Przedsiębiorcy, jako grupa nierzadko dysponująca majątkiem firmowym o znacznej wartości, muszą kalkulować możliwość jego utraty bądź powstania w nim szkody. Sposobem na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia dotkliwej straty jest wykupienie polisy. W razie wypłacenia przez towarzystwo ubezpieczeniowe odszkodowania powstaje jednak problem rozpoznania otrzymanych kwot jako przychodów wpływających na wysokość płaconego podatku dochodowego. Analizując tę kwestię, trzeba odrębnie wskazać na regulacje ustawy ?o PIT oraz o CIT.
W pierwszym przypadku, zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT, za przychody z działalności gospodarczej uznaje się otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej. Co więcej, przychody takie nie korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4a ustawy o PIT. Przepis ten w sposób jednoznaczny wyłącza bowiem z zakresu zwolnienia (właściwego dla kwot otrzymanych z tytułu ubezpieczenia majątkowego lub osobowego) odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, ?z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 (skala podatkowa) lub art. 30c (podatek liniowy).
Z kolei w ustawie o CIT zasadą jest, że za przychody uznaje się otrzymane pieniądze, wartości pieniężne i różnice kursowe, co jest jednoznaczne z uznaniem otrzymanej kwoty odszkodowania za przychód (art. 12 ust. 1 ustawy o CIT).
Zasadą jest, że przychód taki powstaje w chwili faktycznego otrzymania kwoty odszkodowania (art. 14 ust. 1i ustawy o PIT i art. 12 ust. 3e ustawy o CIT).
Omawiając zagadnienie podatkowych skutków otrzymania przez przedsiębiorcę odszkodowania z tytułu rekompensaty wynikającej z uszczerbku ?w firmowym majątku, konieczne jest także wskazanie na przepisy szczególne obu ustaw podatkowych. Mianowicie, zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT (art. 12 ust. 6a ustawy o CIT), nie uznaje się za przychody zwróconych innych wydatków, które nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. A zatem gdy wydatki poniesione na przywrócenie do pierwotnego stanu technicznego uszkodzonego składnika majątku nie zostaną zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów, otrzymane odszkodowanie stanowiące ich zwrot nie będzie uznawane za przychód zarówno w PIT, jak i w CIT.
Modelowym przykładem takiej sytuacji jest przypadek odszkodowania z tytułu powypadkowej naprawy samochodu nieobjętego ubezpieczeniem dobrowolnym. W takiej sytuacji zarówno przepisy ustawy o PIT (art. 23 ust. 1 ?pkt 48), jak i CIT (art. 16 ust. 1 pkt 50) nie uznają za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli pojazdy te nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym.
Warto jednak szczególnie podkreślić, że reguła ta może być stosowana wyłącznie do tej części otrzymanego odszkodowania, która jest zwrotem wydatków niezaliczanych do kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli zatem kwota otrzymanego odszkodowania przekracza wartość wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów (a tak może się zdarzyć przykładowo w razie odszkodowania wypłaconego na podstawie kosztorysu), to powstała nadwyżka odszkodowania nad poniesionymi wydatkami powinna być rozpoznana jako przychód podatnika. Potwierdził to m.in. WSA w Gdańsku ?w wyroku z 26 marca 2007 r. (I SA 358 /07).
Autor jest doradcą podatkowym
