Jestem rolnikiem wykonującym także pozarolniczą działalność gospodarczą. Ewidencjonuję zdarzenia w uproszczonej podatkowej księdze przychodów i rozchodów przeznaczonej dla rolników prowadzących działalność gospodarczą. Czy powinienem także prowadzić ewidencję środków trwałych oraz ewidencję wyposażenia? – pyta czytelnik.
Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność gospodarczą, obowiązane do prowadzenia księgi, stosownie do § 4 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (dalej: rozporządzenie), prowadzą:
1) ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zgodnie z art. 22n ust. 2–6 ustawy o PIT
2) ewidencję wyposażenia >patrz ramka.
Na uproszczonych zasadach
Rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne (>patrz ramka) bez zatrudnienia w nim pracowników, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz pracowników rolnych, wykonujący działalność gospodarczą osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli łączny przychód z tej działalności gospodarczej nie przekracza 10 000 zł w roku podatkowym, są obowiązani prowadzić księgę przeznaczoną dla tych rolników. Jej wzór jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Jest to podatkowa księga przychodów i rozchodów przeznaczona dla rolników prowadzących działalność gospodarczą (uproszczona).
W przypadku uproszczonej pkpir prowadzonej przez rolników prowadzących działalność gospodarczą przepisy rozporządzenia nie stanowią wprost, że konieczne jest prowadzenie dodatkowo:
- ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
- ewidencji wyposażenia.
Nie odsyłają także do odpowiedniego stosowania § 4 ust. 1–3 rozporządzenia.
Nie ma zapisów w rozporządzeniu...
Jak stanowi § 34 rozporządzenia, rolnicy są obowiązani prowadzić księgę rzetelnie i w sposób niewadliwy. W księdze należy ewidencjonować wyłącznie przychody i koszty z działalności gospodarczej. W tym przypadku mają zastosowanie:
- § 7 – dotyczący możliwości zwolnienia przez naczelnika urzędu skarbowego z obowiązku prowadzenia pkpir w przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zwłaszcza takimi jak: rodzaj i rozmiar wykonywanej działalności, wiek oraz stan zdrowia,
- § 11–17 – określające, jak prowadzić księgę rzetelnie i niewadliwie, na podstawie jakich dowodów księgowych dokonywać zapisów, jak ewidencjonować zakup towarów i materiałów,
- § 19–21 – określające, jak ewidencjonować przychody,
- § 24–26 – stanowiące, że zapisów w pkpir dokonuje podatnik na podstawie dowodów,
- § 30 – dotyczący sposobu prowadzenia pkpir przez biuro rachunkowe,
- § 31 – dotyczący prowadzenia pkpir przy zastosowaniu technik informatycznych.
Z przepisów rozporządzenia w sprawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów nie wynika zatem, aby rolnicy prowadzący uproszczoną pkpir musieli prowadzić ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i ewidencję wyposażenia.
...ale są w ustawie
Nie oznacza to jednak, że na przedsiębiorcy rolniku prowadzącym uproszczoną pkpir nie ciąży obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wynika to bowiem z przepisów ustawy o PIT.
Z art. 23 ust. 1 w zw. z art. 22 ust. 8 ustawy o PIT jednoznacznie wynika, że wydatki poniesione na zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych mogą być zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów jedynie poprzez odpisy amortyzacyjne.
Z kolei art. 22n ust. 2 ustawy o PIT jednoznacznie stanowi, że podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są obowiązani do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zawierającej, z zastrzeżeniem art. 22n ust. 3 ustawy o PIT, co najmniej:
1) liczbę porządkową;
2) datę nabycia;
3) datę przyjęcia do używania;
4) określenie dokumentu stwierdzającego nabycie;
5) określenie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej;
6) symbol Klasyfikacji Środków Trwałych;
7) wartość początkową;
8) stawkę amortyzacyjną;
9) kwotę odpisu amortyzacyjnego za dany rok podatkowy i narastająco za okres dokonywania tych odpisów, w tym także, gdy składnik majątku był kiedykolwiek wprowadzony do ewidencji (wykazu), a następnie z niej wykreślony i ponownie wprowadzony;
10) zaktualizowaną wartość początkową;
11) zaktualizowaną kwotę odpisów amortyzacyjnych;
12) wartość ulepszenia zwiększającą wartość początkową;
13) datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia.
