- W praktyce obrotu gospodarczego firmy, zlecając kooperantom wykonanie określonych produktów, nierzadko przekazują im do bezpłatnego używania specjalistyczne maszyny (środki trwałe w ich przedsiębiorstwach) niezbędne do wykonania tych produktów. Czy od takiego przekazania tych maszyn kooperantom do nieodpłatnego używania należy zapłacić VAT?

– pyta czytelniczka.

Stosownie do art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

1) użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części skła dowych;

2) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Dwa warunki

W przypadku przekazania maszyn do nieodpłatnego używania należy rozważyć, czy zachodzą okoliczności wymienione w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, dotyczące użycia towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, gdyż ewentualne opodatkowanie VAT możliwe jest tylko na tej podstawie. Artykuł 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT, dotyczący niepopłatnego świadczenia usług na cele osobiste wymienionych w nim osób, nie znajdzie tu bowiem w ogóle zastosowania.

Zastosowanie art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT wymaga łącznego spełnienie dwóch warunków:

Czy było prawo do pomniejszenia

Zacznijmy analizę od drugiego z tych warunków. Jeżeli podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tej maszyny (lub części składowych służących do jej wytworzenia), to oddanie do nieodpłatnego używania nie podlega VAT, niezależnie od spełnienia pierwszego z warunków.

Przykład

Firma ABC (podatnik VAT czynny) przekazała kooperantowi maszynę do produkcji towarów na jej rzecz. Maszyna została nabyta ze zwolnieniem z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT przewidzianym dla towarów używanych. Nie wystąpił zatem podatek naliczony, o który firma ABC mogłaby pomniejszyć podatek należny. Zatem nie został spełniony warunek dotyczący przysługiwania prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu nieodpłatnie przekazanej maszyny. Już z tego powodu nieodpłatne przekazanie maszyny kooperantowi nie jest objęte VAT.

Należy jednak mieć na uwadze, że zdecydowanej większości podatników zlecających produkcję towarów, będzie przysługiwać prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Na osobiste potrzeby

Jeżeli podatnikowi przysługiwało takie prawo (niezależnie od jego faktycznej realizacji), to warunkiem opodatkowania oddania maszyny do nieodpłatnego używania jest spełnienie pierwszego warunku, tj. przekazanie maszyny do używania na cele inne niż związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, w szczególności do celów osobistych podatnika, jego pracowników i innych osób wskazanych w tym przepisie.

Przepisy ustawy o VAT nie definiują pojęcia „potrzeby osobiste". W znaczeniu potocznym potrzebami osobistymi są takie potrzeby, które dotyczą danej osoby i które są jej potrzebami prywatnymi, tj. potrzebami niezwiązanymi z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą, statusem pracownika czy pełnioną funkcją.

Produkcja wyrobów na zlecenie

W analizowanej sprawie maszyna niewątpliwie wchodzi w skład majątku przedsiębiorstwa podatnika (jest zaliczana do jego środków trwałych). Oddanie do nieodpłatnego używania trzeba zatem będzie opodatkować, jeżeli maszyna byłaby oddana na cele inne niż związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, w tym na cele osobiste osób wymienionych w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT.

W orzecznictwie organów podatkowych przyjmuje się, że za usługi niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa (świadczone do celów innych niż działalność gospodarcza) należy uznać wszelkie usługi, których świadczenie odbyło się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej (interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 13 października 2011 r., IPTPP2/443-327/11-5/PM; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 15 października 2009 r., IPPP3/443-726/09-2/MPe).

Moim zdaniem, w przypadku użyczenia kooperantowi (na podstawie zawartej umowy o współpracę) maszyny, przy pomocy której ten kooperant ma wytwarzać produkty na zlecenie właściciela maszyny (zleceniodawcy), nie można mówić, że przekazanie tej maszyny nie ma związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą. Za pomocą przekazanej maszyny kooperant ma bowiem realizować zadania służące podatnikowi (produkować na jego zlecenie wyroby).

Warto tutaj zwrócić uwagę, że na gruncie podobnego stanu faktycznego dotyczącego udostępniania przez spółkę maszyn i urządzeń kooperantom w celu wykonania przez nich zlecenia polegającego na produkcji lub montażu na rzecz strony (spółki), stanowisko o braku opodatkowania takiego przekazania maszyn na podstawie art. 8 ust. 1 lub ust. 2 ustawy o VAT potwierdził NSA w wyroku z 23 kwietnia 2008 r. (I FSK 1788/07). Wyrok ten zapadł na gruncie nieco odmiennego stanu faktycznego, lecz w zakresie ustalania związku z prowadzoną działalnością zachowuje aktualność.

To nie jest dostawa

Zatem należy przyjąć, że w przypadku, gdy firma zlecająca kooperantowi wykonanie określonych produktów przekaże mu specjalistyczne maszyny do nieodpłatnego używania przy produkcji tych towarów, to niezależnie do tego, czy przysługiwało jej prawo do odliczenia VAT przy nabyciu tej maszyny, czy nie, nie musi odprowadzać VAT na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

W analizowanym stanie faktycznym, nie doszło do (nieodpłatnego) przeniesienia prawa nieodpłatnego przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (a jedynie maszyna została oddana do nieodpłatnego używania). Nie ma zatem podstaw, aby rozpatrywać zaistniały stan faktyczny pod kątem nieodpłatnej dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 4 grudnia 2008 r., IPPP1/443-1750/08-2/SM).

Autor jest doradcą podatkowym