Opodatkowane VAT jest m.in. odpłatne świadczenie usług i odpłatna dostawa towarów na terytorium Polski. Należy przy tym pamiętać, że miejsce dostaw towarów i wykonania usług jest dla celów tego podatku zdefiniowane w specyficzny sposób w ustawie o VAT.

[srodtytul]Kto podatnikiem[/srodtytul]

Podatnikami, w świetle art. 15 ust. 1 tej ustawy, są osoby wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą. Obejmuje ona wszelką działalność producentów, handlowców, usługodawców, rolników, osób wykonujących wolne zawody, zarobkowe wykorzystywanie towarów lub wartości niematerialnych i prawnych.

Nawet w razie jednorazowego wykonania czynności dana osoba uzyskuje status podatnika, jeżeli okoliczności wskazują na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Podmiot zagraniczny (nierezydent), który na terytorium Polski wykonuje czynności w ramach swojego przedsiębiorstwa, staje się podatnikiem polskiego VAT.

[b]Nie oznacza to jednak w każdym przypadku konieczności rejestrowania się jako podatnik VAT w Polsce.[/b]

[srodtytul]Bez prawa do zwolnienia[/srodtytul]

Zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy o VAT podatnik powinien się zarejestrować, składając formularz VAT-R przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5.

W odróżnieniu od przedsiębiorców krajowych do nierezydenta nie ma zastosowania zwolnienie ze względu na wysokość obrotu (przewidziane dla drobnych przedsiębiorców), co wynika z art. 113 ust. 13 pkt 3 ustawy o VAT. [b]Przedsiębiorca zagraniczny powinien zatem zarejestrować się na polski VAT niezależnie od tego, czy jego obroty przekroczyły 50 tys. zł, czy nie[/b].

[srodtytul]Wyjątki z rozporządzenia[/srodtytul]

Jak jednak wspomnieliśmy, [b]od tego obowiązku są wyjątki[/b]. Katalog wyłączeń zawiera [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D476B57C2F1E7892382314B9AADAACA7?id=172850]rozporządzenie ministra finansów z 6 kwietnia 2004 r. w sprawie określenia podatników niemających obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego[/link]. W jego § 1 pkt 1 lit. a – i określono usługi, których wykonywanie przez nierezydenta nie wiąże się z obowiązkiem rejestracyjnym, np. usługi w zakresie kontroli i nadzoru ruchu lotniczego świadczone na rzecz przewoźników międzynarodowych, niektóre usługi związane z obsługą, remontem, przebudową statków, usługi ratownictwa morskiego.

[srodtytul]Gdy rozlicza usługobiorca[/srodtytul]

Istotne wyłączenie dotyczy firm zagranicznych, które w Polsce świadczą usługi pozostałe, tj. inne niż wymienione w przywołanym wyżej przepisie rozporządzenia. Jeżeli usługi te są świadczone przez nierezydentów dla:

- podatników VAT posiadających siedzibę, miejsce stałego zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności w Polsce lub

- dla osób prawnych z siedzibą w Polsce, do rozliczenia VAT zobowiązane będą te polskie podmioty na zasadzie importu usług (ang. reverse charge).

Także w przypadku dostaw towarów dla podmiotów zobowiązanych do rozliczenia polskiego VAT z tytułu ich nabycia przedsiębiorca zagraniczny nie ma obowiązku rejestracji na VAT w Polsce. [b]Rejestracja nie będzie zatem konieczna, jeżeli z art. 17 ustawy o VAT wynika, że podatnikami polskiego VAT z tytułu danego świadczenia są usługobiorcy lub nabywcy towarów[/b] (>patrz ramka niżej).

[srodtytul]Dobrowolna rejestracja[/srodtytul]

W takiej sytuacji zagraniczny przedsiębiorca może jednak na zasadzie dobrowolności zarejestrować się w Polsce dla celów VAT i rozliczać podatek od dostaw towarów i świadczenia usług na ogólnych zasadach. Opcja wyboru rejestracji i rozliczania VAT przez zagraniczną firmę nie ma jednak zastosowania do:

- świadczeń określonych w art. 27 ust. 3 ustawy o VAT (np. usługi reklamy, licencje, usługi prawnicze, oddelegowania personelu, telekomunikacyjne) oraz

- czynności dla usługobiorców zarejestrowanych jako podatnik VAT UE wskazanych w art. 28 ust. 3, 4, 6 i 7 ustawy o VAT (np. wewnątrzwspólnotowy transport towarów, usługi na majątku ruchomym w razie podania przez nabywcę numeru dla celów VAT),

- dostaw gazu w systemie gazowym lub energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym.

W każdym z tych przypadków podatnikiem jest usługobiorca lub nabywca towarów.

[ramka]Podatek zapłaci krajowy przedsiębiorca

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o VAT podatnikami VAT są:

- usługobiorcy usług świadczonych przez podatników nieposiadających siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania albo pobytu na terytorium Polski,

- nabywcy towarów, jeżeli dokonującym ich dostawy w Polsce jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce, z zastrzeżeniem art. 135 – 138 (dotyczących wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych).

Przedsiębiorcy krajowi są zatem na podstawie tych przepisów zobowiązani do rozliczenia VAT z tytułu nabycia usług lub towarów od nierezydentów.

Dodajmy, że [b]od 1 grudnia 2008 r.[/b] z art. 17 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 wynika jednoznacznie, że [b]jedynie usługobiorca krajowy, tj. krajowy podatnik VAT może rozliczyć VAT od usług wykonanych w Polsce przez przedsiębiorcę zagranicznego.

Jeżeli zatem przedsiębiorca zagraniczny wykonuje usługi opodatkowane VAT w Polsce na rzecz innego przedsiębiorcy zagranicznego, będzie zobowiązany do rozliczenia polskiego VAT i do rejestracji dla celów VAT.[/b] [/ramka]

[i]Autorki są współpracowniczkami BSJP Tax sp. z o.o. spółka doradztwa podatkowego[/i]