Zaliczenie wypłaty byłemu pracownikowi odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę do kosztów uzyskania przychodów wielokrotnie było przedmiotem sporów podatników z organami podatkowymi i sądami administracyjnymi. W dalszym ciągu pojawiają się odmienne stanowiska w tej sprawie.

Nie zostały wprost wykluczone

Katalog wydatków, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów, zawiera między innymi jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ?w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy (art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o CIT). Jedynymi odszkodowaniami, których dotyczy przytoczona regulacja, są odszkodowania uregulowane ?w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy ?i chorób zawodowych. Jednorazowe odszkodowania wypłacone pracownikom np. z tytułu zawartej ugody sądowej nie mieszczą się w tym zakresie. Skoro zatem ustawodawca nie wyłączył tego rodzaju wypłat z kosztów uzyskania przychodu, należy zweryfikować, czy ich charakter spełnia przesłanki ogólnej definicji kosztów.

Cztery warunki z ustawy

W doktrynie oraz orzecznictwie wskazuje się na to, że za koszt uzyskania przychodu należy uznać wydatek, który spełnia następujące warunki:

- ?został poniesiony przez podatnika w celu uzyskania przychodu lub zabezpieczenia albo zachowania źródła przychodów,

- ?jest ostateczny (podatnik nie otrzymał zwrotu jego wartości), pozostaje w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- ?jest udokumentowany oraz

- ?nie został wymieniony w katalogu wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów.

W czym tkwi problem

Najbardziej spornym elementem jest określenie, czy poniesienie kosztu w postaci wypłaty odszkodowania miało na celu uzyskanie przychodu lub jego zabezpieczenie. Analiza tego warunku była przedmiotem wielu sporów podatników ?z organami podatkowymi oraz sądami administracyjnymi. W ostatnim czasie pojawiły się wyroki sądów administracyjnych (w tym NSA), w których orzekano, że wypłata byłemu pracownikowi na podstawie ugody odszkodowania związanego ?z nieprawidłowym rozwiązaniem przez spółkę umowy o pracę jest dla niej kosztem uzyskania przychodu.

Sądy argumentują, że tego rodzaju wypłata jest realizacją należności przysługujących pracownikowi od pracodawcy z tytułu rozwiązania umowy ?o pracę. Wypłata odszkodowania powinna być zatem traktowana jak wypłata należności wynikających ?z umowy o pracę. Nie ma tutaj znaczenia to, że odszkodowanie dotyczy byłego pracownika, ?a także to, że podstawą do wypłaty jest ugoda zawarta w trakcie postępowania przed sądem pracy. Tego rodzaju ugoda realizuje bowiem należności wynikające z umowy o pracę. Stanowisko takie zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 kwietnia 2014 r. (II FSK 1122/12). Podobnie orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 listopada 2011 r. (II FSK 882/10), stwierdzając, że rekompensata dla pracownika za wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy, wypłacona na podstawie umowy, jest kosztem uzyskania przychodów pracodawcy. W podobnym tonie wypowiedział się także WSA w Olsztynie w wyroku z 12 lipca 2012 r. (I SA/Ol 297/12). Mimo to pojawiły się także odmienne głosy sądów, czego przykładem jest wyrok WSA w Łodzi z 9 lipca 2010 r. (I SA/Łd 438/10).

Fiskus ma inne zdanie na ten temat

Pomimo wydawania przez sądy administracyjne wyroków, w których odszkodowania wypłacane byłemu pracownikowi traktowane są jako koszt uzyskania przychodu, nieustannie pojawiają się interpretacje indywidualne traktujące odmiennie to zagadnienie. Zdaniem organów podatkowych ?z uwagi na to, że odszkodowanie wypłacone na rzecz zwolnionego pracownika na podstawie wyroku sądowego za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę nie jest wprost wskazane ?w katalogu wyłączeń ustawowych, należy zweryfikować, czy koszt ten został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Przykładowo Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 13 czerwca 2014 r. (ITPB1/415-302/14/MP) wskazała, że weryfikacja ta powinna uwzględniać spełnienie takich czynników jak celowość poniesionego wydatku (poniesiony wydatek powinien obiektywnie przyczynić się do osiągania przychodów) oraz efektywność jego poniesienia. W związku z tym odszkodowanie wypłacone byłemu pracownikowi nie klasyfikuje się do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ jego celem nie jest uzyskanie przychodu ani zachowanie lub zabezpieczenie jego źródła. Odszkodowanie dotyczy bowiem byłych pracowników. Celem jego wypłaty jest zwolnienie się pracodawcy z zobowiązania, a jej realizacja nie skutkuje powstaniem jakiegokolwiek przychodu po jego stronie. Pomimo wcześniejszego stosunku pracy łączącego strony wypłata odszkodowania nie jest wypłatą zaległego wynagrodzenia. To swego rodzaju zadośćuczynienie pracodawcy za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy. Budżet państwa nie może być obciążony jej skutkiem poprzez obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

W podobnym tonie wypowiedziała się także Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 24 lutego 2011 r. (IBPBI2/423-1693/10/CzP) oraz ?z 9 sierpnia 2011 r. (IBPBI/2/423-519/11/BG).

Mądry pracodawca ?przed szkodą

Anna? Kobacka, ekspert podatkowy ?w dziale doradztwa podatkowego w zespole ds. PIT w KPMG ?w Polsce

Niejednolitość stanowisk organów podatkowych oraz sądów administracyjnych ukazuje konieczność jak najszybszego unormowania zagadnienia odszkodowań wypłacanych byłym pracownikom w przepisach podatkowych. Do tego czasu rozwiązaniem wartym rozważenia przez pracodawcę wypłacającego odszkodowanie jest złożenie wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego. ?Wybór tej drogi nie powinien być dla wypłacającego zbyt uciążliwy, biorąc pod uwagę, że tego rodzaju wypłaty wydają się dla pojedynczego pracodawcy sytuacjami jednostkowymi.