W razie braku ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (art. 22n ust. 6 ustawy o PIT).
Z przepisów ustawy o PIT wynika zatem obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przez podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów. Obowiązek ten nie został wyłączony dla rolników prowadzących działalność gospodarczą, którzy prowadzą uproszczoną pkpir. Sankcja za brak ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jest dotkliwa, gdyż podatnik traci prawo do ujęcia w kosztach dokonanych od tych składników majątku trwałego odpisów amortyzacyjnych.
Z tego względu w sposób kategoryczny należy stwierdzić, że także rolnik prowadzący uproszczoną pkpir powinien prowadzić ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Pogląd taki potwierdza również art. 24a ust. 1 ustawy o PIT, gdzie wyraźnie jest wskazane, że m.in. osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe; a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 22a–22o ustawy o PIT.
Przykład
Pan Witold jest rolnikiem prowadzącym gospodarstwo rolne. Obecnie nabył samochód dostawczy (wartość pojazdu 19 800 zł) i rozpoczął działalność gospodarczą w zakresie przewozu towarów. Pan Witold zaprowadził uproszczoną księgę przychodów i rozchodów. Powinien założyć także ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i wpisać do niej nabyty pojazd.
Jest jeden wyjątek
Nie podlegają ewidencjonowaniu budynki mieszkalne, lokale mieszkalne i własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, których wartość początkową ustala się zgodnie z art. 22g ust. 10 ustawy o PIT, a więc gdy za wartość początkową podatnik przyjmuje, w każdym roku podatkowym, wartość stanowiącą iloczyn metrów kwadratowych wynajmowanej, wydzierżawianej lub używanej przez właściciela powierzchni użytkowej tego budynku lub lokalu i kwoty 988 zł (zob. art. 22n ust. 3 ustawy o PIT). Jest to jedyny przypadek, gdy składnik majątku trwałego nie musi być ujmowany w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Dla świętego spokoju
W przypadku ewidencji wyposażenia sprawa nie jest tak oczywista, gdyż – jak zostało to przedstawione publikacji wyżej – przepisy rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów nie nakładają takiego obowiązku ani wprost, ani poprzez odesłania. Obowiązku takiego nie nakłada również ustawa o PIT. Można byłoby zatem twierdzić, że wydatki poniesione na zakup wyposażenia nie muszą być obligatoryjnie ujmowane przez rolnika prowadzącego uproszczoną pkpir w ewidencji wyposażenia. Aby jednak uniknąć ewentualnych sporów z organami podatkowymi, zalecane byłoby zaprowadzenie przez takich rolników także ewidencji wyposażenia.
Autor jest doradcą podatkowym
Ewidencja dla wyposażenia o wartości ponad 1500 zł
Ewidencją wyposażenia obejmuje się wyposażenie, którego wartość początkowa, w rozumieniu odrębnych przepisów, przekracza 1500 zł (§ 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów). Ewidencja wyposażenia powinna zawierać co najmniej następujące dane:
- numer kolejny wpisu,
- datę nabycia,
- numer faktury lub rachunku,
- nazwę wyposażenia,
- cenę zakupu wyposażenia lub koszt wytworzenia,
- numer pozycji, pod którą wpisano w księdze koszt związany z nabyciem wyposażenia,
- datę likwidacji (w tym również datę sprzedaży lub darowizny) oraz przyczynę likwidacji wyposażenia (§ 4 ust. 3 rozporządzenia).
Pojęcia zdefiniowane w przepisach
Wyposażenie – rzeczowe składniki majątku, związane z wykonywaną działalnością, niezaliczone, zgodnie z przepisami ustawy o PIT, do środków trwałych (§ 3 pkt 7 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów).
Środki trwałe – środki trwałe w rozumieniu przepisów ustawy o PIT (§ 3 pkt 8 rozporządzenia).
Wartości niematerialne i prawne – wartości niematerialne i prawne w rozumieniu przepisów ustawy o PIT (§ 3 pkt 9 rozporządzenia).
Kiedy grunty są gospodarstwem rolnym
Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, jeżeli ich łączna powierzchnia przekracza 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy i stanowią one własność lub znajdują się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej (zob. art. 2 ust. 4 ustawy o PIT w zw. z art. 2 ust. 1 ustawy o podatku rolnym).