Przyjrzyjmy się obowiązującym przepisom przy założeniu, że użytkownikiem konta w systemie PayPal jest polski rezydent podatkowy.

[srodtytul]Czy pieniądz elektroniczny jest przychodem[/srodtytul]

Zgodnie z art. 11 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawy o PIT[/link] przychodami są co do zasady otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Definicja ta pokrywa się z definicją przychodów w art. 12 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link].

Zgodnie z postanowieniami umowy z użytkownikiem PayPal (>patrz ramka niżej) pieniądze elektroniczne emitowane w tym systemie pełnią funkcję środka płatniczego. Użytkownicy akceptują posługiwanie się taką jednostką płatniczą w celu regulowania swoich należności. Dlatego pieniądz elektroniczny należy uznać za tzw. wartość pieniężną w rozumieniu przepisów ustaw o PIT i o CIT. Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym w nauce prawa podatkowego i prawa zobowiązań za wartość pieniężną uważa się takie aktywa/instrumenty finansowe, które nie są pieniądzem, ale mogą służyć do regulowania zobowiązań.

Aby aktywa finansowe, które nie są pieniądzem, ale wyrażają pewną wartość w pieniądzu, miały zdolność do umorzenia zobowiązania, musi na to wyrazić zgodę wierzyciel. W przypadku systemu PayPal obydwa te warunki (posiadanie przez pieniądz elektroniczny określonej wartości i zgoda wierzyciela na umarzanie nim zobowiązań) powinny być spełnione, ponieważ użytkownicy systemu przystępując do niego, zgadzają się na pełnienie przez pieniądz elektroniczny między nimi funkcji środka płatniczego. W konsekwencji otrzymanie pieniądza elektronicznego na koncie PayPal będzie powodowało powstanie przychodu podatkowego.

[ramka][b]Jak działa PayPal?[/b]

Zgodnie z informacjami, które można znaleźć w dokumencie udostępnianym na stronie internetowej firmy PayPal „Umowa z użytkownikiem – PayPal” (dalej umowa), firma ta świadczy usługi płatnicze, tzn. jej działalność obejmuje głównie emisję pieniądza elektronicznego oraz świadczenie usług finansowych powiązanych z emisją pieniądza elektronicznego.

Pieniądzem elektronicznym w rozumieniu umowy jest określona kwota pieniężna, która reprezentuje roszczenie wobec firmy PayPal. Kwota ta jest utrwalana na nośniku elektronicznym przy odbiorze środków na koncie użytkownika systemu PayPal. Pieniądz elektroniczny jest akceptowany przez pozostałych użytkowników systemu jako środek płatniczy.

Chcąc otrzymywać lub odbierać płatności w systemie PayPal, należy zarejestrować konto w systemie. Konto może być zasilane środkami pochodzącymi z własnego źródła finansowania lub od osób trzecich. W pierwszym przypadku użytkownik przekazuje firmie PayPal określoną kwotę pieniężną, w zamian za którą zostaje mu przypisana określona wartość pieniądza elektronicznego. Takie zasilenie następuje najczęściej, gdy użytkownik będzie chciał przekazywać płatności innemu użytkownikowi systemu. W drugim przypadku zasilenie konta użytkownika następuje z konta innego użytkownika systemu, np. jako zapłata za towar lub usługę sprzedaną przez użytkownika konta zasilanego.

Z tytułu korzystania z konta PayPal pobiera opłaty ustalone w cenniku. Opłaty te pomniejszają kwoty zasileń konta otrzymanych uprzednio przez użytkownika.[/ramka]

[srodtytul]Przychód z działalności...[/srodtytul]

Ustawodawca nie przewidział szczególnego momentu powstania przychodu dla celów podatkowych w odniesieniu do wartości pieniężnych, w związku z czym mają tu zastosowanie zasady ogólne (art. 11 ustawy o PIT i art. 12 ustawy o CIT).

