Co istotne, nie wymaga wdrożenia do krajowych przepisów. Będzie stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce.
Chodzi o rozporządzenie wykonawcze do dyrektywy VAT z 15 marca 2011 nr 282/2011, uchylające wcześniejszy akt tej rangi z 17 października 2005 nr 1777/ 2005.
Czego dotyczą nowe przepisy
Prawie wszystkie przepisy uchylanego rozporządzenia zostały przeniesione do nowego. W ich treści zmienione zostały numery artykułów dyrektywy, gdyż stare rozporządzenie referowało do przepisów VI dyrektywy, która nie obowiązuje już od 2007 r.
Jednak znaczna część rozporządzenia 282/2011 to nowe regulacje, które wcześniej nie obowiązywały. Dotyczą one przede wszystkim ustalania miejsca świadczenia usług i dostawy towarów oraz określania, w jakich sytuacjach VAT ma być rozliczony przez sprzedawcę towaru lub usługi, a w jakich przez nabywcę.
Ten drugi temat jest szczególnie istotny z uwagi na zmianę polskich przepisów o rozliczaniu VAT przez nabywcę, która wchodzi w życie 1 kwietnia 2011.
Na temat tych zmian czytaj więcej w artykułach, które publikowaliśmy 30 marca 2011 r.: "Primaaprilisowy VAT", "Podatek zapłaci polski nabywca".
Zobacz najnowszą nowelizację ustawy VAT:
Oprócz tego nowe regulacje wyjaśniają m.in., kiedy dane świadczenie jest usługą gastronomiczną, a kiedy dostawą żywności (art. 14). Potwierdzają również, że dokumentem celnym stanowiącym podstawę dla odliczenia VAT może być dokument celny sporządzony w formie elektronicznej.
Usługi restauracyjne i kateringowe
Rozporządzenie wyjaśnia, kiedy dane świadczenie jest usługą gastronomiczną, a kiedy dostawą żywności.
Z usługą gastronomiczną lub kateringową mamy do czynienia, gdy dostarczanie gotowej lub niegotowej żywności bądź napojów stanowi element większej całości, na którą składają się również usługi wspomagające, pozwalające na natychmiastowe spożycie żywności, i usługi te mają charakter przeważający.
Jeżeli natomiast przedmiotem świadczenia jest dostawa żywności i napojów, wraz z transportem lub bez niego, ale bez żadnych usług wspomagających, mamy do czynienia z dostawą towaru.
Kiedy nabywcą jest podatnik
Przepisy rozporządzenia wskazują, w jaki sposób w praktyce określić, czy nasz kontrahent ma status podatnika czy nie. Właściwe określenie statusu nabywcy jest kluczowe dla prawidłowego rozliczenia usług świadczonych na rzecz podmiotów zagranicznych.
Zgodnie z art. 28b ustawy o VAT jeżeli zagraniczny usługobiorca jest podatnikiem, wówczas usługa podlega opodatkowaniu w kraju, gdzie usługobiorca posiada siedzibę.
W takim wypadku polski podatnik nie musi naliczać VAT. Gdyby jednak okazało się, że usługobiorca podatnikiem nie jest, wówczas, zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 28c ustawy o VAT, usługa powinna być opodatkowana VAT w Polsce, czyli tam gdzie siedzibę posiada usługodawca.
Kiedy więc będziemy mieli prawo uznać, że nasz zagraniczny kontrahent ma status podatnika i że nie narażając się na ryzyko możemy wystawić fakturę bez VAT? Odpowiedź znajdziemy w art. 18 rozporządzenia. Stanowi on, że usługobiorca ma status podatnika, jeżeli przekazał usługodawcy swój numer, pod którym jest zarejestrowany dla celów VAT w jednym z państw UE. Jednak to nie wszystko, usługodawca musi bowiem zweryfikować ważność tego numeru i potwierdzić, że został on przypisany naszemu kontrahentowi.
