Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 10 grudnia 2013 r. (III SA/Wa 1625/13).
Spółka zawarła na czas oznaczony, bez możliwości wcześniejszego wypowiedzenia, umowę dzierżawy nieruchomości, na której prowadziła warsztat samochodowy. Z czasem działalność związana z prowadzeniem warsztatu zaczęła generować straty, dlatego spółka zdecydowała się rozwiązać umowę dzierżawy (za ugodą) oraz wypłacić odszkodowanie, którego wysokość została ustalona w kwocie niższej niż suma płatności pozostałych do zapłaty z tytułu dzierżawy. W związku z tym spółka wystąpiła do ministra finansów z wnioskiem o wydanie interpretacji potwierdzającej, czy przysługuje jej prawo zaliczenia kwoty tego odszkodowania do kosztów uzyskania przychodów. Zdaniem spółki możliwość taka wynika m.in. z tego, że zapłata odszkodowania była korzystniejsza dla spółki niż dalsze związanie umową dzierżawy. Dodatkowo kwota odszkodowania została jej zdaniem poniesiona dla zabezpieczenia źródeł przychodu. Spółka podkreśliła również, że celem wcześniejszego rozwiązania umowy nie było obniżenie kosztów, ale dążenie do zachowania dobrej kondycji ekonomicznej. Organ nie zgodził się z argumentacją spółki i podkreślił, że samo przypisanie cech racjonalności dla podjętych działań nie wystarcza dla uzasadnienia celu, jaki przyświecał podatnikowi. Zdaniem organu w omawianym wypadku nie ma miejsca zabezpieczanie źródła przychodu, a jedynie wycofanie się z działalności, która może generować straty. Skoro zatem spółka dobrowolnie podjęła ryzyko gospodarcze, to nie może teraz przerzucać odpowiedzialności za to swoje nieracjonalne zachowanie na Skarb Państwa. Spółka nie zgodziła się ze stanowiskiem fiskusa i zaskarżyła wydaną interpretację do sądu, który przyznał jej rację.
W ustnym uzasadnieniu wyroku sąd wskazał, że decydującym kryterium klasyfikacji kosztów podatkowych jest działanie podatnika zgodnie z celami zawartymi ?w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Cele te należy rozpatrywać przez specyfikę prowadzonej działalności oraz sytuacji, w jakiej podejmowane są określone działania. Sytuacja ta powinna być oceniana indywidualnie stosownie do okoliczności. W wypadku generowania strat i nieefektywności dalszej działalności nie można przyjąć, że podatnik będzie trwał przy pierwotnie podjętych decyzjach. Należy uznać, że działania podjęte przez spółkę zabezpieczały jej przychody i były działaniem jak najbardziej racjonalnym.
—Rafał Snarski, współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Anna Wrześniewska, doradca podatkowy starszy konsultant ?w Deloitte Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o. ?(biuro w Warszawie)
Komentowane orzeczenie w pełni zasługuje na aprobatę i wpisuje się w przeważającą obecnie, pozytywną dla podatników, ?linię orzeczniczą sądów administracyjnych, zgodnie z którą kara umowna zapłacona ?za przedterminowe rozwiązanie zawartej umowy (np. umowy najmu, dzierżawy) ?może być kosztem uzyskania przychodów. Warunkiem koniecznym jest jednak, aby podatnik był w stanie wykazać, że jego działanie jest uzasadnione, np. zostało poparte analizą ekonomiczną. Chociaż możliwość zaliczenia kar umownych (odszkodowań) do kosztów była przedmiotem licznych rozstrzygnięć sądowych, to jednak warszawski wyrok zasługuje na uwagę, ponieważ – jak się okazuje – prawidłowa wykładania art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, ?po 7 latach od jego wprowadzenia, ?nadal nastręcza trudności organom ?podatkowym.
Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie ?z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, obowiązującym od 1 stycznia 2007 r., kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania ?albo zabezpieczenia źródła przychodów, ?z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Z kolei, w myśl art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, kosztem uzyskania przychodu nie są kary umowne i odszkodowania ?z tytułu wad dostarczonych towarów/wykonanych robót i usług oraz zwłoki ?w dostarczeniu towaru wolnego od wad ?albo zwłoki w usunięciu wad towarów/wykonanych usług i robót. Łączna analiza ?ww. norm prowadzi zatem do wniosku, ?że kara umowna (odszkodowanie), wypłacona ?z tytułów innych niż wskazane w art. 16 ?ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, może być dla podatnika kosztem uzyskania przychodów, jeżeli została poniesiona w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
W praktyce jednak, w wydawanych interpretacjach, organy podatkowe uzależniają możliwość zaliczenia kar umownych (odszkodowań) do kosztów od ich związku ?z uzyskiwanymi przez podatnika przychodami. Nie dostrzegają tym samym, że przedterminowe rozwiązanie umowy, nawet jeżeli wiąże się w danym momencie z dodatkowym kosztem, w dłuższej perspektywie czasowej może okazać się działaniem korzystnym – zmierzającym do zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (np. gdy wysokość kary jest niższa niż łączna kwota opłat, które pozostały do uiszczenia na podstawie postanowień rozwiązywanej umowy). ?W takiej sytuacji, wychodząc z nieopłacalnej działalności (lokalizacji), podatnik nie ponosi dodatkowego niepotrzebnego wydatku ?i może skupić się na innych dochodowych obszarach swojego działania (pomysłach biznesowych). Dodatkowo taka decyzja ?o przedterminowym rozwiązaniu umowy ?jest ukierunkowana na utrzymanie dobrej kondycji finansowej. Racjonalnie działający przedsiębiorca dąży bowiem do maksymalizacji zysku i dokonuje bieżącej oceny ?ekonomicznej podejmowanych działań. ?WSA w Warszawie trafnie zatem uznał, ?że nie można zmuszać podatnika do trwania w niekorzystnych ekonomicznie ?zobowiązaniach.
