Jak podatkowo rozliczyć odszkodowanie za rozbity firmowy samochód

- Jeden z moich firmowych samochodów uległ dużemu uszkodzeniu w wyniku stłuczki. Otrzymałem odszkodowanie od ubezpieczyciela. Jakie są moje zobowiązania wobec fiskusa po otrzymaniu odszkodowania za całkowicie rozbity samochód firmowy? Pojazd nie jest całkowicie zamortyzowany, a jego wrak będzie sprzedany – pyta czytelnik.

Na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się również otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.

Brzmienie tego przepisu powoduje, że otrzymywane przez podatników PIT (zakładam, że pytanie dotyczy samochodu firmowego należącego do prowadzącej samodzielną działalność gospodarczą osoby fizycznej albo spółki cywilnej lub osobowej) odszkodowania za szkody w „firmowych" składnikach majątku generują u tych podatników przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Dotyczy to również szkód w „firmowych" samochodach.

Uwaga na wyjątek

Wyjątek od tej zasady ma miejsce w przypadku niektórych odszkodowań dotyczących „firmowych" samochodów, które nie są objęte ubezpieczeniem dobrowolnym (czyli ubezpieczeniem AC). Nie uważa się bowiem za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym (zob. art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy o PIT).

Jednocześnie nie uważa się za przychody zwróconych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów (zob. art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT). Zestawienie przytoczonych przepisów prowadzi do wniosku, że w przypadku odszkodowań dotyczących samochodów „firmowych", które nie są objęte dobrowolnym ubezpieczeniem AC, przychodami nie są:

1) kwoty przekazywane przez ubezpieczycieli sprawców wypadków (z tytułu ubezpieczenia OC) warsztatom samochodowym – w przypadku tzw. napraw bezgotówkowych,

2) kwoty otrzymanych odszkodowań w części odpowiadającej poniesionym przez podatnika kosztom naprawy samochodów – w przypadku gdy odszkodowanie zostało wypłacone poszkodowanemu (zob. przykładowo interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 18 lipca 2008 r., BPB1/415-348/ 08/TK).

W przedstawionej sytuacji samochód nie jest naprawiany, a zatem żaden z tych wyjątków nie ma zastosowania.

Trzeba uwzględnić przy zaliczkach

Prowadzi to do wniosku, że – niezależnie od tego, czy przedmiotowy samochód był objęty ubezpieczeniem AC – z tytułu otrzymania odszkodowania u podatnika (osoby fizycznej będącej właścicielem firmy albo wspólników spółki cywilnej lub osobowej) powstał przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Powstał on w dacie otrzymania odszkodowania (art. 14 ust. 1i ustawy o PIT) i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten powinien zostać doliczony do innych przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, a w konsekwencji powinien zostać uwzględniony przy obliczaniu zaliczek na PIT.

Sprzedaż, a nie likwidacja

Artykuł 23 ust. 1 pkt 48 ustawy o PIT wyłącza również możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów strat z tytułu likwidacji nieobjętych ubezpieczeniem AC samochodów. Ma to w szczególności znaczenie w przypadku samochodów zaliczonych do środków trwałych, które nie zostały jeszcze całkowicie zamortyzowane. Również jednak ta sytuacja nie ma w tej sprawie miejsca, gdyż z treści pytania wynika, że wrak samochodu zostanie sprzedany, a nie zlikwidowany.

Nie dojdzie zatem do likwidacji samochodu jako środka trwałego, lecz do jego odpłatnego zbycia. Jak zaś wynika z art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o PIT, pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych wydatki na nabycie środków trwałych stanowią koszty uzyskania przychodów z ich odpłatnego zbycia.

W przedstawionej sytuacji sprzedaż wraku (z tytułu czego powstanie podlegający opodatkowaniu przychód z działalności gospodarczej – zob. art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o PIT) pozwoli zatem na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej części wartości początkowej samochodu.

Samo otrzymanie odszkodowania nie wywołuje skutków w VAT.

Wywoła je jednak sprzedaż wraku samochodu, o którym mowa.

Skutki w VAT

Zakładając, że podatnik sprzedający samochód jest czynnym podatnikiem VAT oraz że samochód był przez niego używany dłużej niż pół roku:

1) sprzedaż wraku samochodu będzie opodatkowana VAT według stawki 23 proc. – jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczania podatku naliczonego przy nabyciu samochodu i kwotę podatku naliczonego stanowiła cała kwota podatku z faktury dokumentującej jego nabycie,

2) sprzedaż wraku samochodu będzie zwolniona z VAT na podstawie § 13 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia wykonawczego do ustawy o VAT z 4 kwietnia 2011 r. – jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu samochodu, kwotę podatku naliczonego stanowiło 60 proc., nie więcej niż 6 000 zł podatku z faktury dokumentującej nabycie samochodu (przy czym zwolnienie to może spowodować konieczność skorygowania części podatku odliczonego przy nabyciu samochodu – zob. art. 91 ust. 4–6 ustawy o VAT),

3) sprzedaż wraku samochodu będzie zwolniona z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT – jeżeli podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu samochodu.

Zobowiązany jest zbywca

Obowiązek rozliczenia VAT w pierwszej ze wskazanych sytuacji ciąży na podatniku sprzedającym samochód, a nie na nabywcy (jak w przypadku nabywania złomu).

Uszkodzone samochody, w tym wraki, do czasu ich demontażu klasyfikowane są na gruncie PKWiU w grupowaniu o symbolu 29.1 (grupowanie to obejmuje pojazdy samochodowe, z wyłączeniem motocykli) albo w grupowaniu o symbolu 38.11.49 (grupowanie to obejmuje wraki przeznaczone do złomowania inne niż statki i pozostałe konstrukcje pływające).

Towary należące do tych grupowań nie zostały zaś wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT wymieniającym towary, dla dostaw których podatnikami są, co do zasady, nabywcy. A zatem podatnikami z tytułu dostaw uszkodzonych samochodów (w tym wraków samochodów) nie są nabywcy, lecz pozostają nimi dostawcy.

Potwierdzają to organy podatkowe, np. Izba Skarbowa w Poznaniu, która w interpretacji z 19 października 2011 r. (ILPP1/ 443-991/11-4/BD) stwierdziła, że „firma dokonująca na rzecz wnioskodawcy sprzedaży pojazdów wycofanych z eksploatacji nie dokonuje dostawy złomu, bowiem wskazany w opisie sprawy symbol PKWiU nie mieści się w załączniku nr 11, stanowiącym wykaz towarów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy.

Oznacza to, że sprzedaż towarów dokonywana przez firmę będącą czynnym podatnikiem VAT nie będzie objęta mechanizmem tzw. odwrotnego obciążenia, polegającym na przesunięciu obowiązku rozliczenia podatku należnego na podatnika, o którym mowa w art. 15 ustawy, na rzecz którego dokonywana jest dostawa złomu".

—Tomasz Krywan doradca podatkowy