Moja firma zajmuje się pośredniczeniem przy zawieraniu umów kredytowych i leasingowych. Od początku 2014 r. działalność ta przynosi straty. Posiadam kilka środków trwałych (samochód osobowy, komputery, zestaw mebli itd.), od których co miesiąc dokonuję odpisów amortyzacyjnych według metody liniowej. Odpisy te wpisuję do podatkowej księgi, ale w rezultacie powiększają one jeszcze stratę. Czy mogę zrezygnować z rozliczania odpisów amortyzacyjnych na jakiś czas, np. za ostatnie dwa miesiące 2014 r.? – pyta czytelnik.

Podatnik nie może według własnego uznania decydować o tym, kiedy dokonuje odpisów amortyzacyjnych, a kiedy nie. Potwierdził to NSA, który w wyroku z 15 października 2010 r. (II FSK 759/09) stwierdził, że odpisy amortyzacyjne są kosztami uzyskania przychodów z mocy prawa, wobec czego nie można uznać, że pomniejszenie przychodu o wysokość tych odpisów jest uprawnieniem podatnika, którego realizacja zależy jedynie od jego woli. W wyroku tym czytamy: „W art. 16f u.p.d.o.p. nałożono wprost na podatnika obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych (sformułowanie ustawowe: podatnicy ... dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych). (...) podatnicy mają obowiązek stosować się do przepisów podatkowych regulujących sposób ustalania kosztów uzyskania przychodu w postaci odpisów amortyzacyjnych od używanych w prowadzonej działalności środków trwałych. O podstawie opodatkowania zarówno po stronie przychodów podatkowych, jak i kosztów ich uzyskania nie może zatem przesądzać wola podatnika, lecz obiektywne zdarzenia gospodarcze, istotne z punktu widzenia przepisów podatkowych jako elementy konstrukcyjne zobowiązania podatkowego".

Choć wymieniony wyrok odnosi się do przepisów ustawy o CIT, to jednak płynące z niego wnioski dotyczą także przepisów ustawy o PIT. Oznacza to, że w sytuacji opisanej w pytaniu podatnik nie może zrezygnować z ujmowania odpisów amortyzacyjnych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Nie może tego zrobić nawet wtedy, gdy odpisy te powiększają stratę podatkową.

Tylko przy metodzie liniowej

Gdy koszty firmy przewyższają uzyskane przez nią przychody, korzystnym rozwiązaniem może być obniżenie stawek amortyzacyjnych. Skorzystanie z tej możliwości wynika jedynie z decyzji podjętej przez samego podatnika i nie jest zależne od spełnienia dodatkowych warunków. Uprawnienie to przysługuje podatnikom stosującym liniową metodę amortyzacji (art. 22i ust. 5 ustawy o PIT). Obniżoną stawkę stosuje się, począwszy od miesiąca, w którym środek trwały został wprowadzony do ewidencji środków trwałych (EŚT), albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

Tak więc w przypadku nowo zakupionego środka trwałego stawkę amortyzacyjną można obniżyć już przy pierwszym odpisie amortyzacyjnym po wprowadzeniu składnika majątku do EŚT. Natomiast w przypadku środków trwałych już amortyzowanych z obniżeniem stawki trzeba poczekać do czasu naliczania odpisów amortyzacyjnych w pierwszym miesiącu nowego roku podatkowego. W opisanej sytuacji do końca 2014 r. nie można już obniżyć odpisów amortyzacyjnych. Jeżeli jednak podatnik przewiduje, że w 2015 r. sytuacja finansowo-ekonomiczna jego firmy może być podobna do tej z 2014 r., to od stycznia 2015 r. może obniżyć stawki amortyzacyjne stosowane dotychczas przez niego w wysokości określonej w „Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych" podanym w załączniku nr 1 do ustawy o PIT.

