Marcin Szymankiewicz
Jestem osobą niepełnosprawną. Prowadzę działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych (skala podatkowa). W jaki sposób od dochodu mogę odliczyć wydatki na indywidualny sprzęt rehabilitacyjny? O jaki sprzęt chodzi? Które wydatki mam prawo uwzględnić? – pyta czytelnik.
Podstawą obliczenia podatku jest dochód po odliczeniu kwot m.in. wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne (zob. art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT).
Poniesione w roku podatkowym (kalendarzowym) przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne, wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych podlegają odliczeniu od dochodu, a tym samym zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych i sam podatek dochodowy. Korzystanie z tej ulgi można więc uznać za sposób optymalizacji podatkowej.
Zamknięty katalog
Rodzaje wydatków na cele rehabilitacyjne uprawniające do odliczeń od dochodu przed opodatkowaniem wymienia art. 26 ust. 7a ustawy o PIT.
Organy podatkowe podkreślają, że katalog ten jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że odliczeniu podlegają jedynie wydatki enumeratywnie w nim wymienione. Wszelkiego rodzaju ulgi i zwolnienia są bowiem wyjątkiem od konstytucyjnej zasady równości i powszechności opodatkowania, dlatego powinny być interpretowane ściśle z literą prawa. Niedopuszczalna jest zatem ich interpretacja rozszerzająca (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 4 sierpnia 2014 r., IBPBII/1/415-404/ 14/MCZ; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 9 czerwca 2014 r., ITPB2/415-263/14/MM; interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 27 września 2013 r., IPTPB2/415-466/13-2/TS).
Na podstawie orzeczenia lub decyzji
Zgodnie z art. 26 ust. 7d ustawy o PIT warunkiem odliczenia wydatków na indywidualny sprzęt rehabilitacyjny jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:
1) orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w odrębnych przepisach, lub
2) decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3) orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów >patrz ramka.
Nie mogą być zwrócone
Wydatki na indywidualny sprzęt rehabilitacyjny podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie (art. 26 ust. 7b ustawy o PIT).
Wydatki na cele rehabilitacyjne podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie (art. 26 ust. 13a ustawy o PIT).
W przypadku wydatków odliczanych w ramach ulgi rehabilitacyjnej, stosownie do art. 26 ust. 7 pkt 4 ustawy o PIT, ich wysokość ustala się co do zasady na podstawie dokumentu stwierdzającego ich poniesienie, zawierającego w szczególności: dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru) i sprzedającego (towar lub usługę), rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz kwotę zapłaty.
Przyda się zaświadczenie od lekarza
Do oceny przydatności sprzętu w rehabilitacji pomocne jest posiadanie zaświadczenia lekarskiego wystawionego przez lekarza specjalistę o stanie zdrowia konkretnej osoby niepełnosprawnej i potrzebach jej indywidualnej rehabilitacji. Od strony dowodowej zaświadczenie te może się okazać niezbędne w zaakceptowaniu przez organy podatkowe prawa do ulgi rehabilitacyjnej (interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 14 sierpnia 2014 r., IPTPB2/415-285/14-4/Akr; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 2 grudnia 2013 r., ITPB2/415-794/13/MN; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 16 listopada 2012 r., ITPB2/415-771/12/MM; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 14 sierpnia 2012 r., IBPBII/1/415-509/12/ASz).
Zgodnie z art. 26 ust. 7a pkt 3 ustawy o PIT za wydatki na cele rehabilitacyjne uważa się m.in. wydatki poniesione na zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego.
Stosownie do potrzeb
Jak wyjaśnił WSA w Gliwicach w wyroku z 22 kwietnia 2009 r. (I SA/Gl 1009/08): „(...) określenie »indywidualny sprzęt, urządzenia i narzędzia techniczne niezbędne w rehabilitacji«" (art. 26 ust. 7a pkt. 3) oznacza, że można zaliczyć do nich wyłącznie sprzęt, urządzenia i narzędzia techniczne mające cechy sprzętu, urządzeń czy narzędzi o charakterze szczególnym (niestandardowym), konieczne w rehabilitacji osoby niepełnosprawnej i ułatwiające tej osobie wykonywanie czynności życiowych, których utrudnienie wykonania wynika z niepełnosprawności. (...)".
