Przedsiębiorcy dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi mają ustawowy obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych. Dokumentacja cen transferowych stanowi formalną ochronę dla podatników przed sankcyjnym doszacowaniem podatku dochodowego przez władze podatkowe (według stawki 50 proc. PIT lub CIT), jednak nie broni przed uznaniem stosowanej przez podatnika metodologii kalkulacji ceny lub samego poziomu ceny transakcyjnej za zgodny z realiami rynku.

[srodtytul]Według stawki 50 proc.[/srodtytul]

Bez względu na fakt posiadania dokumentacji podatkowej przez podatnika [b]organy podatkowe lub skarbowe w razie kontroli mogą kwestionować metodę użytą w celu kalkulacji ceny w transakcji z podmiotem powiązanym[/b], dowodząc, iż nastąpiło przerzucanie dochodów między podmiotami powiązanymi. Wówczas istnieje duże prawdopodobieństwo oszacowania podatku od dodatkowego dochodu ustalonego w trakcie kontroli podatkowej lub skarbowej.

Władze podatkowe uprawnione są bowiem do rekalkulacji wartości przedmiotu transakcji zawieranej pomiędzy podmiotami powiązanymi, jeśli wartość ta odbiega od warunków rynkowych. Jeśli dodatkowo podmiot nie przedstawi dokumentacji podatkowej na żądanie organu, w celu określenia podatku od oszacowanego dochodu stosuje się stawkę 50 proc.

[srodtytul]Organ udowadnia, podatnik się broni [/srodtytul]

Ciężar dowodu spoczywa na kontrolujących, którzy zobowiązani są wykazać, że w kontrolowanej transakcji stosowano ceny transferowe – w związku z czym doszło do zaniżenia podstawy opodatkowania. Kontrolujący we własnym zakresie sporządzają analizy, w oparciu o publiczne źródła, dane urzędowe i z wykorzystaniem doświadczenia życiowego, w których wykazują, że cena przyjęta przez podatnika w transakcji z podmiotem powiązanym odbiega od warunków rynkowych.

Niestety, kontrolujący często nie posiadają wiedzy branżowej i przy prowadzeniu własnych analiz i wyliczeń pomijają szereg aspektów z braku zrozumienia rynkowych praktyk przedsiębiorców.

Podatnicy mogą jednak uprzedzić działania władz podatkowych i przygotować się na możliwość wystąpienia takiej sytuacji, robiąc odpowiednio wcześniej analizę, która wykazuje, że ceny lub marże w transakcji zostały ustalone na poziomie rynkowym. Jest to [b]tzw. analiza rynkowa cen lub marż – dokument, który w przypadku kontroli transakcji może zostać przekazany osobom kontrolującym i włączany jest do akt sprawy jako dowód strony[/b].

Jeżeli kontrolujący nie zgadzają się z wynikami analizy rynkowej, muszą je podważyć, co w praktyce, choć możliwe, jest niezwykle trudne. Analizy rynkowe bazują bowiem na wiarygodnych źródłach, publikowanych danych finansowych i są wykonywane z użyciem metod wyceny stosowanych w celu szacowania dochodów przez samych kontrolujących.

[srodtytul]Benchmarking study[/srodtytul]

Szczególnie przydatne i trudne do obalenia są te analizy, które wykonywane są a priori, w celu określenia rynkowego poziomu cen lub marż, zanim dojdzie do zawarcia transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Mówi się wtedy o tzw. benchmarkingu. Wyniki analizy stanowią punkt odniesienia do ustalenia ceny w transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi na zasadach rynkowych. Analizy te stanowią dokumenty, w których podatnik potwierdza zasadność przyjęcia określonej metody kalkulacji ceny w transakcji z podmiotem powiązanym oraz rynkowy charakter ceny ustalanej z użyciem tej metody.

W praktyce, jeśli podmioty nie stosują benchmarkingu na etapie uzgadniania warunków transakcji, istnieje możliwość weryfikacji rynkowości cen obowiązujących w transakcjach z podmiotami powiązanymi. Weryfikacja ta następuje w oparciu o wyniki analizy rynkowej, która potwierdza rynkowy charakter cen lub wskazuje podmiotom, że istnieje ryzyko zakwestionowania cen przez władze podatkowe.