Ustawa o PIT reguluje w odmienny sposób moment powstania przychodów z działalności gospodarczej i pozostałych przychodów. Jeżeli przychód wystąpił w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, to powstanie – zgodnie z art. 14 ustawy o PIT – w dniu, w którym kwota stanie się należna. Co do zasady nastąpi to z chwilą wydania rzeczy lub wykonania usługi, w tym częściowego wykonania usługi, ale nie później niż z dniem wystawienia faktury lub uregulowania należności. Decydująca o momencie powstania przychodu dla celów podatkowych będzie data najwcześniejszego z tych zdarzeń.

Skoro w wypadku PayPal mamy do czynienia z wartością pieniężną, nie powinno budzić wątpliwości, że zapłata za pośrednictwem PayPal będzie prowadziła do powstania przychodu, o ile nastąpi wcześniej niż wydanie towaru/wykonanie usługi albo wystawienie faktury. To samo dotyczy osób prawnych (art. 12 ustawy o CIT).

[srodtytul]...albo z innych źródeł[/srodtytul]

Z kolei dla osób fizycznych, które osiągają przychody ze źródeł innych niż działalność gospodarcza, dniem powstania przychodu będzie co do zasady dzień otrzymania lub postawienia pieniędzy lub wartości pieniężnych do ich dyspozycji. Ponieważ użytkownik konta może co do zasady dysponować pieniądzem elektronicznym bezpośrednio po przypisaniu mu go do konta PayPal, dzień przypisania do konta użytkownika określonej kwoty w pieniądzu elektronicznym należy przyjąć za dzień powstania przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o PIT.

[srodtytul]Skutki zablokowania środków[/srodtytul]

PayPal zastrzega sobie możliwość zablokowania środków przypisanych do konta użytkownika np. w razie zakwestionowania płatności przez użytkownika obciążonego, gdy stwierdzi on, że dyspozycja obciążenia jego konta nie była przez niego autoryzowana. W takiej sytuacji należałoby przyjąć, że zablokowanie środków przypisanych do konta użytkownika powinno skutkować odsunięciem w czasie momentu powstania obowiązku podatkowego. Dzieje się tak, ponieważ w wypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie można mówić o postawieniu do ich dyspozycji wartości pieniężnych.

Natomiast w wypadku przedsiębiorców, gdy przypisanie pieniędzy elektronicznych następuje przed dostarczeniem towaru/wykonaniem usługi oraz przed wystawieniem faktury, nie może być mowy o uregulowaniu płatności, skoro użytkownik obciążony kwestionuje autoryzację tej transakcji.

[srodtytul]Dochód pomniejszony o koszty...[/srodtytul]

Kolejne pytanie, jakie się nasuwa, dotyczy tego, czy podstawą opodatkowania będzie cała kwota uzyskana jako płatność, czy też powinna być ona pomniejszona o opłaty pobierane przez PayPal za obsługę płatności. Ponieważ podstawą opodatkowania jest dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania, odpowiedź będzie znowu uzależniona od tego, kto uzyskuje przychód i z jakiego tytułu.

W wypadku przedsiębiorców uzyskujących płatności w ramach działalności gospodarczej przychód powinien być pomniejszony o koszty poniesione w celu jego uzyskania oraz służące zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodu (art. 22 ustawy o PIT, art. 15 ustawy o CIT). Nie powinno tu budzić wątpliwości, że opłaty pobierane przez PayPal za obsługę płatności mogą być zaliczone do kosztów podatkowych i pomniejszyć w ten sposób podstawę opodatkowania.

[srodtytul]...niekiedy zryczałtowane[/srodtytul]

Inaczej będzie w wypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Biorąc pod uwagę katalog źródeł przychodów określony w art. 10 ustawy o PIT, w wypadku takich osób w praktyce powinniśmy mieć do czynienia z przychodami z działalności wykonywanej osobiście albo z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 2 i 9 ustawy o PIT).

Pierwsza kategoria przychodów obejmuje m.in. osobiście wykonywaną działalność artystyczną, literacką, naukową, publicystyczną oraz przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło.

Jeżeli przedmiotem transakcji i tytułem płatności było korzystanie z autorskich praw majątkowych lub praw pokrewnych, otrzymany przychód może być pomniejszony o kwotę ryczałtowych kosztów w wysokości 50 proc.

