Uprawnienie strony i jej pełnomocnika do wglądu w akta nie jest bezwzględne i może być ograniczone ze względu na wyższe racje.

Ordynacja podatkowa wyłącza to prawo w art. 179 w odniesieniu do dokumentów objętych tajemnicą państwową, a także do innych dokumentów, „które organ podatkowy wyłącza ze względu na interes publiczny”. Nie jest dopuszczalne na podstawie tego przepisu utajnianie przed stroną całych akt sprawy.

W [b]wyroku z 17 września 2008 r. (I SA/Bk 229/08) WSA[/b] w Białymstoku stwierdził, że w świetle art. 178 i 179 op w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji (wyznacza on ramy i ograniczania konstytucyjnych wolności i praw) dopuszczalne jest pozbawienie strony dostępu jedynie do tej części dokumentu, która zawiera dane uzasadniające jego wyłącznie z akt sprawy (tak samo [b]wyrok tego sądu z 15 stycznia 2009 r., SA/Bk 510/08)[/b].

[srodtytul]Musi być uzasadnienie [/srodtytul]

O tym, jakie informacje, jakie dokumenty stanowią tajemnicę państwową, decyduje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=179387]ustawa z 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 196, poz. 1631 ze zm.)[/link]. Wyłączenie takich dokumentów z akt sprawy udostępnianych do wglądu stronie lub jej pełnomocnikowi jest obowiązkowe. Procedurę w tym zakresie normuje wskazana ustawa.

Inaczej rzecz się ma z wyłączeniem dokumentów z akt ze względu na interes publiczny. O tym decyduje pracownik aparatu skarbowego. Choć „interes publiczny” to pojęcie nieostre, przedstawiciele fiskusa nie mają pełnej swobody w decydowaniu o tym, co nim jest, a co nie jest, i dowolnego wyłączenia z akt danego dokumentu. Decyzja o tym, tak samo jak o wyłączeniu prawa wglądu do dokumentów stanowiących tajemnicę państwową, ma formę postanowienia.

Postanowienie o wyłączeniu wobec strony prawa wglądu do dokumentów musi zawierać uzasadnione faktyczne i prawne odnoszące się do przesłanki wyłączenia – podkreślił we wskazanym wyżej orzeczeniu z 17 września 2008 r. WSA w Białymstoku. Konieczne jest więc ujawnienie jego motywów, wskazanie przesłanek zakwalifikowania dokumentu jako objętego tajemnicą państwową lub przesłanek wskazujących na to, że za wyłączeniem dokumentu z akt przemawia interes publiczny.

W sprawie, której dotyczy wskazane orzeczenie WSA, powołując się na interes publiczny, dyrektor urzędu kontroli skarbowej odmówił podatnikowi przesłania kserokopii pisma do ośrodka interpretacji standardów klasyfikacyjnych urzędu statystycznego. Jego przesłanką miało być dobro podmiotu niebędącego stroną w postępowaniu kontrolnym.

[srodtytul]Pod kontrolą sądu [/srodtytul]

Inaczej niż w przypadku odmowy dostępu do akt sprawy postanowienie o wyłączeniu dokumentów z akt przez wzgląd na tajemnicę państwową czy interes publiczny można kwestionować na bieżąco, wnosząc zażalenie do organu podatkowego I instancji (art. 179 § 2 op). Sprawa może wówczas dotrzeć do sądu administracyjnego, a sądu ograniczenia w dostępie do akt odnoszące się do strony i jej pełnomocnika nie dotyczą.

Znajduje to potwierdzenie w wielu [b]wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego (por. zwłaszcza uchwała SN z 28 września 2000 r., III ZP 21/00)[/b].

Jest więc możliwość poddania takich postanowień obiektywnej ocenie niezawisłego sądu.

Jeśli jednak wydane w sprawie postanowienie o wyłączeniu nie zostało podważone, sądowi administracyjnemu nie wolno – gdy wskutek skargi na decyzję podatkową sprawa trafi na jego wokandę – ujawnić takich dokumentów.

Jeśli powodem wyłączenia dokumentu lub jego części z akt jest interes publiczny, sąd administracyjny będzie badał, czy organ podatkowy wskazał w swym postanowieniu przesłankę wyłączenia oraz czy w jego uzasadnieniu wyjaśnił, czym się kierował i jaki interes publiczny jest w ten sposób chroniony.

[b] WSA w Opolu w wyroku z 23 maja 2007 r. (I SA/Op 85/07)[/b], w którym znalazły się te stwierdzenia, zaznaczył, że ocena celowości i skuteczności tej ochrony wymyka się spod kontroli sądu. W sprawie tej chodziło o wyłączenie czterech pism będących korespondencją między organami podatkowymi, a wyłączenie ich miał uzasadniać interes publiczny rozumiany jako interes fiskalny i troska o zebranie pełnowartościowych dowodów, bezstronnych i obiektywnych. WSA zaakceptował wyłączenie trzech pism, przynajmniej na etapie postępowania wyjaśniającego.

[ramka][b]Tajemnica skarbowa i zawodowa [/b]

Trzeba zaznaczyć, że wszystkie informacje gromadzone i przetwarzane w ramach postępowania podatkowego, kontroli skarbowej, czynności sprawdzających stanowią tajemnicę skarbową. Pracownicy aparatu skarbowego i wszystkie osoby wskazane w art. 294 op, które wskutek udostępniania akt weszły w posiadanie tych wiadomości, obowiązane są do zachowania pełnej dyskrecji.

Ordynacja szczegółowo określa, jakie organy i w jakich sytuacjach mogą mieć dostęp do takich informacji. Na fachowych pełnomocnikach stron: adwokatach, radcach prawnych, doradcach podatkowych obowiązek zachowania ich dla siebie ciąży w ramach tajemnicy zawodowej. [/ramka]