PIT: Wydatki na zabezpieczenie płatności w podatkowej księdze

- Prowadzę działalność gospodarczą jako osoba fizyczna. Handluję materiałami budowlanymi. Niedawno podpisałem korzystną dla mnie umowę na zakup określonego asortymentu towarów. Dostawca zaproponował jednak, abym złożył oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji na wypadek nieuregulowania zobowiązania wobec niego. Wiem, że zobowiązania te będę regulował terminowo, ponieważ zależy mi na dobrej i stałej współpracy. Dlatego zgodziłem się na złożenie tego oświadczenia w formie aktu notarialnego. W zamian dostawca zobowiązał się do systematycznych dostaw towarów po promocyjnych cenach w ilości zgłaszanej przeze mnie w zamówieniach. Za sporządzenie aktu notariusz pobrał opłatę w kwocie 2100 zł. Czy wydatek ten jest dla mnie kosztem uzyskania przychodów, który mogę ująć w podatkowej księdze przychodów i rozchodów?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 101 ze zm.) tytułem egzekucyjnym jest także akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości wprost określonej w akcie albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej. W akcie notarialnym musi zostać wskazane zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku zapłaty, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

Ułatwienie dla wierzyciela

Akty notarialne tego rodzaju są stosowane dla zabezpieczenia płatności m.in. z umowy najmu, umowy pożyczki czy umowy, w której zastrzeżono kary umowne. Znajdują też zastosowanie przy zwykłych umowach sprzedaży, np. ?w przypadku cyklicznych dostaw towarów.

Instytucja ta, wykorzystywana w obrocie gospodarczym, jest szczególnie korzystna dla wierzyciela. Co prawda nie chroni go ona przed niewypłacalnością dłużnika, ale upraszcza i skraca proces ewentualnego dochodzenia przez niego roszczeń od dłużnika. Zawarcie aktu notarialnego o dobrowolnym poddaniu się egzekucji wyklucza bowiem konieczność przeprowadzenia, nierzadko długiego i kosztownego, postępowania sądowego o zapłatę. W przypadku gdy wierzyciel posiada tytuł egzekucyjny w postaci aktu notarialnego z oświadczeniem dłużnika o poddaniu się egzekucji, niezbędne jest jedynie złożenie przez niego wniosku do sądu o nadanie temu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Sąd ?w postępowaniu klauzulowym sprawdza, czy akt notarialny spełnia warunki określone ?w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje nie później niż w terminie trzech dni od dnia jego złożenia ?(art. 781

1

k.p.c.). Po uzyskaniu klauzuli wykonalności wierzyciel może już udać się do komornika.

Przykład

Strony zawarły umowę najmu ?hali magazynowej. Umowę sporządzono w zwykłej formie pisemnej. Oprócz tego ?w odrębnym od umowy akcie notarialnym najemca (dłużnik) złożył oświadczenie ?o dobrowolnym poddaniu się egzekucji na wypadek nieuregulowania należności określonych umową najmu. ?W akcie notarialnym strony wskazały:

- przypadki, w których wierzyciel (wynajmujący) jest uprawniony do dochodzenia należności ?od dłużnika (najemcy) związane m.in. z brakiem zapłaty miesięcznej należności czynszowej w określonym terminie oraz

- termin, w którym wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności.

W przypadku gdy wierzyciel ?w terminie określonym aktem notarialnym nie otrzyma zapłaty z tytułu czynszu, po otrzymaniu klauzuli wykonalności może ?od razu skierować sprawę ?na drogę postępowanie egzekucyjnego w celu wyegzekwowania zapłaty.

Postępowanie ?z wyłączeniem...

Jeśli dochodzona przez wierzyciela zapłata zostanie przekazana do postępowania egzekucyjnego, na skutek czego komornik obciąży dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego, to wydatki te nie są dla dłużnika kosztami podatkowymi. Z art. 23 ust. 1 pkt 14 ustawy o PIT wynika bowiem, że do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się kosztów egzekucyjnych związanych z niewykonaniem zobowiązań. Przepis ten nie dotyczy jednak kosztów sporządzenia aktu notarialnego, ?w którym dłużnik dobrowolnie poddaje się egzekucji na zasadach określonych w art. art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.

Akt notarialny po nadaniu klauzuli wykonalności może wprawdzie stać się tytułem egzekucyjnym, będącym podstawą do wszczęcia przez komornika postępowania egzekucyjnego przeciw dłużnikowi. Nie oznacza to jednak, że wydatki na sporządzenie tego aktu są kosztami egzekucyjnymi związanymi z niewykonaniem zobowiązania. Poniesienie wydatku na sporządzenie aktu notarialnego zawierającego oświadczenie dłużnika ?o dobrowolnym poddaniu się egzekucji jest niezależne od tego, czy w przyszłości faktycznie dojdzie do postępowania egzekucyjnego czy nie. Wydatki te nie dotyczą egzekwowania długu na etapie postępowania egzekucyjnego. ?Z tego powodu do wydatków poniesionych na sporządzenie tego aktu notarialnego nie ma zastosowania art. 23 ust. 1 pkt 14 ustawy o PIT.

... ale wynagrodzenie notariusza nie

Wydatki dłużnika na wynagrodzenie notariusza za sporządzenie aktu notarialnego są kosztami uzyskania przychodów na zasadach ogólnych. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT za koszty uzyskania przychodów uznaje się wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zabezpieczenie albo zachowanie źródła przychodów, tak aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.

W opisanej sytuacji podpisanie aktu notarialnego zabezpiecza nie tylko interesy dostawcy poprzez zmotywowanie nabywcy do bieżącego regulowania zobowiązań. Korzyści uzyskuje także podatnik nabywający towary handlowe, który w zamian za złożenie oświadczenia otrzymuje gwarancję nabycia towarów ?w ilości przez niego oczekiwanej po korzystnych cenach, co może wpłynąć w przyszłości na zwiększenie przychodów uzyskiwanych ze sprzedaży tych towarów. Z tego powodu nie powinno być przeszkód, aby uznać za koszty uzyskania przychodów wydatku na sporządzenie aktu notarialnego, który dotyczy warunków zakupu towarów handlowych podlegających dalszej odsprzedaży. Wydatek ten podatnik wpisuje w kolumnie 13 pkpir jako „pozostałe wydatki", pod datą wystawienia przez notariusza faktury za opłatę notarialną.