Wartość początkową inwestycji w obcych środkach trwałych oraz budynków i budowli wybudowanych na obcym gruncie ustala się, stosując odpowiednio art. 16g ust. 3–5 ustawy o CIT lub art. 22g ust. 3–5 ustawy o PIT (art. 16g ust. 7 ustawy o CIT i art. 22g ust. 7 ustawy o PIT). Oznacza to, że wartość początkową inwestycji w obcych środkach trwałych określa się na podstawie ich ceny nabycia bądź kosztu wytworzenia.

Cena nabycia to kwota należna zbywcy powiększona o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku (art. 16g ust. 3 ustawy o CIT i art. 22g ust. 3 ustawy o PIT).

Koszt wytworzenia to wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi, i inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się: kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania – a w przypadku podatników PIT również wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci (art. 16g ust. 4 ustawy o CIT i art. 22g ust. 4 ustawy o PIT).

Otwarty katalog

Użycie przez ustawodawcę zwrotu, że do kosztu wytworzenia środka trwałego zalicza się „inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych", oznacza, że katalog wydatków poniesionych w związku z wytworzeniem środka trwałego powiększających jego wartość początkową jest otwarty. Podatnik może więc uwzględnić również inne, niewymienione wprost w przepisie koszty, które będą miały wpływ na wartość początkową danego składnika majątku. O tym, czy wydatki stanowić powinny koszt poprzez odpisy amortyzacyjne, decyduje związek kosztu z realizowanym przedsięwzięciem inwestycyjnym.

W przypadku inwestycji w obcych środkach trwałych realizowanych w budynkach mogą to być np.

- koszty projektu budowlano-architektonicznego poszczególnych obiektów,

- koszty robót budowlanych,

- koszty materiałów budowlanych,

- koszty instalacji w lokalu oraz

- koszty na stałe wbudowanych w lokal mebli i wyposażenia (tak interpretacja Pomorskiego Urzędu skarbowego z 29 marca 2007 r., DP/423-0002/07/AK).

Cenę nabycia, o której mowa w ust. 3, oraz koszt wytworzenia, o którym mowa w ust. 4, koryguje się o różnice kursowe, naliczone do dnia przekazania do używania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej (art. 16g ust. 5 ustawy o CIT i art. 22g ust. 5 ustawy o PIT).

Szczególne przypadki...

W pewnych sytuacjach podatnicy PIT mogą ustalić wartość nabytych lub wytworzonych środków trwałych w drodze wyceny.

Wynika to z art. 22g ust. 8 i 9 ustawy o PIT. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli nie można ustalić ceny nabycia środków trwałych lub ich części nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu, wartość początkową tych środków przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia.

Jeżeli podatnik nie może ustalić kosztu wytworzenia, wartość początkową środków trwałych ustala się w wysokości określonej z uwzględnieniem cen rynkowych przez biegłego, powołanego przez podatnika

Organy podatkowe przyjmują, że art. 22g ust. 7 w zw. z art. 22g ust. 4 ustawy o PIT zawiera generalną zasadę ustalania wartości początkowej inwestycji w obcych środkach trwałych, tj. według wszelkich wydatków poniesionych przed przyjęciem tej inwestycji do używania (kosztów wytworzenia). Jedynie w wyjątkowych sytuacjach możliwe jest ustalenie wartości początkowej inwestycji w obcych środkach trwałych na zasadach określonych w art. 22g ust. 9 ustawy o PIT, czyli na podstawie wyceny.

... to nie system gospodarczy...

Podatnik, dokonując inwestycji w obcym środku trwałym z zamiarem wykorzystywania jej na potrzeby działalności gospodarczej, obowiązany jest do gromadzenia dowodów dokumentujących poniesione wydatki. W przypadku prowadzenia budowy tzw. systemem gospodarczym odbywa się to często przy wykorzystaniu pracy własnej rodziny. Jednak równowartość pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci nie jest kosztem wytworzenia. Nie może więc zwiększać wartości początkowej wytworzonego środka trwałego.

... ani brak dokumentacji

Sam fakt budowania systemem gospodarczym oraz nieposiadania dowodów dokumentujących poniesione wydatki nie jest jeszcze wystarczającą przesłanką do ustalenia wartości początkowej na podstawie opinii powołanego biegłego.

Niemożność ustalenia wartości początkowej inwestycji w obcych środkach trwałych zgodnie z art. 22g ust. 7 w zw. z art. 22g ust. 4 i art. 22g ust. 9 ustawy o PIT musi być spowodowana szczególnymi, wyjątkowymi okolicznościami. Za takie nie można przyjąć faktu, że rozbudowa była zrealizowana tzw. systemem gospodarczym i podatnik nie posiada kompletu faktur na poniesione wydatki, bowiem dokonywał tej inwestycji w obcym środku trwałym z zamiarem wykorzystywania jej na potrzeby prowadzenia swojej działalności gospodarczej.

Taki podatnik nie może zatem ustalić wartości początkowej inwestycji w obcym środku trwałym na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy z uwzględnieniem cen rynkowych poniesionych nakładów (tak interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 13 czerwca 2011 r., ILPB1/415-333/11-4/AO).