Zasady i tryb ustanawiania stref oraz szczególne reguły i warunki prowadzenia na ich terenie działalności gospodarcze określa ustawa z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych.
Pod względem prawnym SSE jest wyodrębnioną administracyjnie częścią terytorium państwa, w obrębie której - z uwagi na jej szczególne przeznaczenie – obowiązuje specjalny system norm prawnych. Ich celem jest zabezpieczenie i umożliwienie realizowania zadań i celów postawionych przed SSE przez państwo.
W Polsce istnieje 14 specjalnych stref ekonomicznych: krakowska, kostrzyńsko-słubicka, wałbrzyska, mielecka, katowicka, tarnobrzeska, starachowicka, warmińsko-mazurska, łódzka, legnicka, kamiennogórska, suwalska, pomorska, słupska.
Siła rozporządzenia
Strefy są tworzone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów wydawanego na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki. Przy jego wydawaniu musi być brana pod uwagę potrzeba zapewnienia:
Katalog ten daje odpowiedź, jakim celom mają służyć SSE. Zarządzają nimi spółka akcyjna lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której Skarb Państwa albo samorząd województwa posiada większość głosów, które mogą być oddane na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników.
Zezwolenie na działalność
Podstawą do korzystania z pomocy publicznej, udzielanej zgodnie z ustawą (a więc do korzystania z profitów płynących z prowadzenia działalności w SSE), jest zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie danej strefy, uprawniające do korzystania z pomocy publicznej.
Można powiedzieć, że treść zezwolenia determinuje to, w jaki sposób przedsiębiorca ma „zapłacić" za profity związane z prowadzeniem działalności w strefie. Trzeba zaznaczyć, że zwolnieniu z podatku dochodowego może podlegać jedynie dochód osiągnięty z działalności gospodarczej określonej w zezwoleniu. Dochód z działalności gospodarczej, która nie jest wymieniona w zezwoleniu, ani nie stanowi działalności pomocniczej koniecznej do realizacji zakresu działalności gospodarczej wymienionej w zezwoleniu, nie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego.
Zezwolenie wygasa z upływem okresu, na jaki została ustanowiona strefa. Zezwolenie może być cofnięte albo zakres lub przedmiot działalności określony w zezwoleniu może zostać ograniczony, jeżeli przedsiębiorca: zaprzestał na terenie strefy prowadzenia działalności gospodarczej, na którą posiadał zezwolenie lub rażąco uchybił warunkom określonym w zezwoleniu lub nie usunął uchybień stwierdzonych w toku kontroli w terminie do ich usunięcia wyznaczonym w wezwaniu ministra właściwego do spraw gospodarki.
Zmiana na wniosek
Minister właściwy do spraw gospodarki może, na wniosek przedsiębiorcy, po zasięgnięciu opinii zarządzającego strefą, zmienić zezwolenie. Przy czym zmiana nie może:
Ustalenie przedsiębiorców, którzy uzyskują zezwolenie, następuje w drodze przetargu lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Sposób przeprowadzenia, zasady i warunki przetargu lub rokowań określone są w rozporządzeniach ministra właściwego ds. gospodarki (oddzielne rozporządzenie dla każdej ze stref).
Przetargi i rokowania są podejmowane na podstawie publicznego zaproszenia
Przetargi i rokowania są podejmowane na podstawie publicznego zaproszenia. Zarządzający strefą zaprasza do przetargu lub rokowań poprzez zamieszczenie ogłoszenia w codziennej prasie ogólnokrajowej oraz na stronie internetowej strefy w języku polskim oraz w jednym z języków powszechnie używanych w handlu międzynarodowym. Zaproszenie może być ogłoszone także w prasie zagranicznej.
W przypadku ubiegania się przedsiębiorcy o zezwolenie i nabycie prawa do nieruchomości lub innych składników majątkowych położonych na terenie strefy zarządzający przeprowadza przetarg łączny.
W trakcie rokowań pomiędzy zarządzającym a przedsiębiorcą ubiegającym się o zezwolenie ustala się warunki prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności przedmiot działalności oraz minimalną wielkość nakładów inwestycyjnych i minimalną liczbę nowych miejsc pracy utworzonych w wyniku tej inwestycji.
Zarządzający może unieważnić przetarg lub odstąpić od rokowań w przypadku, gdy:
Zezwolenia wydaje minister właściwy ds. gospodarki po przekazaniu przez zarządzającego strefą wyników postępowania przetargowego lub rokowań w celu wydania zezwolenia. Minister może powierzyć zarządzającemu wydawanie zezwoleń – i tak jest w praktyce.
Są zakazy
Przepisy zabraniają wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w 18 zakresach, w tym m. in:
Gdzie korzyści
Przedsiębiorcy lokujący swoje inwestycje na terenie SSE mogą korzystać z pomocy publicznej, udzielanej w formie zwolnień z podatku dochodowego z tytułu:
Wielkość pomocy zależy od maksymalnej intensywności pomocy określonej dla obszaru, gdzie realizowana jest inwestycja oraz wielkości kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. Maksymalna intensywność pomocy w przypadku inwestycji realizowanych na terenie województw: lubelskiego, podkarpackiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, opolskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego, lubuskiego, łódzkiego i kujawsko-pomorskiego wynosi 50 proc., w pozostałych województwach – 40 proc.. Wyjątek stanowi Warszawa, w przypadku której pułap ten wynosi 30 proc.
Ponadto pomoc udzielaną małym przedsiębiorcom podwyższa się o 20 punktów procentowych, natomiast średnim - o 10 punktów. Nie dotyczy to przedsiębiorców działających w sektorze transportu.
Wielkość pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy określonej dla danego obszaru i kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą. Korzystanie z pomocy z tego tytułu wymaga:
Okresy te ulegają skróceniu do trzech lat w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw. Koszty nabycia środków trwałych ponoszone przez dużych przedsiębiorców zostaną objęte pomocą wyłącznie w odniesieniu do nowych środków trwałych.
Piotr Rogowiecki dyrektor Biura Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych
Komentuje Piotr Rogowiecki dyrektor Biura Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych
Pomysł utworzenia specjalnych stref ekonomicznych w Polsce powstał w połowie lat 90. Jego celem było zmniejszenie skali zjawiska bezrobocia strukturalnego w regionach szczególnie dotkniętych tym zjawiskiem.
Strefy miały być instrumentem, dzięki któremu inwestycje byłyby kierowane do regionów najmniej rozwiniętych poprzez zagwarantowanie przedsiębiorcom korzystnych warunków prowadzenia działalności, w szczególności zaś zwolnienia ich z podatku dochodowego. Z drugiej strony przedsiębiorcy mieli realizować nowe przedsięwzięcia gospodarcze i tworzyć nowe miejsca pracy.
Obecnie waży się przyszłość losów SSE w Polsce. Zwolennicy tej instytucji podkreślają, że jest ona instrumentem przyciągającym inwestycje zagraniczne, bez którego przegramy z Czechami, Słowakami, czy też Węgrami. Przeciwnicy stref wskazują natomiast, że są one kosztowne dla budżetu, a preferencje z nimi związane stanowią nieuczciwą konkurencję względem reszty kraju.
Rozstrzyganie tego sporu nie jest naszym zadaniem. Warto jednak podkreślić, że SSE są elementem, który ma już swoje miejsce i tradycję w życiu gospodarczym nad Wisłą.
