- Urząd skarbowy odmówił naszej firmie rozłożenia na raty zaległości w podatku dochodowym. Decyzja jest już ostateczna. Z uwagi na problemy finansowe i sytuację na rynku nie jesteśmy obecnie w stanie uregulować całości zaległości. Czy można jakoś zmienić tę decyzję z uwagi na naszą trudną sytuację?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 253 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) decyzja ostateczna, na mocy której strona nie nabyła prawa, może być uchylona lub zmieniona przez organ podatkowy, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes publiczny lub ważny interes podatnika.

Jest to postępowanie nadzwyczajne, a jego przedmiotem nie jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, ale kontrola wydanej już decyzji ostatecznej z punktu widzenia interesu społecznego lub ważnego interesu podatnika. Ustawodawca posłużył się zwrotami niedookreślonymi i ocennymi takimi jak „interes publiczny" i „ważny interes podatnika". We wniosku podatnik powinien więc wykazać istnienie którejś z tych przesłanek (nie muszą być obie, wystarczy jedna). Dopiero wystąpienie którejś z nich powoduje, że organ podatkowy w ogóle rozważy uchylenie lub zmianę swojej decyzji.

Rozstrzygnięcie wydawane na podstawie tego przepisu ma charakter uznaniowy. To oznacza, że organ podatkowy może wydać decyzję odmowną nawet wtedy, gdy stwierdzi, że istnieją przesłanki wskazane w tym przepisie.

Organ podatkowy może bowiem uchylić lub zmienić swoje ostateczne rozstrzygnięcie, ale nie jest to jego obowiązkiem. W ramach tego trybu postępowania nie dochodzi do ponownego merytorycznego badania sprawy podatkowej, tylko do ustalenia, czy zaistniały szczególne okoliczności przemawiające za usunięciem decyzji z obrotu prawnego lub za jej zmianą. Postępowanie dowodowe przeprowadzane w ramach tego nadzwyczajnego trybu ogranicza się do ustalenia tych okoliczności (wyrok NSA z 10 stycznia 2013 r., II FSK 1568/11).

Pojęcia „ważny interes podatnika" lub „interes publiczny" nie zostały zdefiniowane w przepisach. Dlatego, aby wyjaśnić ich znaczenie, należy sięgnąć do orzecznictwa.

Ważny interes podatnika oznacza sytuację, w której z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zobowiązań podatkowych, np. poprzez utratę możliwości zarobkowania lub utratę majątku (wyrok NSA z 22 kwietnia 1999 r., SA/Sz 850/98).

Pojęcia ważnego interesu podatnika nie można ograniczać tylko i wyłącznie do sytuacji nadzwyczajnych czy też zdarzeń losowych, które uniemożliwiają uregulowanie zaległości podatkowych. Obejmuje ono także normalną sytuację ekonomiczną podatnika, wysokość uzyskiwanych przez niego dochodów oraz wydatków (wyrok NSA z 10 marca 2009 r., I FSK 31/08).

Przesłanka interesu publicznego oznacza dyrektywę postępowania, nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do obywateli i organów władzy publicznej, sprawność działania aparatu państwowego, korektę jego błędnych decyzji (wyrok WSA w Gdańsku z 12 czerwca 2007 r., I SA/Gd 98/07).

Organ podatkowy obowiązany jest nie tylko do ustalania, czy zachodzą przesłanki wymienione w art. 253 § 1 o.p. (ważny interes podatnika lub interes publiczny), lecz także obowiązany jest do wyważenia interesu społecznego z indywidualnym interesem strony (wyrok NSA z 8 października 2002 r., I SA/Wr 1458/01). Uwzględnienie ważnego interesu podatnika nie może doprowadzić do naruszenia interesu publicznego.

Wspólne dobro wymaga odpowiedniego rozłożenia ciężarów, pewnej równowagi, by państwo mogło istnieć i działać w interesie społeczeństwa (wyrok WSA we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., I SA/Wr 573/12).