Zasada ta wynika z art. 23 ust. 1 pkt 10 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[/link]. I choć przepis jest jasny, podatnicy często mają wątpliwości, o czym świadczą liczne interpretacje podatkowe.

[srodtytul]Pensja wcale, składki tylko w części[/srodtytul]

Ustawodawca we wspomnianym przepisie posłużył się wyrażeniem „wartość własnej pracy”, które nie zostało zdefiniowane na potrzeby podatku dochodowego. Zdaniem fiskusa „użyte pojęcie wskazuje, że chodzi tu o wartość wszelkiego rodzaju pracy świadczonej przez ściśle określone osoby na rzecz zatrudniających je podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Natomiast zakres tego pojęcia nie obejmuje innych należności, które obciążają pracodawcę w związku z zatrudnieniem wskazanych osób. Wartość pracy świadczonej przez małżonka wspólnika będzie wyznaczać wysokość przyznanego mu wynagrodzenia”[b] (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 3 grudnia 2009 r., ITPB1/415-743/09/PSZ).[/b]

A zatem czego nie wrzucimy w koszty: czy tylko pensji dla współmałżonka czy też składek płaconych od niej przez pracodawcę? Z tym pytaniem zwróciła się do nas podatniczka, która w prowadzonej działalności gospodarczej zatrudnia męża.

Twierdziła, że wynagrodzenie męża za pracę nie stanowi kosztów uzyskania przychodów prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Kosztami są tylko składka ZUS, składka emerytalna, rentowa, wypadkowa, wpłaty do Funduszu Pracy i Funduszu Świadczeń Pracowniczych, opłacane przez pracodawcę.

Izba stwierdziła jednak, że podatniczka nie postępuje prawidłowo. Wartością pracy jest bowiem ustalone wynagrodzenie (brutto) za pracę wraz ze wszystkimi jego składnikami, czyli składkami na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne opłacane przez pracownika, zaliczką na podatek dochodowy, a także wszelkiego rodzaju dodatki, nagrody i inne świadczenia wypłacane w związku z wykonywaną przez pracownika pracą.

Pracodawca jest zobowiązany do pobierania i odprowadzania do właściwych podmiotów składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczek na podatek dochodowy. Pełni więc tylko rolę pośrednika, a płatności te są realizowane z dochodu pracownika.

„Dlatego też wszelkie obciążenia wynagrodzenia pracownika-małżonka (małżonka wspólnika), takie jak składki na ubezpieczenie społeczne, a także zaliczka na podatek, nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodów pracodawcy. W praktyce oznacza to więc, że całość wynagrodzenia brutto takiego pracownika nie jest kosztem pracodawcy.

Natomiast [b]składki na ubezpieczenie społeczne związane z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę małżonka wnioskodawcy (małżonka wspólnika) w części, w której zobowiązany do ich uiszczania jest pracodawca, stanowią dla niego koszty uzyskania przychodów” [/b]– czytamy we wspomnianej interpretacji.

[srodtytul]Zlecenie tak samo jak stała umowa[/srodtytul]

Czy tak samo będzie, gdy w firmie pomaga małżonek zatrudniony na umowę-zlecenie?

Wyjaśniła to[b] Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 15 lipca 2009 r. (ITPB1/415-362/09/DP). [/b]

Z pytaniem zwrócił się podatnik zleceniodawca, który zgodnie z zawartą umową-zlecenia oprócz wynagrodzenia wynikającego z ustalonej stawki ryczałtowej dokonuje również – na rzecz zleceniobiorcy, którym jest jego małżonka – zwrotu wydatków związanych z przemieszczaniem się do miejscowości, w której wykonywane jest zlecenie. Zwrot wydatków następuje zgodnie z przepisami dotyczącymi wypłaty należności pracownikom z tytułu odbycia podróży służbowych. Podatnik zastanawiał się, czy postępuje prawidłowo.

Izba stwierdziła, że [b]wydatki z tytułu wynagrodzenia małżonka zatrudnionego na podstawie umowy-zlecenia nie mogą stanowić dla przedsiębiorcy kosztów uzyskania przychodów. Inaczej jednak będzie z należnościami za odbywane podróże służbowe.[/b]

„Prawidłowo udokumentowane wydatki na zwrot kosztów związanych z wyjazdami służbowymi zleceniobiorcy (także małżonka) wynikające z zawartej w formie pisemnej umowy-zlecenia, wypłacane zgodnie z odrębnymi przepisami osobom niebędącym pracownikami zleceniodawcy, można zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodów z działalności, jeżeli podatnik wykaże, iż pozostają one w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przez niego przychodami z działalności gospodarczej.

Ponadto z umowy-zlecenia powinno wynikać, czy w ramach otrzymanego przez zleceniobiorcę wynagrodzenia sam zleceniobiorca ma obowiązek ponoszenia kosztów wyjazdów związanych z wykonywaniem umowy-zlecenia czy używania własnego samochodu, czy też koszty te ponosić będzie zleceniodawca” – czytamy w interpretacji.

Warto przy tym pamiętać, że osoba odbywająca podróż, gdy nie jest pracownikiem zlecającego, nie odbywa podróży służbowej w rozumieniu kodeksu pracy, lecz jedynie podróż w interesach zlecającego. Wobec tego wydatki z tytułu podróży służbowej mogą stanowić w całości koszt uzyskania przychodu – bez względu na to, czy przekraczają limity określone w rozporządzeniu w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167998](DzU z 2002 r. nr 236, poz. 1990 ze zm.)[/link].

Ale uwaga! Ograniczeniu podlegają wydatki związane z podróżą w interesach zleceniodawcy dotyczące korzystania przez zleceniobiorcę (małżonkę) w tym celu z prywatnego samochodu (art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT).

