Wyrokiem z 29 lipca 2014 r. (P 49/13) Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 20 ust. 3 ustawy o PIT, dotyczący źródeł nieujawnionych, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. jest niezgodny z konstytucją. Jednocześnie odroczył utratę mocy obowiązującej tego przepisu na 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.
Pomimo niezgodności z konstytucją przepisu będącego podstawą wydawania decyzji w sprawach dotyczących dochodów ze źródeł nieujawnionych organy podatkowe w dalszym ciągu wszczynają i prowadzą postępowania w sprawach dotyczących dochodów z takich źródeł, wydając niekorzystne dla podatników decyzje. Takie postępowanie wynika z utraty mocy obowiązującej przepisu dopiero po 18 miesiącach od dnia ogłoszenia orzeczenia. Podatnicy, otrzymując niekorzystne dla siebie decyzje, składają na nie skargi do wojewódzkich sądów administracyjnych.
Niezgodny z konstytucją od początku
I tak, w wyroku z 4 listopada 2014 r. (I SA/Bk 434/14) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznał, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stanowi podstawę do odmowy zastosowania niekonstytucyjnego przepisu już teraz, pomimo odroczenia utraty jego mocy obowiązującej. Jak podkreślił, z faktu, że przepis jest niezgodny z konstytucją, powinna wynikać odmowa zastosowania go w sprawie konkretnych osób, jeżeli jego zastosowanie byłoby dla obywatela niekorzystne. Przepis, o którego niekonstytucyjności orzekł Trybunał, jest sprzeczny z konstytucją ex tunc, a więc z chwilą jego wprowadzenia do porządku prawnego. Samo odroczenie w czasie jego derogacji przez Trybunał nie usuwa tej wadliwości. Przepis taki pozostaje sprzeczny z ustawą zasadniczą i jego zastosowanie w sprawie jest stosowaniem prawa wbrew konstytucji. Z tego wypływa więc wniosek, że sądy mają prawo odmówić zastosowania takiego aktu prawnego, gdyż akt sprzeczny z konstytucją nie powinien być stosowany na niekorzyść obywatela.
WSA podkreślił, że Trybunał Konstytucyjny orzekł wcześniej o niekonstytucyjności art. 20 ust. 3 ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 r. (wyrok TK z 18 lipca 2013 r., SK 18/09), nie odraczając w czasie jego mocy obowiązującej. Stosowanie niekonstytucyjnego przepisu z powodu odroczenia przez Trybunał utraty jego mocy obowiązującej na 18 miesięcy pozostaje w sprzeczności z wyrażoną w konstytucji zasadą, że wszyscy są wobec prawa równi i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Zaprzeczeniem zasady równego traktowania obywateli byłoby doprowadzenie do sytuacji, w której osoby fizyczne opodatkowane na podstawie niekonstytucyjnego przepisu w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 r. mogą natychmiast uwolnić się z obowiązku zapłaty podatku, a osoby opodatkowane na podstawie równie niekonstytucyjnego brzmienia tego przepisu po 1 stycznia 2007 r. musiałyby podatek zapłacić. Trzeba przy tym podkreślić, że stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu nastąpiło z tej samej przyczyny – naruszenia zasady prawidłowej legislacji.
Konieczne będzie wznowienie postępowania
Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu jest podstawą do wznowienia postępowania. Nawet jeżeli organy podatkowe, powołując się na odroczoną utratę mocy obowiązującej przepisów, wydadzą obecnie decyzje w sprawie dochodów nieujawnionych, to po 7 lutego 2016 r. postępowania mogą być wznawiane, a niekorzystne dla podatników decyzje uchylane. Aby uchylić niekorzystną dla siebie decyzję, podatnik powinien jednak złożyć wniosek o wznowienie postępowania w przewidzianym do tego terminie. Zaniedbanie w złożeniu wniosku będzie oznaczać brak możliwości uchylenia decyzji niekorzystnej dla podatnika.
Autor jest radcą prawnym w Doradca Zespół Doradców Finansowo-Księgowych sp. z o.o. w Lublinie