Przypomnijmy, że w Polsce potwierdzenie takie można uzyskać w Departamencie Wymiany Informacji o VAT Ministerstwa Finansów w Koninie, drogą telefoniczną, listownie, pocztą elektroniczną lub faksem.
Kontrahent spoza UE
Co wtedy, gdy kontrahentem jest firma spoza UE? W takim wypadku dokumentem potwierdzającym status podatnika będzie zaświadczenie wydane przez odpowiedni organ z kraju nabywcy, które potwierdzi, że prowadzi on działalność gospodarczą.
Alternatywnie nabywca może przedstawić dokument potwierdzający, że jest zarejestrowany dla celów VAT lub podobnego podatku w kraju siedziby. W takim jednak wypadku usługodawca powinien sprawdzić, czy podane mu dane są prawdziwe. Rozporządzenie mówi o dokonaniu „w rozsądnym zakresie weryfikacji rzetelności przedstawionych przez usługobiorcę danych za pomocą zwykłych handlowych środków bezpieczeństwa, takich jak środki dotyczące kontroli tożsamości lub płatności”.
Taką samą weryfikację należy przeprowadzić także w przypadku nabywcy posiadającego siedzibę w UE, który pomimo złożenia wniosku o rejestrację dla celów VAT nie otrzymał jeszcze numeru VAT.
Jak definiujemy siedzibę
Rozporządzenie (w art. 10) precyzuje także, w jaki sposób ustalić miejsce siedziby kontrahenta będącego podatnikiem. Jest to miejsce, w którym wykonywane są funkcje naczelnego zarządu przedsiębiorstwa. W celu jego ustalenia uwzględnia się:
- miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem,
- adres zarejestrowanej siedziby przedsiębiorstwa,
- miejsce posiedzeń zarządu przedsiębiorstwa.
Jeśli powyższe kryteria nie pozwolą określić z pewnością miejsca siedziby, decydujące będzie miejsce, gdzie zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem.
Stałe miejsce działalności
Zgodnie z art. 28b ustawy o VAT miejscem świadczenia usługi na rzecz podatnika jest miejsce, gdzie nabywca posiada siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, dla którego usługa jest świadczona. Jeżeli więc odbiorcą świadczonych przez nas usług jest podmiot zagraniczny, który prowadzi działalność także w Polsce, to warto sprawdzić, czy ta forma obecności w Polsce nie spełnia kryterium stałego miejsca prowadzenia działalności.
Zgodnie z rozporządzeniem, dla celów tego przepisu, przez stałe miejsce prowadzenia działalności uważa się miejsce, które charakteryzuje się wystarczającą stałością i odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca.
Z powyższego wynika, że stałe miejsce prowadzenia działalności nie musi samo wykonywać działalności gospodarczej, tzn. realizować dostaw towarów i usług. Może ono pełnić jedynie funkcje pomocnicze dla centrali.
Przykładowo, jeżeli spółka z siedzibą w Wielkiej Brytanii założy w Polsce przedstawicielstwo, które nie będzie realizować żadnych dostaw towarów i usług, to przedstawicielstwo takie w dalszym ciągu może być traktowane jako stałe miejsce prowadzenia działalności i może być odbiorcą świadczonych dla siebie usług, które będą opodatkowane polskim VAT.
Kiedy jest usługobiorcą...
Stwierdzenie, że nasz zagraniczny kontrahent posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w Polsce, nie oznacza automatycznie, że usługa, którą wykonujemy, jest świadczona na rzecz tego miejsca.
Zgodnie z art. 22 rozporządzenia w celu określenia, czy usługa jest świadczona na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności nabywcy, usługodawca powinien przeanalizować w szczególności, czy umowa, zamówienie i numer identyfikacyjny VAT, przyznany przez państwo członkowskie usługobiorcy i przekazany usługodawcy, wskazują stałe miejsce prowadzenia działalności jako miejsce odbioru usługi. Istotne jest także, czy to stałe miejsce płaci za usługę.
