w świadczeniu usług na rzecz osoby trzeciej, przyjmuje się, że sam otrzymał i wyświadczył tę usługę. Sąd wyjaśnił, że działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT nie prowadzą sami artyści, ale wyłączenia tego nie można rozciągać na organizacje zarządzające ich prawami – tych za artystów uznać nie można.

Oznacza to, że tylko honoraria artystów samodzielnie sprzedających prawa do swoich dzieł nie są opodatkowane.

Argumentacja stowarzyszenia mogłaby być uwzględniona, gdyby wyłączenie z opodatkowania dotyczyło usług. Odnosi się ono jednak do usługodawców-artystów, a nie do cech samych usług.

Sygnatura akt: I FSK 633/14

Opinia dla „Rz"

Jacek Wojtaś, prawnik Izby Wydawców Prasy

To pierwsze orzeczenie NSA w takiej sprawie. Problem jest wśród organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ) powszechny. Wcześniejsze wyroki wojewódzkich sądów administracyjnych były dla OZZ korzystne. Tym razem NSA stanął na profiskalnym stanowisku. To zła wiadomość dla twórców (posiadaczy praw) i wykonawców. Stawki pobierane od korzystających z utworów są z góry ustalone, a wykładnia NSA sprawia, że od pobranej kwoty przed jej podzieleniem i wypłaceniem twórcom trzeba będzie odliczyć dużo więcej, bo 23 proc. od całości, a później ok. 20 proc. na pokrycie inkasa i repartycji – przeważnie tyle wynoszą koszty OZZ.