Umorzenie zaległości podatkowej, czy to w całości czy w części, dla podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może być sporą ulgą w spłacie jego zobowiązań podatkowych. Stanowi zatem formę pomocy, jakiej państwo udziela przedsiębiorcy.

Złożenie wniosku nie powoduje obowiązku uiszczenia opłaty.

Ulga dla firmy

Zgodnie z art. 67a § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Przy czym umorzenie zaległości podatkowej powoduje nie tylko umorzenie podstawowej zaległości podatkowej, ale również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona ta zaległość.

Stosownie do art. 67b § 1 o.p. organ podatkowy może udzielać ulg w spłacie zobowiązania poprzez umorzenie zaległości podatkowych, jeśli ulgi te m.in nie stanowią pomocy publicznej lub też stanowią pomoc publiczną udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia. Postępowanie w sprawie udzielenia ulg podatkowych jest postępowaniem szczególnym, gdyż jest inicjowane przez stronę – podatnika. Zatem to na podatniku spoczywa obowiązek udowodnienia okoliczności, którymi motywuje swój wniosek (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 10 listopada 2010 r., I SA/Ol 513/10).

Niezbędne przesłanki

Artykuł 67a § 1 o.p. wymienia kilka przesłanek, które muszą być spełnione, aby zaległość podatkowa przedsiębiorcy mogła zostać umorzona. I tak:

1. musi istnieć zaległość podatkowa (jej istnienie musi być niewątpliwe – wyrok NSA z 7 stycznia 2000 r., I SA/Lu 1589/98),

2. podatnik musi złożyć wniosek o umorzenie zaległości podatkowej,

3. musi istnieć ważny interes podatnika lub interes publiczny.

Obiektywne kryteria

Ocena ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego nie może być dokonywana w sposób subiektywny. O istnieniu ważnego interesu podatnika decydują kryteria zobiektywizowane, które są zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 września 2001 r., III SA 1590/00).

Organy podatkowe, dokonując oceny istnienia przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego, mają obowiązek rozważyć wszelkie okoliczności, które wpływają na ocenę tych przesłanek. Mogą to być okoliczności dotyczące sytuacji majątkowej podatnika, wpływu realizacji zaległości podatkowej na indywidualną sytuację strony, czy też znaczenie społeczne zapłaty podatku przez podatnika albo zwolnienia podatnika od takiej zapłaty. Istotne są również w takiej sytuacji okoliczności i przyczyny powstania zaległości podatkowej (wyrok WSA w Gliwicach z 29 lutego 2012 r., I SA/Gl 1174/11). Chodzi tu więc o nadzwyczajne przypadki losowe, niezależne od działań podatnika, jak np. klęski żywiołowe (wyrok NSA z 15 li stopada 2011 r., II FSK 910/10). Przy czym wystąpienie jednej z tych przesłanek (np. tylko ważnego interesu podatnika lub tylko interesu publicznego) lub obydwu jednocześnie (a więc ważnego interesu podatnika i interesu publicznego) pozwala organowi podatkowemu na badanie dopuszczalności udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych (por. wyrok WSA w Poznaniu z 4 mar- ca 2011 r., I SA/Po 484/10). Pojęcie interesu publiczne- go powinno być oceniane z uwzględnieniem wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak np. sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów państwa. Przy ocenie należy również uwzględnić zasadność obciążenia państwa kosztami udzielonej w ten sposób pomocy (wyrok WSA w Łodzi z 3 listopada 2010 r., I SA/Łd 443/10).

Złożenie kompletnego wniosku o umorzenie zaległości podatkowej nie gwarantuje jeszcze, że zaległości zostaną umorzone przez fiskusa.

Dla przykładu przesłanką ważnego interesu podatnika nie może być brak wiedzy prawniczej, niezbędnej do prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej i procesów sądowych związanych z tą działalnością (wyrok WSA w Łodzi z 4 sierpnia 2009 r., I SA/Łd 382/09).

Uznaniowy charakter decyzji

Łączne występowanie wskazanych przesłanek stanowi jedynie konieczny warunek do rozważenia możliwości zastosowania ulgi w postaci umorzenia zaległości podatkowej. Nie oznacza to jednak, że organ podatkowy jest zobowiązany do wydania pozytywnej dla podatnika decyzji (wyrok WSA w Poznaniu z 4 marca 2011 r., I SA/Po 484/10). Zatem organ może, ale nie ma obowiązku wydania pozytywnej decyzji (wyrok NSA z 13 września 2012 r., II FSK 323/11). W każdym przypadku organ udzielający ulgi powinien jednak stwierdzić, czy powyższe przesłanki zostały speł nione.