Wobec wszystkich albo tylko wybranych

Przy stosowaniu liniowej metody amortyzacji stawki można obniżyć zarówno w stosunku do wybranych środków trwałych (pozostałe amortyzując według dotychczasowych zasad), jak i do wszystkich środków trwałych. Kiedy sytuacja finansowo-ekonomiczna w firmie poprawi się, skutkując wystąpieniem dochodu, podatnik może stopniowo podwyższać obniżone wcześniej stawki lub od razu powrócić do stawek amortyzacyjnych uprzednio stosowanych w wysokości zgodnej z „Wykazem rocznych stawek amortyzacyjnych".

Dolna granica...

Przepisy ustawy o PIT nie określają dolnej granicy, do której można obniżyć stawki amortyzacyjne. Dla przykładu Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 19 sierpnia 2014 r. (ITPB3/423-218a/14/PST), rozstrzygając kwestię obniżenia przez podatnika z początkiem nowego roku podatkowego stawek amortyzacyjnych wszystkich środków trwałych do poziomu 0,1 proc. w stosunku rocznym, wskazała, że: „(...) wysokość obniżenia stawki dla danego środka trwałego jest dowolna i pozostaje w gestii podatnika. Mając na uwadze przedstawiony przez wnioskodawcę opis zdarzenia przyszłego oraz powyższe przepisy prawa podatkowego, stwierdzić należy, że (...) podatnik ma prawo, na wyżej wymienionych zasadach obniżyć stawkę amortyzacyjną do dowolnej wysokości, tj. również do wskazanej w pytaniu stawki w wysokości 0,1 proc.".

...granicą rozsądku

Ryzykowne może być jednak obniżenie stawek amortyzacyjnych do poziomu 0 proc. Jak wskazała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 2 grudnia 2010 r. (IPPB5/423-586/10-3/JC): „(...) zgodnie z art. 16i ust. 5 ww. ustawy [odpowiednio art. 22i ust. 5 ustawy o PIT – przyp. autora] podatnik ma prawo obniżyć stawkę amortyzacyjną do poziomu zero proc. Należy jednak zauważyć, że konsekwencją obniżenia stawki amortyzacyjnej do poziomu zero proc. jest niedokonywanie w danym okresie odpisów amortyzacyjnych. Zatem wysokość obniżonej stawki amortyzacyjnej winna być ustalona z uwzględnieniem okresu efektywnej użyteczności gospodarczej danego środka trwałego oraz zasad prowadzonej polityki podatkowej".

Obniżenie stawki amortyzacyjnej do zero proc. jest ryzykowne, ponieważ taka jej wysokość w rzeczywistości oznacza zaprzestanie rozliczania odpisów amortyzacyjnych. Dlatego bezpieczniejszym rozwiązaniem, gwarantującym jednocześnie maksymalne zmniejszenie kosztów podatkowych w postaci odpisów amortyzacyjnych, jest przyjęcie minimalnych stawek amortyzacyjnych (wyższych jednak niż zero proc.), np. w wysokości 0,1 proc. >patrz przykład.

Kiedy warto

Korzyści wynikające z obniżenia stawek amortyzacyjnych będą dotyczyć tych wszystkich sytuacji, w których warto zachować koszty w postaci odpisów amortyzacyjnych na czas, kiedy wystąpi dochód powodujący obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Obniżenie stawek amortyzacyjnych to niższe koszty uzyskania przychodów. Niższe koszty to z kolei wyższy dochód lub mniejsza strata.

Na obniżeniu stawek amortyzacyjnych mogą skorzystać przede wszystkim ci przedsiębiorcy, którzy mają zamiar ubiegać się o kredyt lub inne dofinansowania działalności, np. dotacje. Za obniżeniem stawek amortyzacyjnych przemawia także taka sytuacja, w której podatnik spodziewa się, że może nie rozliczyć straty podatkowej w ciągu pięciu kolejnych lat podatkowych. Wówczas warto zmniejszyć tę stratę, przesuwając koszty w postaci odpisów amortyzacyjnych na przyszłe lata.