Potwierdziła to Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 15 marca 2012 r. (IPTPB3/423-326/11-2/IR).
Pytanie zadała spółka z o.o. Kupiła ona od niemieckiej firmy opony znajdujące się w Grecji. W celu przetransportowania ich do Polski zawarła umowę z firmą, która odpowiedziała na ogłoszenie umieszczone za pośrednictwem giełdy transportowej. Znaleziony w ten sposób przewoźnik okazał się jednak nieuczciwy. W efekcie zamówiony towar nie dotarł do wnioskodawcy.
Spółka podjęła działania zmierzające do odzyskania opon. Przede wszystkim powiadomiono policję. Wnioskodawcy udało się również dotrzeć do kopii dokumentu CMR, na podstawie której odtworzono trasę przejazdu oraz dane kierowcy. Wnioskodawca zwrócił się również do ubezpieczyciela firmy transportowej. Uzyskanie odszkodowania okazało się jednak niemożliwe, ponieważ polisa była sfałszowana.
Spółka zapytała więc, czy poniesioną stratę może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Izba skarbowa potwierdziła, że jest to możliwe. Wskazała także, w którym momencie stratę można uznać za koszt. Wyjaśniła, że strata jest typowym przykładem kosztu pośrednio związanego z przychodem. W takiej sytuacji ma więc zastosowanie art. 15 ust. 4d i 4e ustawy o CIT.
Zgodnie z tym pierwszym przepisem koszty uzyskania przychodów, inne niż bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.
Z kolei art. 15 ust. 4e ustawy o CIT mówi, że za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów, co do zasady, uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.
Strata powinna więc zostać rozliczona w momencie poniesienia, rozumianego jako data ujęcia kosztu w księgach rachunkowych (innego niż ujęcie jako rezerwa lub bierne rozliczenie międzyokresowe kosztów).
Grzegorz Kuś starszy konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Komentuje Aleksander Jarosz, starszy konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Strata poniesiona w toku prowadzenia działalności gospodarczej jest szczególnym rodzajem kosztu. Jej specyfika polega m.in. na braku bezpośredniego związku z przychodem uzyskiwanym przez podatnika.
Z drugiej strony jednak, powstawanie strat w środkach obrotowych często jest nieodłącznym aspektem prowadzenia przedsiębiorstwa. Biorąc przy tym pod uwagę, że sama działalność gospodarcza z założenia nastawiona jest na osiągnięcie przychodu, w praktyce dopuszcza się zaliczanie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów.
Można to jednak zrobić pod pewnymi warunkami. Nie wszystkie z nich wynikają wyraźnie z przepisów, są one natomiast formułowane przez dość jednolite orzecznictwo. Przesłanki te przedstawiła też Izba Skarbowa w Łodzi. Pierwszą z nich jest związek między nabyciem towarów (które następnie zostały utracone) a potencjalnym przychodem.
Poza tym strata musi być rezultatem zdarzenia nieprzewidywalnego i nie do uniknięcia. Musi też być rzeczywista i niezawiniona. Podatnik powinien również posiadać odpowiednie dokumenty potwierdzające poniesienie straty.
W opisywanej sprawie za zdarzenie nieprzewidywalne (losowe) uznana została kradzież towaru przez przewoźnika. Organ podatkowy ocenił, że podatnik wykazał się odpowiednią rzetelnością, ponieważ zweryfikował kontrahenta przed zawarciem z nim umowy (wskazywało na to m.in. sprawdzenie ubezpieczenia OC przewoźnika).
O zamiarze uniknięcia straty świadczy również zachowanie podatnika po zaistnieniu zdarzenia – zawiadomienie organów ścigania, próba odtworzenia trasy przewozu, próba uzyskania odszkodowania od ubezpieczyciela. Przyjmując racjonalne oraz obiektywne mierniki, trudno w tej sytuacji oczekiwać od przedsiębiorcy większej rzetelności, która mogłaby zapobiec stracie. Tym bardziej nie można mu przypisać winy za poniesienie straty.
Organ podatkowy zastrzegł ponadto, że podatnik, chcąc zaliczyć stratę do kosztów uzyskania przychodów, powinien posiadać protokół określający:
- rodzaj szkody,
- jej ilość, wartość,
- przyczynę powstania,
- podpisy odpowiednich osób oraz datę.
Przedsiębiorca powinien również dysponować dokumentami wydanymi przez policję lub prokuraturę.