Należy także pamiętać, że rozstrzygnięcie w zakresie udzielenie ulgi podatkowej musi zostać wydane na podstawie stanu faktycznego, istniejącego w chwili wydawania decyzji, a nie w dacie złożenia przez podatnika wniosku o umorzenie zaległości podatkowych (wyrok WSA w Gliwicach z 26 stycznia 2011 r., I SA/Gl 1211/10).

Tylko nadzwyczajne okoliczności

Instytucja umorzenie zaległości podatkowej oraz za- niechanie poboru podatku jest instytucją nadzwyczajną. To oznacza, że okoliczności społeczne i gospodarcze muszą również posiadać tę samą cechę, a więc za umorzeniem zaległości przemawiać będą okoliczności niezależne od sposobu postępowania podatnika, lub też spowodowane działaniem czynników, na które podatnik nie mógł mieć wpływu (wyrok NSA z 20 marca 2002 r., I SA/Gd 1563/99).

Przykład

Podatniczka Karolina Nowak złożyła wniosek o rozłożenie na raty spłaty zaległości podatkowej wynikającej z decyzji naczelnika urzędu skarbowego w sprawie określenia wysokości podatku dochodowego od osób fizycznych za 2012 rok. Podatniczka wskazała we wniosku, że jej firma nie jest w stanie dokonać jednorazowej zapłaty zaległości podatkowej w wysokości 5100 zł, gdyż z uwagi na sezonowość jej działalności, obroty firmy spadły, a więc spadły także jej dochody. W związku z tym, mając na uwadze spadek dochodów, pani Karolina wnioskowała o rozłożenie zaległości na raty. Jak podkreśliła we wniosku, w ciągu ostatniego roku firma aktywnie uczestniczyła w obrocie handlowym, czego wyrazem są składane deklaracje VAT-7, w niektórych okresach z wykazanymi bardzo znaczącymi obrotami, np. maj – 46 707 zł, czerwiec – 25 030 zł.

Organ podatkowy odmówił rozłożenia zaległości podatkowej na raty. Nie dopatrzył się w tym przypadku żadnych nadzwyczajnych okoliczności.

Jak się podkreśla w orzecznictwie sądowo-administracyjnym, podjęcie przez organ podatkowy pozytywnej dla podatnika decyzji (np. o umorzeniu zaległości podatkowej w całości albo w części) może nastąpić tylko incydentalnie. Chodzi tu o takie przypadki, gdy sytuacja, w której znajduje się podatnik została spowodowana działaniem czynników, na które nie miał on wpływu, które są niezależne od sposobu jego postępowania lub gdy zapłata zaległości podatkowej i należnych odsetek za zwłokę mogłaby spowodować zagrożenie jego egzystencji.

Prowadzenie przez podatnika działalności gospodarczej jest obarczone ryzykiem, a więc to przedsiębiorca ponosi ujemne konsekwencje podejmowanych działań. Prowadząc działalność powinien w taki sposób kształtować politykę finansową, aby wywiązywać się z podstawowych obowiązków, jakim jest m.in. terminowe odprowadzanie podatku.

Przykład

Podatnik Przemysław Nowak złożył wniosek o umorzenie zaległości podatkowej wynikającej z decyzji naczelnika urzędu skarbowego, określającej wysokość zobowiązania w VAT za czerwiec 2013 roku w kwocie 750 zł. W uzasadnieniu wskazał, że niemożliwość spłaty wynika z konieczności zapłaty zobowiązania wskazanego w prawomocnym wyroku sądowym dla kontrahenta – firmy ABC. Jak bowiem wskazano w wyroku sądu, Przemysław Nowak powinien w ciągu 14 dni dokonać zapłaty zobowiązania względem firmy ABC w wysokości 25 213,07 zł wraz z odsetkami.

Organ podatkowy odmówił umorzenia wskazanej zaległości podatkowej.

W sytuacji przedstawionej przez czytelnika organ podatkowy powinien wyczerpująco zbadać istnienie przesłanek umorzenia zaległości podatkowej i podjąć decyzję w ramach uznania administracyjnego (swobodnego uznania organu), a więc rozważyć zdarzenia wskazane we wniosku, dotyczące przyczyny uniemożliwiającej uiszczenie zaległości podatkowej w VAT, objętej wnioskiem o umorzenie.

Termin

Termin, w jakim podatnik może złożyć wniosek o umorzenie zaległości podatkowej, nie jest stricte wskazany przepisami prawa. Istotne jednak jest, aby wniosek taki został złożony kiedy istnieje zaległość podatkowa. Podatnik może więc złożyć wspomniany wniosek do momentu zapłaty, a więc wygaśnięcia zobowiązania.