Jeśli podatnik ma wątpliwość, czy nabywcą świadczonej przez niego usługi jest stałe miejsce prowadzenia działalności czy siedziba, ma prawo stwierdzić, że usługi są świadczone na rzecz miejsca, gdzie kontrahent posiada siedzibę.
Przykład
Jeżeli naszym kontrahentem jest spółka z siedzibą w Szwecji, lecz usługi są realizowane na rzecz oddziału tej spółki w Polsce, to może się okazać, że właśnie ten oddział jest odbiorcą usługi. W takim wypadku, jeżeli świadczone usługi są opodatkowane według zasady ogólnej, konieczne byłoby wystawienie faktury z polskim VAT.
Trzeba zweryfikować, czy zamówienie, umowa lub płatność jest realizowana przez stałe miejsce prowadzenia działalności kontrahenta czy przez jego centralę.
...a kiedy samo rozlicza podatek
Dla polskich przedsiębiorców istotne jest także ustalenie, czy usługi lub towary nabywane od zagranicznych kontrahentów nie są świadczone przez stałe miejsce prowadzenia działalności takiego podmiotu, zlokalizowane w Polsce. Takim stałym miejscem może być np. oddział firmy zagranicznej w naszym kraju.
Zgodnie bowiem ze znowelizowanym od 1 kwietnia 2011 art. 17 ustawy o VAT, w przypadku nabycia towarów i usług od podmiotów zagranicznych (z wyjątkiem usług związanych z nieruchomością, usług świadczonych przez podatników zarejestrowanych na VAT w Polsce), podatek VAT zobowiązany jest rozliczyć polski nabywca.
Ale gdy usługa świadczona jest przez zlokalizowane w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności zagranicznego podatnika (np. oddział), podatek VAT obowiązkowo rozlicza usługodawca.
Z art. 53 rozporządzenia wynika, że gdy zagraniczny dostawca posiada w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności, to przyjmuje się, że to stałe miejsce nie uczestniczy w transakcji, chyba że zaplecze techniczne i personel tego stałego miejsca prowadzenia działalności są wykorzystywane przez tego podatnika do celów niezbędnych do realizacji dostawy towarów lub świadczenia usługi.
Jeżeli zasoby stałego miejsca są wykorzystywane jedynie do zadań administracyjnych, takich jak księgowość, fakturowanie i odzyskiwanie należności, to uznaje się, że nie są one wykorzystywane do celów realizacji dostawy towarów lub świadczenia usługi.
Istotnym ułatwieniem jest także zasada, zgodnie z którą gdy na fakturze podany jest numer VAT właściwy dla stałego miejsca prowadzenia działalności, to jeśli nie udowodniono inaczej, przyjmuje się, że to stałe miejsce bierze udział w transakcji.
Przykład
Polski podatnik nabywa usługę od podatnika z siedzibą w Wielkiej Brytanii, który posiada w Polsce oddział i jest zarejestrowany w Polsce dla celów VAT.
Polski podatnik ma obowiązek rozliczyć import usług, jeżeli usługa nie jest świadczona przez stałe miejsce prowadzenia działalności (czyli oddział) brytyjskiego kontrahenta. W tym celu należy zweryfikować rolę tego oddziału w realizowanej transakcji. Ale jeśli brytyjski kontrahent wystawia fakturę z polskim VAT, a na fakturze wykazany jest nadany mu polski numer VAT, to należy przyjąć, że usługa została wykonana przez stałe miejsce prowadzenia działalności.
W takim wypadku polski podatnik nie rozliczy importu usług, będzie mu natomiast przysługiwało prawo do odliczenia VAT z faktury wystawionej przez brytyjskiego podatnika.
Autor jest doradcą podatkowym, starszym menedżerem w KPMG
Zobacz najnowszą nowelizację ustawy VAT:
Więcej o zmianach w VAT:
Czytaj też:
Więcej w serwisie:
»
Co i jak podlega opodatkowaniu
»
»
