Wykorzystywane jest zarówno finansowanie kapitałem, czyli poprzez zwiększenie kapitału zakładowego lub zapasowego spółki wkładem gotówkowym, jak i finansowanie długiem.

Wkłady i dopłaty

Finansowanie kapitałem pozwala na neutralne z perspektywy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) zapewnienie środków finansowych polskiej spółce. Wartość przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego nie jest jej przychodem podatkowym. Zasada ta odnosi się także do dopłat wnoszonych do spółki oraz kwot i wartości stanowiących nadwyżkę wartości emisyjnej ponad wartością nominalną udziałów lub akcji (tzw. agio).

Zarówno podwyższenie kapitału, jaki i dopłaty podlegają jednak podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC). Co do zasady stawka wynosi 0,5 proc. wartości kapitału zakładowego lub podwyższenia kapitału zakładowego albo kwoty dopłat. Uwaga! Zgodnie z obecną praktyką organów podatkowych, agio nie podlega PCC.

Zarówno podwyższenie kapitału, jak i dopłaty podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych

Finansowanie kapitałem nie podlega podatkowi od towarów i usług (VAT).

Biorąc pod uwagę wskazane skutki podatkowe finansowania kapitałem, można stwierdzić, że pozwala ono na zapewnienie polskiej spółce kapitałowej źródła finansowania w sposób prosty i związany ze stosunkowo niskim obciążeniem podatkowym.

Pożyczki, obligacje, cashpooling

Jednak to finansowanie długiem pozwala na zastosowanie tzw. tarczy podatkowej, czyli obniżenia wyniku podatkowego spółki kapitałowej, przez ponoszony koszt odsetkowy.

Najpowszechniejszą  metodą finansowania długiem jest oczywiście pożyczka. Jednak podobny efekt podatkowy można osiągnąć poprzez nabycie nowo wyemitowanych papierów dłużnych (np. obligacji) lub poprzez finansowanie typu cash-pool. Oczywiście w przypadku zastosowania tych metod pojawiają się specyficzne kwestie, jednak w zasadniczym zakresie skutki podatkowe będą zbieżne z konsekwencjami otrzymania pożyczki. Poniżej wskazane zostały najważniejsze z nich.

Zgodnie z ustawą o CIT otrzymane pożyczki nie są przychodem podatkowym spółki kapitałowej otrzymującej takie finansowanie. Konsekwentnie, również spłata pożyczki nie jest kosztem uzyskania przychodu.

Jednak odsetki od pożyczki będą takim kosztem (bądź zwiększą wartość początkową środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych).

Koszt odsetkowy

Oczywiście, zgodnie z ogólną zasadą, odsetki mogą być uznane za koszt uzyskania przychodu jedynie pod warunkiem, że środki pieniężne uzyskane z pożyczki zostaną wykorzystane w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. W przeciwnym razie, odsetki nie będą mogły obniżyć wyniku podatkowego pożyczkobiorcy.

Należy podkreślić, że co do zasady odsetki mogą być kosztem uzyskania przychodów, gdy zostały zapłacone. Jednak, zgodnie z aktualnie przeważającą praktyką organów podatkowych kapitalizacja odsetek, czyli powiększenie kwoty głównej o wartość odsetek, traktowana jest na równi z zapłatą. Istnieje jednak również orzecznictwo wskazujące, że w przypadku odsetek skapitalizowanych, dopiero zapłata odpowiadającej im kwoty głównej pozwala na zaliczenie odsetek do kosztów uzyskania przychodów.

Cienka kapitalizacja

Dodatkowo możliwość obniżenia podstawy opodatkowania o koszt odsetek od pożyczek może być ograniczona przepisami o tzw. cienkiej (lub niedostatecznej) kapitalizacji. Dotyczy to jednak wyłącznie pożyczek udzielonych przez spółkę (spółki) posiadające nie mniej niż 25 proc. udziałów (akcji) spółki lub inną spółkę (tzw. spółkę siostrę), jeżeli ten sam udziałowiec lub akcjonariusz posiada nie miej niż 25 proc. udziałów (akcji) w obu spółkach siostrach.

W przypadku takich pożyczek, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec określonych w ustawie podmiotów powiązanych przekracza trzykrotność wartości kapitału zakładowego, odsetki od pożyczki w części, w jakiej przekracza ona tę wartość zadłużenia, nie będą kosztem uzyskania przychodów. Zarówno wartość kapitału zakładowego, jaki i wartość zadłużenia zostały specyficznie zdefiniowane na potrzeby tej regulacji.

Podatek u źródła

W przypadku finasowania z zagranicy, zarówno polskie, jak i międzynarodowe regulacje prawa podatkowego pozwalają na opodatkowanie pożyczkodawcy nie tylko w kraju jego rezydencji podatkowej, ale także w kraju, z którego pochodzą odsetki, czyli w przypadku finasowania polskich spółek, w Polsce.