Jeżeli przychód pochodzi z działalności wykonywanej osobiście, a więc z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4, 6 i 8 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodu uwzględnia się w wysokości 20 proc. przychodu.

Jeżeli podatnik udowodni, że poniesione przez niego koszty były wyższe niż wynikające z zastosowania stawek ryczałtowych, może uwzględnić koszty w tej wyższej kwocie. Ze względu na konstrukcję opodatkowania przychodów osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej opłaty pobierane przez PayPal nie będą więc u tych osób wprost odliczalne od przychodu jako koszt podatkowy, jeśli podatnik nie udowodni, że jego koszty, w tym te opłaty, przekraczają wartość kosztów zryczałtowanych.

[srodtytul]PCC i VAT[/srodtytul]

Sprzedaż rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Polski podlega opodatkowaniu [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=185384]podatkiem od czynności cywilnoprawnych[/link] (PCC) według stawki 2 proc., przy czym sprzedaż rzeczy ruchomych za kwotę nieprzekraczającą 1000 zł jest zwolniona z PCC.

Opodatkowana jest również sprzedaż praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski. Właściwa stawka podatkowa w tym wypadku to co do zasady 1 proc. wartości transakcji. Ustawodawca nie przewidział wprawdzie dla praw majątkowych podobnego zwolnienia jak dla rzeczy ruchomych, niemniej nie każda sprzedaż prawa majątkowego będzie rodziła obowiązek zapłaty podatku.

Opierając się na art. 63 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885]ordynacji podatkowej[/link] mówiącym o zaokrąglaniu podstaw opodatkowania, kwot podatków itp., sprzedaż prawa majątkowego o wartości nieprzekraczającej 49 zł 49 gr nie będzie prowadzić do powstania zobowiązania podatkowego w PCC.

O ile użytkownik przekroczył limit kwoty uprawniającej do zwolnienia w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]VAT[/link] (w 2009 r. jest to 50 000 zł), to począwszy od momentu przekroczenia powinien zarejestrować się jako czynny podatnik VAT i rozliczać VAT. W takim wypadku co do zasady odpada obowiązek zapłaty PCC

[ramka][b]Przykład[/b]

Przeanalizujmy dość powszechną transakcję udostępnienia utworu muzycznego w sieci Internet. Autor i wykonawca piosenki umieszcza w sieci wykonanie piosenki. Za możliwość jej pobrania i zapisania egzemplarza na własnym nośniku pobiera opłatę 1 euro. Sprzedający egzemplarz piosenki jest np. nauczycielem i twórczością artystyczną nie zajmuje się zawodowo, lecz hobbystycznie. Kwota 1 euro została przypisana do konta sprzedającego 29 października, a zrealizowana (równowartość wypłacona na konto bankowe) 2 listopada.

Udostępnienie utworu w ten sposób należy zakwalifikować jako wprowadzenie egzemplarza utworu do obrotu w myśl przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przychód dla sprzedającego powstanie w dniu przypisania do jego konta PayPal kwoty 1 euro w pieniądzu elektronicznym, ponieważ to wtedy wartość pieniężna jest mu postawiona do dyspozycji. 2 listopada sprzedający jedynie wypłaca środki na swoje konto bankowe. Dla celów podatkowych musi on przeliczyć tę kwotę na złote według kursu z dnia poprzedzającego uzyskanie przychodu, a więc z 28 października.

Transakcja sprzedaży egzemplarza utworu jest związana z korzystaniem przez twórcę i zarazem artystę wykonawcę odpowiednio z autorskich praw majątkowych oraz praw pokrewnych. W związku z tym sprzedający ma prawo uwzględnić w podstawie opodatkowania koszty w wysokości 50 proc. osiągniętego przychodu. Ponieważ po przeliczeniu na złote wartość egzemplarza piosenki nie przekroczy kwoty 49,49 zł, nie powstanie zobowiązanie podatkowe z tytułu PCC.[/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym w dziale podatkowym kancelarii Jara&Partners sp. k.[/i]