[srodtytul]W spółkach nie jest łatwiej[/srodtytul]

Problemy z rozliczaniem należności dla małżonków pojawiają się również w spółkach cywilnych i osobowych spółkach handlowych, czyli jawnych, partnerskich, komandytowych i komandytowo-akcyjnych.

Zasady dotyczące rozliczania wynagrodzeń małżonków wspólników w takich spółkach wyjaśniła [b]Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z czerwca 2009 r. (ITPB1/415-328/09/AK).[/b]

Podatnik wyjaśnił, że w spółce jawnej zatrudniona została – na podstawie umowy o pracę – żona jednego ze wspólników tej spółki. Pytał, czy zatrudnienie małżonka w spółce jawnej daje możliwość odliczenia jego wynagrodzenia.

Izba stwierdziła, że możliwości takiej nie ma. A to dlatego, że art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy wyraźnie mówi o wspólnikach w liczbie mnogiej, nie zaś o wspólniku, dlatego też [b]wyłączenie z możliwości uznania za koszty uzyskania przychodów wartości pracy małżonka jednego ze wspólników dotyczy wszystkich wspólników spółki[/b].

O tym, że wartość wynagrodzenia zatrudnionego w spółce jawnej małżonka jednego ze wspólników nie jest kosztem uzyskania przychodów zarówno dla tego wspólnika, którego małżonek otrzymuje wynagrodzenie, jak i dla pozostałych wspólników, przekonana była też Izba Skarbowa w Katowicach.

[b]W interpretacji z 27 października 2009 r. (IBPBI/1/415-645/09/ZK) [/b]stwierdziła, że „wartość wynagrodzenia żony jednego ze wspólników spółki jawnej nie jest kosztem uzyskania przychodu spółki, a więc zarówno dla tego wspólnika, którego żona otrzymuje to wynagrodzenie, jak również dla drugiego wspólnika”.

[srodtytul]Przy odrębnych firmach prościej...[/srodtytul]

[b] Organy podatkowe zgadzają się natomiast na zaliczanie do kosztów podatkowych wydatków, jakie ponosi jeden małżonek prowadzący działalność gospodarczą na zapłatę za usługi świadczone na jego rzecz przez drugiego małżonka prowadzącego firmę.[/b]

Przykładem jest[wyimek] interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 14 października 2009 r. (IBPBI/1/415-604/09/BK)[/wyimek].

Podatniczka pytała, czy wydatki na usługi prawne świadczone przez kancelarię małżonka, poniesione w celu uzyskania prawa do dysponowania lokalami zgodnie z ich przeznaczeniem, czyli uzyskania możliwości pozyskiwania z ich najmu przychodów, stanowią koszty uzyskania przychodu.

Izba przyznała podatniczce rację, a to dlatego, że nie można w tym przypadku mówić o pracy własnej, a inna interpretacja art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT prowadziłaby do absurdalnego eliminowania ze względów ekonomicznych spośród potencjalnych kooperantów firm, których właścicielami, pracownikami są osoby blisko spokrewnione z podatnikiem.

Do podobnych wniosków doszła Izba Skarbowa w Bydgoszczy. Podatnik zapytał, czy wynagrodzenie wynikające z faktur VAT z tytułu świadczenia usług przez małżonkę (prowadzącą własną, odrębną działalność gospodarczą) na jego rzecz (mającego własną firmę) stanowi koszt uzyskania przychodu.

Izba stwierdziła, że wydatki te będą kosztem. Nie ma przy tym znaczenia, że usługodawcą jest żona podatnika. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewidują ograniczenia w zakresie możliwości zawierania umów między małżonkami prowadzącymi odrębną działalność gospodarczą.

[srodtytul]... albo gdy zatrudniamy rodziców[/srodtytul]

Z rozliczaniem pensji w kosztach podatkowych nie będzie też problemów, gdy w firmie pomagają nam rodzice. Przekonali się o tym dwaj bracia, którzy w prowadzonej przez nich spółce cywilnej zatrudnili na umowę o pracę rodziców.

[b]Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 2 listopada 2009 r. (IBPB/I/1/415-668/09/KB)[/b] stwierdziła, że przepisy ustawy o PIT nie zawierają ograniczeń w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów wydatków rodziców wspólników, zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Przepisy wyłączają jedynie z kategorii kosztów wartość pracy członków rodziny podatnika, takich jak małżonek oraz małoletnie dzieci.

A zatem „wynagrodzenia rodziców, wynikające z ww. umów, będą mogły stanowić koszty uzyskania przychodu prowadzonej w ramach spółki cywilnej pozarolniczej działalności gospodarczej. W konsekwencji także wypłacane zatrudnionym rodzicom dodatkowe składniki wynagrodzenia (np. świadczenia urlopowe) mogą stanowić koszty uzyskania przychodu z tej działalności”.

[ramka][b]Brak wspólności nie pomoże[/b]

[b]Podatnicy często uważają, że jeśli nie istnieje między nimi wspólność majątkowa, to art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT nie znajdzie zastosowania. [/b]

Są jednak w błędzie. Organy podatkowe konsekwentnie twierdzą bowiem, że decydującą przesłanką powodującą niemożność uznania wartości pracy małżonka za wydatek mający wpływ na wysokość kosztów uzyskania przychodów podatnika jest fakt istnienia małżeństwa. Bez znaczenia jest natomiast rodzaj istniejącego między małżonkami ustroju majątkowego.

„Istnienie rozdzielności majątkowej małżonków ma jedynie wpływ na brak możliwości wspólnego rozliczenia podatkowego” – czytamy w[b] interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 29 maja 2009 r. (ILPB1/415-298/09-2/AA)[/b][/ramka].