Aby zatem odliczyć wydatki na indywidualny sprzęt rehabilitacyjny, muszą być spełnione poniższe przesłanki:
- pomiędzy rodzajem nabytego sprzętu a rodzajem niepełnosprawności musi być ścisły związek,
- zakupiony sprzęt musi być wykorzystywany (używany) w rehabilitacji oraz służyć przywracaniu sprawności organizmu lub ułatwiać wykonywanie czynności życiowych,
- cechą zakupionego sprzętu musi być jego indywidualny charakter
(interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 10 października 2014 r., IPTPB2/415-401/14-4/AK; interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 16 maja 2014 r., IPTPB2/ 415-128/14-2/AK; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 20 marca 2013 r., IBPBII/1/ 415-1117/12/MCZ).
Szczególny charakter
Organy podatkowe przyjmują, że określenie „indywidualny sprzęt, urządzenia i narzędzia techniczne niezbędne w rehabilitacji" oznacza, że można zaliczyć do nich wyłącznie sprzęt, urządzenia i narzędzia techniczne mające cechy sprzętu, urządzeń czy narzędzi o charakterze szczególnym (niestandardowym), konieczne w rehabilitacji osoby niepełnosprawnej lub ułatwiające tej osobie wykonywanie czynności życiowych, których utrudnienie wykonania wynika z niepełnosprawności. Oznacza to, że taki sprzęt musi posiadać określone właściwości leczniczo-rehabilitacyjne (interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 10 września 2014 r., IPTPB2/ 415-354/14-4/Akr; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 1 sierpnia 2014 r., IBPBII/1/ 415-387/14/BJ; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 17 lipca 2014 r., ITPB2/415-418/14/IL).
Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 7 marca 2014 r. (ITPB2/415-1130/13/MU): „(...) nie wystarczy tylko aby określony sprzęt ułatwiał osobie niepełnosprawnej wykonywanie czynności życiowych, ponieważ wymagane są jeszcze inne cechy, którymi winien się charakteryzować, aby mógł być odliczony. Powyższy pogląd jest uzasadniony, ponieważ ogranicza możliwość odliczenia jakiegokolwiek wydatku, nieposiadającego indywidualnych cech, przeznaczenia i niezbędnego w rehabilitacji. (...)".
Trzy stopnie niepełnosprawności
Odrębnymi przepisami są uregulowania zawarte w ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 27 czerwca 2014 r., IPPB4/415-213/14-10/JK). Stosownie do art. 3 ust. 1 tej ustawy ustala się trzy stopnie niepełnosprawności: 1) znaczny, 2) umiarkowany, 3) lekki.
Rehabilitacja lecznicza, społeczna i zawodowa
Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 10 czerwca 2013 r. (ILPB2/415-210/13-4/ES): „(...) ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera definicji pojęcia »rehabilitacja«. W związku z powyższym w celu odkodowania znaczenia tego pojęcia należy się odwołać do źródeł pozaustawowych. I tak, zgodnie definicją zawartą w Encyklopedii Multimedialnej PWN, »rehabilitacja« to przystosowanie do czynnego udziału w życiu społecznym osób, które z powodu wad wrodzonych lub nabytych, choroby lub urazu są kalekami bądź doznały przemijającej lub trwałej utraty zdrowia i stały się na stałe lub na pewien czas inwalidami; rehabilitacja jest procesem złożonym, który ma na celu przywrócenie inwalidzie – w możliwie wysokim stopniu – sprawności organizmu oraz poczucia własnej wartości społecznej, zawodowej i rodzinnej. Wyróżnia się rehabilitację leczniczą, społeczną i zawodową. Rehabilitacja lecznicza jest elementem procesu leczenia, a jej celem jest przywrócenie funkcji utraconych w wyniku choroby lub wyrobienia mechanizmów zastępczych; metody rehabilitacji leczniczej obejmują: fizykoterapię, gimnastykę leczniczą, naukę wykonywania czynności codziennych, zaopatrzenie w protezy i aparaty rehabilitacyjne oraz nauczenie posługiwania się nimi. Rehabilitacja społeczna umożliwia człowiekowi niepełnosprawnemu zyskanie zdolności do życia w społeczeństwie; obejmuje przystosowanie inwalidy do pełnienia odmiennej roli społecznej i do nowych form uczestnictwa w życiu społecznym oraz przygotowanie jego środowiska pod względem psychicznym (akceptacja osobowości i potrzeb inwalidy) i warunków pobytu (wyposażenie mieszkania, środki poruszania się i wykonywania codziennych czynności). (...)".
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.
