Jedną z czynności podlegających opodatkowaniu VAT jest wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT). Mówiąc w uproszczeniu, dochodzi do niego na skutek dokonywanej między podatnikami dostawy towarów, które w wyniku tej dostawy są wysyłane lub transportowane między dwoma różnymi państwami członkowskimi (art. 9 ustawy o VAT).

Kiedy nie występują

Nie zawsze jednak we wskazanych okolicznościach dochodzi do wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów. W art. 10 ustawy o VAT określone zostały przypadki, w których wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów nie występują. Dotyczy to, między innymi, dostawy towarów nabywanych przez:

1) rolników ryczałtowych dla prowadzonej przez nich działalności rolniczej,

2) podatników, którzy wykonują jedynie czynności inne niż opodatkowane podatkiem i którym nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług,

3) podatników zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT, a więc korzystających ze zwolnienia podmiotowego,

4) osoby prawne, które nie są podatnikami.

Dostawy towarów nabywanych przez wymienione podmioty nie są wewnątrzwspólnotowymi nabyciami towarów, jeżeli łącznie spełnione są dwa warunki:

1) całkowita wartość wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów nie przekroczyła u tych podatników w trakcie roku podatkowego kwoty 50 000 zł (art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT),

2) całkowita wartość wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów nie przekroczyła w poprzednim roku kwoty 50 000 zł (art. 10 ust. 2 ustawy o VAT).

Pisemne oświadczenie albo podanie numeru

Wymienione podmioty spełniające te warunki nie muszą jednak korzystać z wyłączenia występowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów. Na podstawie art. 10 ust. 6 ustawy o VAT mogą one wybrać opodatkowanie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Wybór taki jest możliwy przez:

1) złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o takim wyborze albo

2) podanie dokonującemu dostawy towarów posiadanego numeru NIP PL.

Wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest dla wymienionych powyżej podmiotów wiążący przez 2 kolejne lata, licząc od dnia dokonania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dla którego dokonano takiego wyboru (art. 10 ust. 7 ustawy o VAT).

Dopiero po upływie tego okresu podmioty, które wybrały opodatkowanie wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów, mogą ponownie skorzystać z wyłączenia występowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów (jeżeli spełniają wskazane powyżej dwa warunki). W celu ponownego skorzystania z wyłączenia konieczne jest zawiadomienie na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienie takie jest skuteczne, jeżeli zostanie dokonane przed początkiem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje z opodatkowania (art. 10 ust. 8 ustawy o VAT).

Zakupy za granicą bez podatku

Konsekwencją wyboru opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest konieczność rozliczania przez podatników (oraz osoby prawne niebędące podatnikami) podatku należnego z tytułu dokonywanych wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów, który to podatek nie podlega rozliczeniu. Byłoby to rozwiązaniem zawsze nieopłacalnym, gdyby nie to, że wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów pozwala na dokonywanie zakupów w innych państwach członkowskich bez VAT (dzięki wyborowi opodatkowania unijni dostawcy mogą stosować przewidziane w ich państwach członkowskich dla wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów zwolnienie od podatku albo stawkę zero proc.).

Oznacza to, że wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest opłacalny dla podatników (oraz osób prawnych niebędących podatnikami) nabywających towary, które w państwach członkowskich nabycia opodatkowane są wyższą stawką VAT niż obowiązująca w Polsce. Wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest natomiast nieopłacalny dla podatników (oraz osób prawnych niebędących podatnikami) nabywających towary, które w państwach członkowskich nabycia opodatkowane są stawką VAT niższą niż obowiązująca w Polsce.

Najlepiej na Węgrzech, w Danii i Szwecji

Najczęściej oznacza to, że wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest opłacalny w przypadku dokonywania zakupów wyłącznie lub w przeważającej części w Danii, Finlandii, Rumunii, Szwecji oraz na Węgrzech (w krajach tych stawka podstawowa VAT wynosi odpowiednio 25 proc., 24 proc., 24 proc., 25 proc. i 27 proc.). W przypadku dokonywania zakupów wyłącznie lub w przeważającej części w innych państwach członkowskich wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest najczęściej nieopłacalny. Nie jest tak jednak zawsze, gdyż odmiennie może się kształtować sytuacja w przypadku nabywania towarów opodatkowanych (w innych państwach członkowskich lub w Polsce) obniżonymi stawkami VAT.

Trzeba pamiętać o deklaracjach

Na zakończenie należy wskazać, że wyborowi opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów towarzyszy obowiązek regularnego składania deklaracji VAT, tj. składanych do 25 dnia miesiąca następującego po każdym miesiącu deklaracji VAT-8. Jest to o tyle istotne, że podatnicy oraz osoby prawne niebędące podatnikami uprawnione do wyboru opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów deklaracji VAT regularnie, co do zasady, nie składają.

W miesiącach lub kwartałach, w których u podatników (osób prawnych niebędących podatnikami), o których mowa, występują wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów, są oni również obowiązani składać informacje podsumowujące VAT-UE.

Autor jest doradcą podatkowym

Wady

- konieczność naliczania podatku należnego z tytułu występujących u podatnika wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów, który to podatek nie podlega odliczeniu,

- mniej korzystne opodatkowanie zakupów towarów dokonywanych w państwach członkowskich, w których obowiązuje dla tych towarów niższa stawka VAT niż w Polsce,

- konieczność składania deklaracji VAT-8 oraz informacji podsumowujących VAT-UE,

- możliwość rezygnacji z wyboru opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów dopiero po dwóch latach.

Zalety

- uzyskanie możliwości dokonywania w innych państwach członkowskich zakupów bez VAT,

- korzystniejsze opodatkowanie zakupów towarów dokonywanych w państwach członkowskich, w których obowiązuje dla tych towarów wyższa stawka VAT niż w Polsce.