- Spółka otrzymała decyzję organu podatkowego – Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej dotyczącą podatku od towarów i usług. Z treści decyzji wynika, że ?w trakcie postępowania organ przeprowadzał czynności dowodowe, o których ani spółka, ani jej pełnomocnik nie mieli pojęcia, bo nie byli zawiadamiani. Uważamy, że decyzja została wydana z naruszeniem przepisów prawa, gdyż spółka nie z własnej winy nie brała udziału ?w postępowaniu. W jaki sposób złożyć wniosek o wznowienie postępowania?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 240 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) w sprawie zakończonej decyzją ostateczną może być wznowione postępowanie.

Decyzja ostateczna to taka, której nie można już zaskarżyć w toku postępowania podatkowego, a więc ?np. podatnik zrezygnował z wniesienia odwołania od decyzji organu pierwszej instancji lub za późno złożył odwołanie od decyzji takiego organu i termin ten nie został mu przywrócony.

Nadzwyczajny tryb

Wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym trybem wzruszenia decyzji, odstępstwem od zasady trwałości (jednej z fundamentalnych zasad postępowania podatkowego). Zasada trwałości decyzji ostatecznych (art. 128 o.p.) ma podstawowe znaczenie nie tylko dla stabilizacji wynikających z decyzji skutków prawnych, ale i dla całego istniejącego porządku prawnego. Każda ostateczna decyzja podatkowa korzysta ?z domniemania prawidłowości (legalności), natomiast wszelkie decyzje ostateczne organów podatkowych mogą być weryfikowane zupełnie wyjątkowo, wyłącznie w określonych trybach nadzwyczajnych (wyrok NSA z 29 października 2010 r., I FSK 1867/09).

Wznowienie postępowania jest instytucją procesową, która stwarza prawną możliwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną, jeżeli postępowanie, w którym decyzję wydano, było dotknięte przynajmniej jedną z kwalifikowanych wad procesowych wskazanych wyczerpująco w art. 240 o.p. >patrz ramka. Przesłanka nieuczestniczenia strony nie z jej winy w postępowaniu została wymieniona ?w art. 240 § 1 pkt 4 o.p.

Celem wznowionego postępowania jest ustalenie, czy postępowanie zwykłe było dotknięte określonymi wadami i usunięcie ewentualnych wadliwości zakończonego postępowania zwykłego oraz ustalenie, czy ?i w jakim zakresie wadliwość postępowania zwykłego wpłynęła na byt prawny decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym (wyrok WSA w Gliwicach z 28 października 2013 r., I SA/Gl 144/13).

Przykład

Podatnik Piotr Wiśniewski złożył wniosek o wznowienie postępowania podatkowego. We wniosku podkreślił, ?że nie brał udziału w postępowaniu podatkowym przed organem pierwszej instancji. Wskazał także, że nie ponosi winy za nieuczestniczenie ?w postępowaniu (art. 240 § 1 pkt 4 o.p.). Czynności te są – jego zdaniem istotne – gdyż są częścią ustaleń faktycznych. Chodzi tu o przesłuchanie świadków Anny Pawlak i Krystyny Nowak.

Organ podatkowy musi zbadać nie tylko, czy naruszono prawo pana Piotra ?do udziału w postępowaniu, ale przede wszystkim, czy nastąpiło to z winy podatnika czy też nie. Dopiero spełnienie obydwu tych przesłanek, w tym ?m.in. niezawiniony przez podatnika ?brak udziału w postępowaniu, może uzasadniać wznowienie postępowania.

Brak uczestnictwa uważa się za powstały bez winy strony również wówczas, gdy był on wynikiem wystąpienia niemożliwych do przezwyciężenia przeszkód (np. siły wyższej) (wyrok NSA z 13 marca 2002 r., III SA 2415/01).

Organ ma umożliwić

Organ podatkowy musi zapewnić podatnikowi możliwość czynnego udziału w postępowaniu podatkowym, a więc m.in. umożliwić mu korzystanie z jego uprawnień, np. ?z odpowiednim wyprzedzeniem poinformować go o terminie i miejscu czynności. Podatnik może skorzystać z takiej możliwości lub – uznając, że czynności nie są dla niego istotne - nie wziąć w nich udziału. Ważne, aby był o fakcie przeprowadzania czynności poinformowany.

Przesłanka wznowienia postępowania określona w art. 240 § 1 pkt 4 o.p. zostaje spełniona, gdy strona ?w ogóle nie brała udziału w postępowaniu podatkowym, ale także gdy nie brała udziału jedynie w niektórych czynnościach istotnych dla rozstrzygnięcia. Brak winy strony – podatnika ma miejsce m.in. wtedy, gdy organ podatkowy nie zawiadamia strony ?o przeprowadzanych dowodach czy o możliwości wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów (wyrok NSA z 17 sierpnia 1998 r., SA/Rz 282/99).