Ustawa o CIT przewiduje, że przychody z odsetek, uzyskane na terytorium Polski przez rezydentów podatkowych innego kraju, mogą być opodatkowane w Polsce stawką 20 proc. Jednak prawo do opodatkowania takich odsetek lub wysokość stawki podatkowej modyfikowane są regulacjami odpowiednich umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Umowy, których stroną jest Polska, obniżają zwykle tę stawkę do 5 – 10 proc.

Zwolnienie dla spółek powiązanych

Dodatkowo, zgodnie regulacjami wdrażającymi postanowienia dyrektywy w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych państw członkowskich, od 1 lipca 2013 r. zwolnione w Polsce z podatku u źródła będą odsetki wypłacane do określonych podmiotów podlegających w Unii Europejskiej lub w innym państwie EOG opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania.

Zwolnienie będzie mogło być stosowane, jeżeli uzyskującym przychody z tytułu odsetek będzie m.in.

- spółka posiadająca bezpośrednio nie mniej niż 25 proc. udziałów/akcji w kapitale spółki je wypłacającej albo

- spółka siostra spółki wypłacającej odsetki (jeśli spółka podlegająca w państwie członkowskim UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów posiada nie mniej niż 25 proc. udziałów/akcji obu spółek)

oraz spełnione zostaną określone dodatkowe warunki.

W takich przypadkach obecnie opodatkowanie nie może przekroczyć 5 proc.

Zastosowanie wskazanych preferencyjnych zasad opodatkowania odsetek wynikających z umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania lub z przepisów wdrażającymi postanowienia dyrektywy odsetkowej jest możliwe pod warunkiem udokumentowania miejsca siedziby dla celów podatkowych uzyskującego przychody odsetkowe, uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji oraz w określonych wypadkach wypełnieniem dodatkowych wymogów dokumentacyjnych.

Wysokość oprocentowania

W przypadku finansowania w grupie kapitałowej, a więc zasadniczo przez podmiot powiązany w rozumieniu przepisów podatkowych, kolejną  istotną kwestią dotyczącą finansowania dłużnego jest wysokość oprocentowania pożyczki. Powinno być ono ustalone na poziomie, jaki zastosowałyby niezależne podmioty.

Jeżeli wysokość odsetek odbiegać będzie od poziomu rynkowego, tj. odsetki będą przekraczać ten poziom lub będą on niego niższe, pożyczkobiorcy może zostać oszacowany dodatkowy dochód podatkowy. Do odsetek przekraczających poziom rynkowy nie mogą być też stosowane obniżone stawki podatku u źródła.

PCC i VAT

Zgodnie z przeważającą obecnie praktyką, udzielanie pożyczek uznawane jest za czynność zwolnioną z VAT.

W konsekwencji nie powinno podlegać podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Niemniej, w szczególnych sytuacjach, gdyby pożyczka nie podlegała VAT mogłaby być opodatkowania 2 proc. PCC.

W większości przypadków finansowania przez spółkę zagraniczną, możliwe powinno być jednak zastosowanie jednego ze zwolnień z opodatkowania tym podatkiem.

Komentuje Dorota Kacprzak doradca podatkowy,  menedżer w zespole fuzji i przejęć Deloitte

Efektywne podatkowo finansowanie z zagranicy wymaga uwzględnienia, poza kwestiami związanymi z potrzebami biznesowymi finansowanej spółki, również licznych regulacji prawa podatkowego.

Podatkowe skutki zależeć mogą  zarówno od metody finansowania, proporcji finansowania kapitałem i długiem, kraju, z którego przekazywane są środki, jak i wzajemnej relacji pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy w międzynarodowej grupie kapitałowej. Przy czym trzeba wziąć pod uwagę, że niekiedy struktura finansowania pozwalająca na zastosowanie określonych preferencyjnych zasad opodatkowania może wywołać negatywne skutki podatkowe wynikające z innych regulacji

Przykładowo, jeżeli w celu obniżenia PCC, przy finansowaniu kapitałem wystąpi nadwyżka wartości emisyjnej nad wartość nominalną udziałów lub akcji (agio), wartość ta nie może być uwzględniona przy ustaleniu limitu odsetek od pożyczek zaliczanych do kosztów uzyskania przychodu, wynikającego z przepisów o tzw. cienkiej kapitalizacji (oczywiście dotyczy to jedynie pożyczek udzielonych przez zdefiniowane tam podmioty).

Inny przykład: pożyczka udzielona przez spółkę matkę (udziałowca albo akcjonariusza) pożyczkobiorcy (czyli tzw. spółkę babkę) nie będzie podlegała ograniczeniom cienkiej kapitalizacji, z drugiej strony jednak w przypadku takiego finansowania wykluczone będzie zastosowanie zwolnienia z podatku u źródła wynikającego z wdrożenia dyrektywy odsetkowej (obowiązującego od 1 lipca 2013 r.).

I odwrotnie, jeśli pożyczka zostanie udzielona przez podmiot spełniający przesłanki zastosowania zwolnienia z podatku u źródła, równocześnie pożyczka taka podlegać może ograniczeniom wynikającym z przepisów o niedostatecznej kapitalizacji.