Cash pooling to forma zarządzania finansami stosowana przez podmioty należące do tej samej grupy kapitałowej lub powiązane ze sobą w jakikolwiek inny sposób.

Usługa polega na koncentrowaniu środków pochodzących z rachunków poszczególnych podmiotów wchodzących w skład danej struktury gospodarczej na rachunku wspólnym i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób kwotą, przy wykorzystaniu korzyści skali.

Pozwala to uczestnikom na równoczesne ograniczenie kosztów odsetkowych z tytułu zaciągania zobowiązań (kredytowanie następuje przez wykorzystanie środków innych uczestników) i na zwiększenie przychodów odsetkowych przy wykorzystaniu zarówno środków danego podmiotu, jak i środków innych uczestników danej struktury.

Co przychodem...

Zgodnie z ustawą o CIT przychodami są otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym różnice kursowe. Przy czym do przychodów podatkowych zaliczyć można jedynie te wartości, które powodują definitywny i bezzwrotny przyrost majątku podatnika. Jednocześnie art. 12 ust. 4 ustawy o CIT enumeratywnie wyłącza z przychodów podatkowych m.in.

- otrzymane lub zwrócone pożyczki (kredyty), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów), oraz

- kwoty naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów).

Reasumując, przychodem uczestnika cash poolingu, posiadającego saldo dodatnie, są jedynie faktycznie otrzymane przez niego odsetki, rozpoznane na zasadzie kasowej. Natomiast środki finansowe transferowane pomiędzy uczestnikami są neutralne podatkowo.

Oznacza to, że pokrycie salda ujemnego danego uczestnika cash poolingu środkami zgromadzonymi przez pozostałe podmioty nie będzie skutkować powstaniem przychodu podatkowego.

...a co kosztem

Do kosztów uzyskania przychodów ustawa o CIT zalicza natomiast koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczania źródła przychodów, z wyjątkiem wymienionych w art. 16 ust. 1.Takich jak:

- wydatki na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów),

- naliczone, lecz niezapłacone albo umorzone odsetki od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów),

- odsetki, prowizje i różnice kursowe od pożyczek (kredytów) zwiększających koszty inwestycji w okresie realizacji tych inwestycji.

Mając to na uwadze, uczestnik cash poolingu ma prawo zakwalifikować do kosztów uzyskania przychodów prowizje, opłaty bankowe oraz wynagrodzenie dla agenta rozliczeniowego struktury cash poolingu (pool leadera), a także odsetki od salda ujemnego, jeżeli takie wystąpi.

Wymienione wydatki pozostają bowiem w ścisłym związku z prowadzoną działalnością gospodarczą mającą wpływ na uzyskiwane przychody, co potwierdziła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z  23 września 2010 (IPPB5/423-437/10-4/JC).

Zakwalifikowanie tych wydatków do kosztów podatkowych może nastąpić w momencie ich faktycznej zapłaty lub w dacie kapitalizacji. Niemniej należy pamiętać, że odsetki, prowizje i różnice kursowe, które zwiększają koszty inwestycji w okresie ich realizacji, nie będą kwalifikowane jako koszty podatkowe na zasadzie ogólnej, tylko wchodzą w skład wartości początkowej tej inwestycji i staną się kosztem podatkowym w formie odpisów amortyzacyjnych.

Środki pieniężne transferowane w ramach umowy cash poolingu, które nie są wydatkami na zapłatę odsetek lub prowizji bankowych, będą neutralne dla celów ustalenia podstawy opodatkowania, tzn. nie będą kosztami uzyskania przychodów dla celów CIT. Takim przepływem w ramach cash poolingu jest przelew nadwyżki z konta danego uczestnika cash poolingu na rachunek wspólny zarządzany przez pool leadera.

Cienka kapitalizacja

Ustawa o CIT zawiera ograniczenia dotyczące kwalifikowania jako koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca lub przez spółkę siostrę (jeżeli udziałowiec posiada co najmniej 25 proc. udziałów w kapitale pożyczkobiorcy lub w kapitale spółki siostry).

Przez pożyczkę należy tu rozumieć każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy (art. 16 ust. 7b ustawy o CIT).

Wobec tego może powstać wątpliwość, czy te ograniczenia (dotyczące tzw. niedostatecznej kapitalizacji) mają zastosowanie do odsetek płaconych przez uczestnika cash poolingu. Wydaje się, że nie, bo umowa cash poolingu nie spełnia ustawowych warunków umowy pożyczki. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 23 września 2010 (IPPB5/423-437/10-6/JC).