Przesłanka udziału strony w każdym stadium postępowania dotyczy zarówno postępowania podatkowego w pierwszej, jak i w drugiej instancji (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 22 października 2009 r., I SA/Go 304/09).

Dopuszczalność ?lub odmowa

W razie dopuszczalności wznowienia postępowania organ podatkowy wydaje postanowienie o wznowieniu postępowania, które jest podstawą do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przesłanek wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy.

Jeśli organ podatkowy stwierdzi, że wniosek podatnika nie zasługuje na uwzględnienie, to wydaje decyzję o odmowie wznowienia postępowania.

Przykład

13 stycznia 2014 r. podatniczka – pani Anna Śliwowska złożyła wniosek do dyrektora izby skarbowej o wznowienie postępowania podatkowego dotyczącego wydanej przez ten organ decyzji utrzymującej w mocy decyzję naczelnika urzędu skarbowego w sprawie określenia kwoty zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym za sierpień 2013 roku. Jak wskazała pani Anna, decyzja organu drugiej instancji została jej doręczona 9 grudnia 2013 roku. ?Jako podstawę do złożenia wniosku ?o wznowienie postępowania podatkowego pani Anna wskazała przesłankę wymienioną w art. 240 § 1 ?pkt 4 w zw. z art. 241 § 1 o.p. Podatniczka wskazała przy tym, że nie z własnej ?winy nie brała udziału w postępowaniu.

Organ podatkowy stwierdził, że wniosek podatniczki nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie została spełniona przesłanka z art. 240 § 1 pkt 4 o.p. Organ podniósł w treści decyzji, że podatniczka złożyła wniosek po upływie terminu wskazanego w art. 241 § 1 pkt 1 o.p., a więc po upływie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji. Decyzja została bowiem odebrana ?przez panią Annę 9 grudnia 2013 roku, ?a tymczasem wniosek o wznowienie postępowania podatkowego podatniczka złożyła dopiero 13 stycznia 2014 roku. ?W tej sytuacji organ podatkowy wydał decyzję o odmowie wznowienia postępowania.

Prowadząc postępowanie wznowieniowe organy są związane ogólnymi zasadami postępowania wynikającymi z przepisów ordynacji podatkowej, zgodnie z którymi podejmują one wszelkie niezbędne działania ?w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy.

Do kogo skierować pismo

Organem właściwym w sprawach wydania postanowienia o wznowieniu postępowania podatkowego lub wydania decyzji o odmowie wznowienia takiego postępowania jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Jeśli zaś przyczyną wznowienia postępowania jest działanie tego organu, to o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy do przeprowadzenia postępowania i do rozstrzygnięcia istoty sprawy. Nie dotyczy to przypadków, w których decyzja w ostatniej instancji została wydana przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej lub samorządowe kolegium odwoławcze. W takiej bowiem sytuacji kwestię wznowienia postępowania rozstrzyga ten organ. Jeśli więc podatnik złożył odwołanie od decyzji naczelnika urzędu skarbowego i sprawa zakończyła się przed organem odwoławczym (dyrektorem izby skarbowej), to kwestię wznowienia postępowania i orzeczenia co do istoty rozstrzyga organ odwoławczy (wyrok NSA w Warszawie z 26 marca 2013 r., I FSK 148/13).

Termin rozpoznania

Organ podatkowy, właściwy w sprawie rozstrzygnięcia o wznowieniu lub odmowie wznowienia postępowania, powinien załatwić sprawę niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu miesiąca od otrzymania wniosku, a w sprawie szczególnie skomplikowanej – nie później niż ?w ciągu 2 miesięcy.

Złożony przez podatnika wniosek o wznowienie postępowania nie podlega opłacie.

WNIOSEK

Wznowienie postępowania podatkowego zakończonego ostateczną decyzją może nastąpić jeśli strona – nie z własnej winy – nie brała udziału w postępowaniu, a wniosek o wznowienie postępowania wniesie w terminie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji. Nie chodzi jednak o wszystkie czynności, w których strona nie brała udziału, tylko o takie, które mają znaczenie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a udział podatnika przewidują przepisy ordynacji podatkowej.

Jedenaście przyczyn wznowienia

Postępowanie wznawia się, jeżeli:

1) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3) decyzja została wydana przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu;

4) strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, przy czym następuje to tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji;

5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję;

6) decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;

7) decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji;

8) decyzja została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności ?z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny, przy czym w tym przypadku wznowienie następuje tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca odpowiednio od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ?lub publikacji sentencji orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ?w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

9) ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji;

10) wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji;

11) orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma wpływ na treść wydanej decyzji.