Problematyka zbycia „udziałów" w spółce osobowej (np.: jawnej) dotyczy w gruncie rzeczy przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę. Zgodnie z postanowieniami kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi (art. 10 § 1 k.s.h.). Co za tym idzie, przepisy dopuszczają możliwość przeniesienia „udziału" w spółce osobowej na osobę trzecią lub na pozostałych wspólników, z zachowaniem zasad określonych w art. 10 k.s.h.

Źródło przychodów...

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Źródłami przychodów określonymi w ustawie o PIT są m.in:

- działalność wykonywana osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2);

- pozarolnicza działalność gospodarcza (art.10 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 14 ustawy o PIT);

- kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c (art. 10 ust. 1 pkt 7).

Za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw (art. 18 ustawy o PIT).

...budziło wątpliwości

Sprzedaż udziału rozumianego jako przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce osobowej (nie jest to udział tożsamy z udziałem w spółce kapitałowej) powodowała poważne wątpliwości w kwestii ustalenia do jakiego źródła zakwalifikować uzyskany z tego tytułu przychód. Aktualnie dominuje stanowisko, zgodnie z którym należności wypłacone wspólnikowi z tytułu sprzedaży udziałów w spółce jawnej będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako przychód z odpłatnego zbycia praw majątkowych, o którym mowa w art. 18 ustawy o PIT w związku z art. 10 ust. 1 pkt 7 tej ustawy. Jakie jest uzasadnienie takiego stanowiska? Otóż przepisy posługujące się terminem „prawa majątkowe" nie definiują tego pojęcia, a zawarty w art. 18 katalog praw ma charakter przykładowy, na co wskazuje użyte przez ustawodawcę sformułowanie „w szczególności". W konsekwencji można przyjąć, że do katalogu praw majątkowych objętych zakresem art. 18 ustawy o PIT można zaliczyć także inne prawa, które nie zostały wymienione w tym przepisie, np. prawo do udziałów w spółce osobowej (np. jawnej). Potwierdzeniem tego może być przykładowo wyrok WSA w Bydgoszczy z 5 stycznia 2010 r. (I SA/Bd 882/09) oraz wyrok WSA w Białymstoku z 6 kwietnia 2011 r. (I SA/Bk 659/10).

Nie ma szczególnych rozwiązań

W stosunku do przychodów ze sprzedaży udziałów w spółce osobowej ustawa o PIT nie określa żadnych szczególnych rozwiązań. Zastosowanie znajdują więc ogólne zasady dotyczące ustalania przychodów i kosztów uzyskania przychodów. W rezultacie dochód uzyskany ze zbycia praw majątkowych będzie sumowany z pozostałymi dochodami osiągniętymi przez podatnika w roku podatkowym. Sumę osiągniętych dochodów należy wykazać w zeznaniu rocznym, składanym w terminie do 30 kwietnia następnego roku. W tym samym terminie należy wpłacić należny za rok podatkowy podatek, obliczony z zastosowaniem skali podatkowej.

Przychodem ze zbycia udziałów w spółce osobowej w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT są zatem (z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3) otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z kolei zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 tej ustawy. Kosztami uzyskania przychodów ze sprzedaży udziałów w spółce osobowej mogą więc być udokumentowane wydatki poniesione uprzednio na nabycie tych udziałów.

To nie wystąpienie

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni. Zatem przy zbyciu udziałów w spółce osobowej nie stosuje się zwolnienia z opodatkowania, przewidzianego w tym przepisie. Regulacja ta dotyczy zwolnienia od podatku dochodowego przychodu otrzymanego w związku ze zwrotem udziałów w spółce osobowej, a nie sytuacji, w której podatnik dokonuje sprzedaży praw i obowiązków z tytułu uczestnictwa w spółce osobowej.

—Grzegorz Wachołek jest kierownikiem zespołu podatków dochodowych w ECDDP sp. z o.o.

—Magdalena Szczepańska jest konsultantem podatkowym w ECDDP sp. z o.o.

WNIOSEK

Zbycie udziałów osobie trzeciej nie jest równoznaczne z wystąpieniem ze spółki. W przypadku zbycia udziałów wspólnik nie uzyskuje zwrotu majątku spółki przypadającego mu z tytułu udziałów, lecz zapłatę od osoby trzeciej za zbycie praw i obowiązków z tytułu uczestnictwa w spółce osobowej.

Nie ma przeszkód, aby za udziały płacić w ratach

Przychód ze sprzedaży udziałów w spółce jawnej, w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT powstanie w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji pieniędzy (lub wartości pieniężnych). W przypadku płatności w ratach, każdorazowo otrzymana przez podatnika część należności jest przychodem z tytułu zbycia ogółu praw i obowiązków spółki osobowej w dacie np.: przekazania gotówki lub wpływu pieniędzy na konto (w zależności od przyjętego sposobu rozliczeń). Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych będą podlegały wypłacone kwoty rat za poszczególne lata podatkowe, gdyż przychód ze sprzedaży udziałów w spółce jawnej, powstanie w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych (por. interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 10 stycznia 2012 r., IPTPB2/415-622/11-2/AKr).