Dokumentacja cen transferowych

Podatnicy zawierający transakcje z podmiotami powiązanymi są obowiązani do  sporządzania dokumentacji podatkowej takich transakcji, zgodnie z  art. 9a ust. 1 ustawy o CIT. Przy  czym jako powiązany należy uznać taki podmiot, który bezpośrednio lub pośrednio bierze udział w zarządzaniu danego podmiotu lub który posiada nie mniej niż 5 proc. udziału w jego kapitale (art. 11 tej ustawy).

Wobec tego mogą powstać wątpliwości, czy w sytuacji gdy uczestnicy cash poolingu są takimi podmiotami powiązanymi, powstanie obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych. Biorąc pod uwagę specyfikę tego instrumentu finansowego, wydaje się, że nie.

Potwierdzenie takiego wniosku można znaleźć w interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 września 2010 (ILPB3/423-561/10-7/JG), która uznała, że „w odniesieniu do spółek z grupy, które zawarły z pool leaderem umowy w sprawie zarządzania finansowego, w przypadku gdy występują pomiędzy tymi spółkami (…) powiązania w rozumieniu art. 11 ust. 1 i 4, trudno w ich wzajemnych relacjach w ramach struktury cash poolingu doszukać się jakiegokolwiek przypadku kupna lub sprzedaży towarów bądź usług (czyli przypadków przeprowadzania transakcji pomiędzy nimi).

Wypłata odsetek pomiędzy uczestnikami umowy cash poolingu nie jest zatem dokonywana w ramach transakcji pomiędzy tymi uczestnikami. Skoro uczestnicy cash poolingu nie świadczą w ramach tej umowy usług, to nie można mówić o transakcji pomiędzy uczestnikami tej umowy”.

Tym samym uczestnik cash poolingu, w zakresie odsetek przekazywanych/otrzymywanych z tytułu uczestnictwa w tej strukturze, nie będzie zobowiązany do sporządzania dokumentacji podatkowej, o której mowa w art. 9a ust. 1 ustawy o CIT. Podobne stanowisko zajęła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 23 września 2010 (IPPB5/423-437/ 10-9/JC).

Wynagrodzenie pool leadera

Pool leader, w ramach struktury cash poolingu, świadczy usługi pośrednictwa finansoawego na rzecz pozostałych uczestników, za które otrzymuje od nich wynagrodzenie.

Jeżeli jest podmiotem powiązanym z danym uczestnikiem cash poolingu, to w odniesieniu do otrzymanego od niego wynagrodzenia wystąpi obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej.

Ale tylko w sytuacji gdy roczna kwota transakcji (tj. kwota rocznego wynagrodzenia dla pool leadera) przekroczy 30 tys. euro.

To nie jest pożyczka

Zgodnie z wyjaśnieniami warszawskiej Izby Skarbowej „umowa dotycząca prowadzenia rachunków w systemie cash poolingu nie może być uznana za czynność prowadzącą do zawarcia umowy pożyczki (…), ponieważ żadna ze stron cash poolingu nie zobowiązuje się do przeniesienia na własność drugiej strony określonej ilości pieniędzy, a także żadna ze stron nie zobowiązuje się do ich zwrotu.

W opisanej transakcji dla każdego z uczestników cash poolingu powstają określone prawa i obowiązki wynikające z tytułu uczestnictwa w systemie zarządzania płynnością. Jednakże żaden z uczestników systemu nie jest zobowiązany do przeniesienia własności określonej kwoty pieniędzy na inny określony w umowie podmiot.

Co więcej, uczestnik posiadający nadwyżkę płynności nie ma wiedzy co do tego, jaka część jego dodatniego salda przetransferowanego na rachunek rozliczeniowy zostaje wykorzystana przez innych uczestników systemu.

Również w przypadku zasilenia rachunku uczestnika o niedoborze finansowym (saldzie debetowym), następującego za pośrednictwem rachunku prowadzonego przez pool leadera (rachunek rozliczeniowy), na którym kumulują się środki zgromadzone w ramach systemu, w praktyce nie jest możliwa identyfikacja, od jakiego konkretnie uczestnika pochodzą środki na sfinansowanie takiego debetu. Wobec powyższego (…) nie można wskazać podmiotów, które spełniałyby definicję stron umowy pożyczki, tj. pożyczkodawcy oraz pożyczkobiorcy”.

Autorka jest konsultantką w zespole Tax Management & Accounting Services w PwC

Więcej informacji w serwisie:

» Podatki i księgi » Podatek dochodowy » PIT i CIT » Cash pooling