Tak wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 kwietnia 2012 r. (I FSK 1731/11).

Czego dotyczył spór

We wniosku o interpretację podatkową spółka wyjaśniła, że zajmuje się projektowaniem, budową i eksploatacją odcinka autostrady.

Nabywa towary i usługi budowlane, z którymi związane są istotne kwoty podatku naliczonego. Zobowiązania wynikające z faktur dokumentujących te zakupy reguluje w drodze przelewów bankowych. Jeśli w danym miesiącu kwota VAT naliczonego przewyższa kwotę VAT należnego, składając deklarację VAT-7, firma wnioskuje o zwrot nadwyżki podatku naliczonego na swój rachunek bankowy w terminie 25 dni od dnia złożenia rozliczenia.

Eksploatacją i utrzymaniem gotowych odcinków autostrady na zlecenie spółki zajmuje się operator. Na podstawie umowy jest on zobowiązany do utrzymywania odpowiedniego stanu technicznego autostrady, w tym do naprawy szkód wyrządzonych przez jej użytkowników.

Podatniczka zastanawia się nad zmianą sposobu rozliczeń z operatorem autostrady.

Potrącenie to też zapłata

Tak jak dotychczas, naprawiając szkody, wystawiałby fakturę obejmującą wynagrodzenie za materiały i robociznę. Spółka tylko częściowo regulowałaby płatności na jego rzecz przelewem bankowym. Resztę pokrywałaby odpłatną cesją (sprzedażą) praw do odszkodowań przysługujących jej od ubezpieczycieli sprawców szkód.

Zapytała, czy w odniesieniu do kwot uregulowanych przez potrącenie będzie nadal miała prawo do przyspieszonego zwrotu nadwyżki VAT.

W jej ocenie tak. Zapłata należności poprzez potrącenie wierzytelności przysługujących wzajemnie stronom transakcji nie uniemożliwia bowiem skorzystania z procedury wcześniejszego zwrotu nadwyżki podatku. Ograniczenie tego prawa dotyczy tylko przypadku, gdy zapłata jest dokonywana gotówkowo, a jej wartość przekracza 15 tys. euro.

Podatniczka zauważyła, że polskie prawo przewiduje szereg sposobów zapłaty, które prowadzą do wygaśnięcia zobowiązania. Jednym z nich jest potrącenie wzajemnie przysługujących wierzytelności. Wygaśnięcie zobowiązania przez kompensatę następuje wówczas, gdy dwie osoby są względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Zgodnie z art. 498 kodeksu cywilnego potrącenie wierzytelności daje skutek w postaci wzajemnego ich umorzenia do wysokości wierzytelności niższej.

Przepis nie zabrania

Fiskus uznał to stanowisko za nieprawidłowe. Jego zdaniem przepisy wyłączają możliwość płatności w transakcjach opiewających na kwotę powyżej 15 tys. euro w formie potrącenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku nie potwierdził jednak tej wykładni. Podkreślił, że intencją ustawodawcy było uzależnienie możliwości otrzymania zwrotu różnicy podatku w terminie 25 dni od daty złożenia deklaracji podatkowej od dokonania zapłaty całości należności z faktur zakupu z uwzględnieniem stosownych przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Artykuł 22 ust. 1 pkt 1 i 2 tej ustawy mówi, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje w każdym przypadku za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy. Chodzi o sytuacje, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca, oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 tys. euro.

Sąd zgodził się, że przepis ten ustanawia konieczność zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego należności o wartości przekraczającej 15 tys. euro i nie dopuszcza w takim przypadku zapłaty gotówkowej.

Jednak w ocenie WSA nie odnosi się on w żadnej mierze do zapłaty w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności. Gdyby zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie obowiązku regulowania wszystkich należności wyłącznie za pośrednictwem rachunku bankowego w formie przepływów pieniężnych, to zastrzegłby to bezpośrednio w przepisie. Przepisy podatkowe nie zawierają jakichkolwiek ograniczeń co do formy zapłaty należności. Nie ma zatem przeszkód do przyjęcia, że formą zapłaty może być także kompensata.

Wątpliwości co do tego nie miał też sąd kasacyjny. NSA podkreślił, że podatnik ma prawo do przyspieszonego zwrot VAT w terminie 25 dni także wtedy, gdy uregulował należności w formie kompensaty.

– Stanowisko WSA jest prawidłowe i ma oparcie w jednolitym orzecznictwie sądu kasacyjnego – podkreśliła sędzia Barbara Wasilewska.