Może być zatem dla podmiotów narzędziem służącym zarządzaniu ryzykiem podatkowym. [b]Analizy rynkowe zawierają dodatkowo elementy analizy branżowej lub sektorowej w celu wyjaśnienia okoliczności i czynników rynkowych, które miały wpływ na wyniki działalności prowadzonej przez dany podmiot oraz stosowanej przez ten podmiot strategii cenowej.[/b]

Elementem analiz rynkowych są również analizy porównawcze i funkcjonalne – w zależności od wyboru metody badania rynkowego charakteru ceny.

[srodtytul]Potwierdzenie i gwarancja [/srodtytul]

Analizy rynkowe są sporządzane w celu określenia, weryfikacji lub obrony rynkowego przedziału wynagrodzenia dla danej transakcji. Warto się zastanowić, czy nie jest lepszym rozwiązaniem przygotowanie tego typu analizy już na początkowym etapie realizacji transakcji.

Ważną kwestią jest odniesienie się w analizach do warunków i prawidłowości występujących w branży lub na danym rynku, które mogą wywierać znaczący wpływ na kształtowanie się cen transakcyjnych. Analizy rynkowe wykonywane przez doradców na zlecenie podmiotów mają postać wielostronicowych raportów, do których załączane są dane finansowe użyte do wykonania analizy.

Kalkulacja cen w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi w oparciu o wnioski wyciągnięte z analizy rynkowej pozwoli ograniczyć ryzyko oszacowania dodatkowego podatku. Dzięki takiej analizie podatnik otrzymuje potwierdzenie, iż zastosowana w transakcji metoda kalkulacji wynagrodzenia (i jej wynik) posiada charakter rynkowy.

[srodtytul]Wkrótce obowiązkowe [/srodtytul]

Należy podkreślić, że o ile obecnie analizy rynkowe mają dla podatników charakter fakultatywny, według planowanych zmian w przepisach podatkowych, benchmarking może zostać wprowadzony jako element obowiązkowy przygotowywanej przez podatników dokumentacji cen transferowych.

Jeżeli zmiany przepisów zostaną przyjęte, podatnicy z mocy prawa będą zobligowani sporządzać i przekazywać władzom podatkowym analizy porównawcze razem z dokumentacją podatkową (tj. w ciągu siedmiu dni kalendarzowych od daty wezwania).

Analizy te miałyby na celu wskazanie sposobu ustalenia ceny w transakcji oraz określenie porównywalnych danych służących do ich ustalenia. Projekt zmian Ministerstwa Finansów do ustawy dotyczący sporządzenia analizy jako części dokumentacji podatkowej jest obecnie w trakcie uzgodnień międzyresortowych.

[ramka][b]Dane pozwolą na porównanie[/b]

Analiza porównawcza (benchmarking study) polega na zgromadzeniu danych o porównywalnych transakcjach do transakcji będącej przedmiotem analizy lub o podmiotach prowadzących porównywalną działalność do działalności podmiotu wykonującego analizę.

Porównywalność transakcji lub podmiotów ustalana jest na podstawie analizy pełnionych funkcji, angażowanych aktywów, ponoszonego ryzyka przez dany podmiot i wyselekcjonowane podmioty rynkowe.

Możliwe jest wykonanie porównania wewnętrznego, tj. warunków transakcji przyjętych przez dany podmiot w transakcjach z podmiotami powiązanymi i analogicznych transakcjach z podmiotami niezależnymi; lub porównania zewnętrznego, wykonanego z perspektywy danego podmiotu i porównywalnych do niego niezależnych podmiotów działających na tym samym lub podobnym rynku.

Porównywalność podmiotów branych do analizy oznacza, że jakiekolwiek różnice występujące między podmiotami nie mogłyby mieć istotnego wpływu na wysokość analizowanej ceny.[/ramka]

[i]Autorka jest szefem Zespołu Cen Transferowych w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]