Tak jest w przypadku, gdy polska spółka uczestniczy w strukturze, w której udział biorą też podmioty zagraniczne.

Brak regulacji

Pomimo postulatów podnoszonych od lat cash pooling nie został uregulowany w przepisach podatkowych. W rezultacie polscy podatnicy, którzy z niego korzystają, skazani są na wybór sposobu opodatkowania tych transakcji, kierując wyłącznie się interpretacjami organów podatkowych. Te jednak pozostają konsekwentne i niezmiennie profiskalne.

Jednym z przykładów takiego profiskalnego podejścia jest stanowisko organów co do podatku u źródła od odsetek wypłacanych w strukturze cash poolingu.

Pool leader tylko pośrednikiem

Gdy polska spółka uczestnicząca w takiej strukturze wykazuje w danym dniu saldo ujemne na koncie, pool leader przelewa na to konto odpowiednie środki, by je wyzerować. Jeśli mamy do czynienia z tzw. cash poolingiem wirtualnym (czyli takim, w którym pieniądze nie są fizycznie przelewane między kontami), pool leader dokonuje wirtualnego rozliczenia środków i wyzerowania salda.

Środki służące do wyzerowania pochodzą od innych spółek, które w danym dniu posiadały na kontach saldo dodatnie. Polska spółka otrzymująca środki nie ma oczywiście informacji, która spółka z grupy w danym dniu użyczyła środków uzupełniających jej konto.

Dlatego wszelkie odsetki należne z tytułu użyczenia środków wpłaca pool leaderowi, który rozlicza je i odpowiednio dzieli pomiędzy uczestników struktury. Nie jest on zatem właścicielem otrzymywanych odsetek, a jedynie pośrednikiem w ich przekazywaniu.

Skoro polska spółka płacąca odsetki nie ma pojęcia, jakiemu podmiotowi i w jakiej proporcji są one faktycznie należne, nie jest w stanie zidentyfikować tzw. ekonomicznego właściciela odsetek.

Danina u źródła

Zgodnie z polskimi przepisami odsetki wypłacane podmiotom zagranicznym są objęte ryczałtowym 20-proc. podatkiem dochodowym od osób prawnych, zwanym podatkiem u źródła. Zatem gdy w strukturze cash poolingu biorą udział wyłącznie polskie spółki, problem z podatkiem u źródła nie powstanie. Jeżeli natomiast uczestniczą w niej spółki zagraniczne, polska spółka wypłacając odsetki, powinna potrącić odpowiedni podatek u źródła.

W praktyce stawka podatku może być niższa niż 20 proc., a nawet odsetki mogą nie podlegać opodatkowaniu w Polsce, jeśli zastosowanie znajdą uregulowania odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Niestety, aby zastosować odpowiednią umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, niezbędne jest posiadanie informacji, kto otrzymał zapłacone przez spółkę odsetki. Co więcej, polska spółka musi także otrzymać od zagranicznego partnera tzw. certyfikat rezydencji potwierdzający, że jest on podatnikiem w danym państwie.

Ważne kto jest uprawniony

Teoretycznie polska spółka wypłaca odsetki pool leaderowi. Pool leader jest także jedynym podmiotem, z którym łączą ją stosunki prawne. W cash poolingu bowiem umowy zawierane są wyłącznie pomiędzy poszczególnymi spółkami a pool leaderem.

Dana spółka jest także zobowiązana do wypłaty odsetek wyłącznie na rzecz pool leadera – żadna inna spółka korzystająca ze struktury nie ma wobec niej roszczenia o ich wypłatę. Z prawnego zatem punktu widzenia odsetki płacone są na rzecz pool leadera.

Niestety, uregulowania większości umów o unikaniu podwójnego opodatkowania umożliwiają zastosowanie obniżonej stawki podatku wyłącznie wtedy, gdy otrzymujący odsetki jest do nich uprawniony. Uprawnienie to jest interpretowane poprzez odwołanie do  własności ekonomicznej.

Zatem obniżona stawka może mieć zastosowanie wyłącznie do wypłaty na rzecz podmiotu będącego ekonomicznym właścicielem odsetek.

Niekorzystna interpretacja fiskusa

Polskie przepisy regulujące opodatkowanie odsetek nie odnoszą się do kwestii ekonomicznej własności. Odsyłają jednak do uregulowań umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Na tej podstawie polskie organy podatkowe przyjęły jednolitą, niekorzystną dla podatników interpretację, zgodnie z którą przy wypłacie odsetek na rzecz pool leadera zastosowanie powinna mieć umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarta z państwem będącym siedzibą ekonomicznego właściciela odsetek, czyli nie pool leadera, a spółki, która w danym dniu użyczyła środków dla wyzerowania salda.

Łatwo sobie wyobrazić, jak skomplikowane w praktyce i niekorzystne dla podatników skutki ma ta interpretacja. Będą one także różne w odmiennych sytuacjach.

Przykładowo, gdy polska spółka nie ma danych pozostałych uczestników cash poolingu, zastosowanie obniżonej stawki będzie niemożliwe. Jeżeli w  strukturze uczestniczy znacząca liczba spółek z różnych państw, nakłady związane z  tworzeniem zestawień potwierdzających dokąd trafiły odsetki oraz odpowiednim rozliczaniem podatku przez polską spółkę mogą znacząco przewyższać korzyści związane z zastosowaniem niższej stawki.

Jakie rozwiązanie

Co zatem pozostaje polskim podatnikom? W wielu przypadkach najkorzystniejszym rozwiązaniem może być opodatkowanie wypłacanych pool leaderowi odsetek podstawową, 20-proc. stawką podatku u źródła. Można także rozważyć wdrożenie struktury cash poolingu, w której odsetki nie będą w ogóle wypłacane, ponieważ zastąpią je inne narzędzia rozliczania wzajemnych należności (np. przelew wierzytelności bądź przejęcie długu).

Jest to co prawda rozwiązanie wymagające większych nakładów pracy przy wdrożeniu, jednak przy większych strukturach może znacząco wpłynąć na zmniejszenie kosztów związanych z podatkami.

Na czym to polega

W uproszczeniu cash pooling polega na zarządzaniu płynnością finansową grupy poprzez gromadzenie (rzeczywiste bądź wirtualne) środków pieniężnych z jednostkowych rachunków poszczególnych spółek należących do struktury (co do zasady powiązanych ze sobą kapitałowo) na wspólnym rachunku grupy (rachunek główny) i wykorzystaniu w ten sposób korzyści skali.

Rozwiązanie to pozwala na kompensowanie przejściowych niedoborów wykazywanych przez część spółek z nadwyżkami zaistniałymi u pozostałych. Dzięki temu możliwe jest zmniejszenie kosztów kredytowania działalności spółek z grupy poprzez wzajemne udostępnianie wolnych środków pieniężnych.

Całą strukturą zarządza jeden podmiot, tzw. pool leader, którym może być jedna ze spółek z grupy bądź bank. Pool leader rozlicza salda jednostkowe i saldo główne, zapewnia środki pieniężne w sytuacji, gdy łączne saldo wszystkich spółek jest ujemne, i alokuje odsetki należne oraz naliczone w związku z rozliczeniem sald.

Autorka jest doradcą podatkowym w Taxplan sp. z o.o.