Tak orzekł WSA w Warszwie 10 lipca 2012 r. (III SA/Wa 3184/11). W 2002 r. spółka objęła udziały w swojej spółce zależnej E i pokryła je aportem w postaci praw własności nieruchomości oraz użytkowania wieczystego (będących elementem zorganizowanej części przedsiębiorstwa).
W momencie zawierania umów obie spółki były cudzoziemcami w rozumieniu ustawy z 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Otrzymująca aport spółka miała możliwość powzięcia o tym wiedzy.
W związku z nieuzyskaniem odpowiedniego zezwolenia MSWiA zawarte umowy były nieważne. Strony porozumiały się co do wzajemnych rozliczeń w związku z nieważnością przeniesienia praw do nieruchomości. Spółka E wypłaciła skarżącej wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości, z kolei skarżąca wypłaciła spółce E odszkodowanie.
Spółka zwróciła się z pytaniem: czy odszkodowanie zapłacone spółce E przez spółkę w związku z koniecznością zapłaty przez spółkę E czynszu za użytkowanie jest kosztem uzyskania przychodów? Zdaniem spółki tak. Spełnia ono bowiem ich definicję, która zawarta jest w art. 15 ust.1 ustawy o CIT. Wydatek poniesiony w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania, jeśli pozostaje z przychodem w takim związku przyczynowo-skutkowym, że poniesienie go ma wpływ na powstanie przychodu.
Odszkodowanie to nie jest również związane z wadliwością towarów i usług. Nie znajduje się więc w katalogu wydatków nieuznawanych za koszty podatkowe. Z tym stanowiskiem nie zgodziła się izba skarbowa. Jej zdaniem wydatek w postaci odszkodowania nie stanowi kosztu uzyskania przychodu, a obowiązek jego wypłacenia powstał w wyniku niedochowania przez spółkę należytej staranności. Konsekwencją tego samego błędu było otrzymanie czynszu z tytułu użytkowania.
Sprawa trafiła do sądu. Ten oddalił skargę, uznając, że wypłacone odszkodowanie nie wiąże się z przychodami uzyskanymi od spółki. Nie było one wydatkiem w celu uzyskania przychodu, tylko wynikiem zaniechania, a wydatki zaliczone do kosztów muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania podatnika.
—Angelika Mieciek współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Konrad Kurpiewski konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Komentuje Konrad Kurpiewski, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Spółka wnioskująca o wydanie interpretacji podatkowej wniosła do swego podmiotu zależnego aport, w skład którego weszły prawa własności i użytkowania wieczystego nieruchomości.
Wobec niedostatecznego rozeznania przez spółkę wnioskującą stanu prawnego, tj. braku świadomości, że zarówno ona, jak i podmiot zależny byli w momencie wniesienia aportu cudzoziemcami w rozumieniu ustawy z 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, wskazana czynność prawna okazała się nieważna.
W konsekwencji, po pierwsze, powstała konieczność zapłaty spółce wnioskującej wynagrodzenia za korzystanie przez spółkę zależną z nieruchomości, które w związku z nieważnością podstawy prawnej ich nabycia nie były jej własnością. Druga kwestia dotyczyła wypłaty przez podatnika odszkodowania podmiotowi zależnemu w związku z niedochowaniem przez podatnika należytej, wymaganej od profesjonalisty, staranności.
Zgodnie z ogólną zasadą zawartą w ustawie o CIT kosztami uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Wyjątkiem są koszty wymienione w art. 16 ust. 1 tej ustawy, w tym w szczególności kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczanych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
Nie budzi kontrowersji, że odszkodowanie wypłacone przez podatnika w omawianej sprawie, jako zapłacone z innego niż wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT tytułu, nie znajduje się w negatywnym katalogu wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodu. Ważne z punktu widzenia podatników jest jednak to, że aby dany wydatek uznać za koszt podatkowy, musi on w pierwszej kolejności być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu (względnie zachowania albo zabezpieczenia jego źródła).
WSA w Warszawie potwierdził stanowisko ministra finansów, zgodnie z którym w analizowanym stanie faktycznym wypłacone odszkodowanie nie jest kosztem uzyskania przychodu. Zdaniem sądu przyczyną poniesienia tego kosztu było bowiem zaniechanie podatnika, a nie chęć uzyskania (zachowania lub zabezpieczenia) źródła przychodów.
Stanowisko sądu zasługuje na aprobatę. W rozpatrywanej sytuacji zarówno wypłata przez podatnika odszkodowania, jak i otrzymanie przez niego wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości związane były z nieważnością wcześniejszego zbycia tych nieruchomości w formie wkładu niepieniężnego. Podstawy prawne możliwości żądania tych świadczeń są jednak różne.
Wypłata przez podatnika odszkodowania była skutkiem niezachowania przez niego należytej staranności (jego zaniechań). W konsekwencji fakt, że konieczność dokonania obydwu płatności była pochodną zaistnienia tego samego zdarzenia faktycznego, nie oznacza, że wypłata przez spółkę odszkodowania pozostawała w związku przyczynowo-skutkowym z otrzymanym przez nią wynagrodzeniem.
