Niejednolite są również orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego. W tej sytuacji konieczne byłoby podjęcie przez poszerzony skład tego sądu uchwały rozstrzygającej istniejące wątpliwości.
Fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ) są efektywnym narzędziem realizacji różnego rodzaju przedsięwzięć biznesowych. Jednym z czynników rosnącej popularności struktur budowanych na podstawie FIZ są względy podatkowe. Dochody funduszy, niezależnie od sposobu ich późniejszego przeznaczenia, są bowiem zwolnione z CIT.
W połączeniu z inwestycjami FIZ w akcje spółek komandytowo-akcyjnych fundusze te pozwalają na znaczące oszczędności podatkowe nie tylko w odniesieniu do dochodów z tytułu realizacji transakcji kapitałowych, ale również z działalności operacyjnej, takiej jak produkcja, handel czy usługi.
Bariera do likwidacji
Zainteresowanie tworzeniem FIZ nie powinno zatem zaskakiwać. Towarzyszy temu jednak wysoka niepewność co do skutków podatkowych transferu składników majątkowych do funduszu. Wątpliwości dotyczą obejmowania certyfikatów inwestycyjnych FIZ w zamian za wpłaty w postaci przeniesienia praw własności udziałów lub akcji.
Taka bezpośrednia forma transferu aktywów do tworzonego FIZ jest rozwiązaniem najbardziej naturalnym i zbieżnym z samą ideą realizacji różnego rodzaju inwestycji za pośrednictwem FIZ.
Praktyka pokazuje jednak, że skutki podatkowe tego rodzaju transakcji, a właściwie brak pewności co do sposobu ich ustalenia i zagrożenie ewentualnymi poważnymi skutkami podatkowymi to jedna z barier do szerszego wykorzystywania FIZ w biznesie, która możliwe szybko powinna być wyeliminowana.
Wątpliwości dotyczą tego, czy przekazanie FIZ udziałów lub akcji i uzyskanie w zamian certyfikatów inwestycyjnych generuje po stronie wnoszącego przychód z tego tytułu czy nie. Chodzi o to, czy tego rodzaju transakcje należy kwalifikować jako odpłatne zbycie udziałów lub akcji w rozumieniu przepisów ustawy o PIT oraz ustawy o CIT.
Przez kilka lat organy podatkowe stały na stanowisku, że wniesienie udziałów lub akcji na pokrycie certyfikatów inwestycyjnych FIZ jest neutralne podatkowo na gruncie podatku dochodowego. Oznaczało to brak przychodu po stronie podatników dokonujących transferów swoich aktywów do FIZ i odroczenie opodatkowania do momentu realizacji w przyszłości zysków z obejmowanych certyfikatów.
W 2008 r. zmieniły jednak zdanie. Od tego czasu konsekwentnie przyjmują, że taki transfer udziałów lub akcji jest formą odpłatnego ich zbycia podlegającą opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Tym samym po stronie przenoszącego ich własność może powstać w takiej sytuacji dochód.
Sporne orzecznictwo
W związku z tym rozpoczęły się liczne spory, które rozstrzygane są przez sądy administracyjne. O ile stanowisko fiskusa można uznać za jednolite na przestrzeni ostatnich dwóch-trzech lat, to bezsprzecznie nie można tego powiedzieć o wyrokach sądowych.
W większości przypadków orzeczenia nie uwzględniały zarzutów stawianych przez podatników. Tymczasem 19 października 2010 NSA wydał wyrok, który potwierdził brak opodatkowania czynności wniesienia udziałów czy papierów wartościowych (II FSK 1047/09). Był on powszechnie komentowany i przez wielu uznany został wręcz za przełomowy. Pojawiło się wówczas wiele głosów zachęcających podatników do tej formy transferu aktywów do FIZ.
NSA wskazał, że przychodem może być tylko takie przysporzenie majątkowe, które ma charakter trwały (definitywny), a przez to również prawnie uchwytny. Ostateczna wartość certyfikatów inwestycyjnych powstaje (konkretyzuje się) dopiero na drugim etapie procesu inwestycji.
To prowadzi z kolei do wniosku, że na moment transferu udziałów lub akcji do FIZ podatnik nie uzyskuje automatycznie realnego przysporzenia trwale powiększającego jego aktywa i będącego przychodem. Zdaniem NSA przychód powstaje dopiero w razie umorzenia certyfikatów, likwidacji funduszu czy chociażby dalszego zbycia certyfikatów.
Niekorzystne wyroki
Okazało się jednak, że opisany wyrok NSA przedwcześnie uznany został za zwycięstwo poglądów podatników, zmianę linii orzeczniczej i jednocześnie zapowiedź prawdopodobnej zmiany stanowiska organów podatkowych. W opublikowanych interpretacjach indywidualnych niezmiennie wskazują one na obowiązek opodatkowania transferów udziałów i akcji w zamian za certyfikaty inwestycyjne.
Co więcej, wbrew stanowisku NSA, które wynikało z przytoczonego wyroku, kilka wojewódzkich sądów administracyjnych wydało w kolejnych miesiącach wyroki podtrzymujące te niekorzystne dla podatników interpretacje.
Nadzieje podatników na przełomowe znaczenie październikowego wyroku NSA ostatecznie zostały pogrzebane w kolejnym wyroku tego sądu w sprawie wkładów do FIZ z 6 kwietnia 2011 (II FSK 2056/09). Tym razem NSA przychylił się do stanowiska organów podatkowych.
Niepewność skutków podejmowanych działań niewątpliwie nie sprzyja zwiększeniu aktywności przedsiębiorców w realizację kolejnych inwestycji. Część z nich osiąga założone cele i buduje struktury oparte na FIZ, wykorzystując alternatywne, bezpodatkowe mechanizmy transferu udziałów lub akcji w zamian za certyfikaty.
Nie zmienia to jednak faktu, że istniejący stan niepewności, spór nierozstrzygnięty od lat oraz sprzeczne ze sobą wyroki NSA skłaniają do apelu o podjęcie przez poszerzony skład NSA uchwały w tej sprawie.
Grzegorz Szysz jest specjalistą w departamencie doradztwa podatkowego
Grant Thornton Frąckowiak Dariusz Bednarski jest tam partnerem zarządzającym
Zobacz więcej:
» Podatki i księgi » Podatek dochodowy » PIT i CIT » Spółki » Aporty
