Z art. 19 ust. 4 ustawy o CIT wynika, że jeżeli organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej określą, na podstawie art. 11, dochód w wysokości wyższej (lub stratę w wysokości niższej) niż zadeklarowana przez podatnika w związku z wykonaniem transakcji, o których mowa w art. 9a, a podatnik nie przedstawi tym organom wymaganej przez przepisy dokumentacji podatkowej – różnicę między dochodem zadeklarowanym przez podatnika a określonym przez te organy opodatkowuje się stawką 50 proc.

Niemal identyczne brzmienie ma art. 30d ust. 1 ustawy o PIT. Tylko z uwagi na zróżnicowane formy opodatkowania dochodów (przychodów) osób fizycznych w ust. 2 tego przepisu doprecyzowano, że sankcyjna stawka ma zastosowanie do podatników, których dochody opodatkowane są na zasadach ogólnych (art. 27) lub 19-proc. podatkiem liniowym (na zasadach określonych w art. 30c).

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 9a ust. 4 ustawy o CIT i art. 25a ust. 4 ustawy o PIT podatnicy są obowiązani do przedłożenia dokumentacji cen transferowych w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia żądania przez organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej.

[srodtytul]Kiedy z sankcją...[/srodtytul]

Sankcyjne opodatkowanie dotyczy tylko sytuacji, gdy:

- podatnik nie przedstawi wymaganej dokumentacji cen transferowych na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej, a ponadto

- wykazane zostanie, że zadeklarował niższy dochód podatkowy bądź wyższą stratę podatkową w związku z określonymi transakcjami.

Chodzi tu o transakcje z podmiotami powiązanymi w rozumieniu art. 11 ustawy o CIT (art. 25 ustawy o PIT) oraz takie, gdy należności są wypłacane na rzecz podmiotów mających siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

[srodtytul]...a kiedy bez[/srodtytul]

Należy zatem uznać, że nie dojdzie do sankcyjnego opodatkowania, jeśli kontrolujący – niezależnie od tego, czy podatnik przedstawi im wymaganą dokumentację, czy nie – stwierdzą, że transakcje między podmiotami powiązanymi zawarte zostały na warunkach rynkowych.

Do zastosowania sankcji nie dojdzie również wówczas, gdy podatnik, mimo zadeklarowania dochodu podatkowego (straty podatkowej) w niewłaściwej wysokości, przedstawi organom dokumentację cen transferowych. Ważne jest przy tym, aby wymagana dokumentacja spełniała wymogi formalne, natomiast jej zawartość merytoryczna nie powinna mieć znaczenia. W takim wypadku doszacowany przez organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej dochód powinien być opodatkowany na zasadach ogólnych, tj. z zastosowaniem stawki 19 proc.

[srodtytul]Stawka wysoka, sankcja nieco mniejsza[/srodtytul]

Dolegliwość sankcji polega na obowiązku zapłaty dodatkowego świadczenia pieniężnego, skalkulowanego jako iloczyn restrykcyjnej 50-proc. stawki podatkowej i kwoty różnicy między dochodem określonym przez organy a zadeklarowanym przez podatnika. Rzeczywista sankcja będzie jednak wynosiła nie 50 proc., ale 31 proc. owej różnicy, zważywszy, że pozostała jej część (19 proc.) powinna była być zadeklarowana przez podatnika jako podatek należny obliczony na zasadach ogólnych.

W tym miejscu należy poczynić jedno zastrzeżenie. Otóż [b]gdy podatnik zadeklaruje stratę, a organy określą dochód podatkowy, sankcyjnemu opodatkowaniu będzie podlegała jedynie kwota oszacowanego dochodu, a nie suma tego dochodu i wartości bezwzględnej straty podatkowej zadeklarowanej przez podatnika[/b]. Do takiej konkluzji można dojść, przyjmując, że strata podatkowa to w istocie dochód podatkowy w wysokości zero.

[srodtytul]Decyzja konstytutywna...[/srodtytul]

Art. 19 ust. 4 ustawy o CIT i art. 30d ust. 1 ustawy o PIT mówią, że „różnicę między dochodem zadeklarowanym przez podatnika a określonym przez te organy opodatkowuje się stawką 50 proc.”. Skoro zatem różnicę „opodatkowuje się”, to nie może budzić wątpliwości, że kwota wynikająca z tego opodatkowania stanowi zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 5 ordynacji podatkowej (op). Pojawia się tylko pytanie o sposób jego powstawania.

Problem ten rozstrzygnął[b] WSA w Białymstoku w wyroku z 7 sierpnia 2007 r. (I SA/ Bk 207/07)[/b]. Sąd uznał, że to zobowiązanie podatkowe powstaje nie z mocy prawa, lecz w drodze wydania i doręczenia decyzji konstytutywnej ustalającej jego wysokość (kreującej zobowiązanie podatkowe), o której mowa w art. 21 § 1 pkt 2 op.

Zdaniem sądu 50-proc. stawka podatku jest swoistą karą za naruszenie obowiązków ustawowych, która zastępuje zobowiązanie podatkowe powstające z mocy prawa w stosunku do dochodu oszacowanego w trybie art. 11 ustawy o CIT. Dalej sąd stwierdził, że określający sankcję ust. 4 art. 19 ustawy o CIT jest przepisem szczególnym w stosunku do ust. 1 wspomnianego artykułu i wyłącza opodatkowanie tego dochodu na zasadach ogólnych. Sąd uznał również, że nie jest możliwe powstanie tego zobowiązania bez dokonania szacunku przez organy i bez zaniechania przez podatnika przedstawienia szczególnej dokumentacji podatkowej.

[srodtytul]...nie będzie odsetek[/srodtytul]

Należy w pełni zgodzić się ze stanowiskiem sądu. Biorąc pod uwagę konstytutywny charakter decyzji wymiarowej, [b]podatnik nie będzie miał obowiązku uiszczenia odsetek za zwłokę, jako że nie dojdzie tu do powstania zaległości podatkowej.[/b]

Jak już wskazywałem, w każdym przypadku, gdy podatnik przedstawi formalnie poprawną dokumentację cen transferowych, nie dojdzie do naruszenia obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 4 ustawy o CIT (art. 25a ust. 4 ustawy o PIT) i, w konsekwencji, nie dojdzie również do sankcyjnego opodatkowania. Jeżeli mimo to organy podatkowe doszacują dochód podatnika na podstawie art. 11 ustawy o CIT (art. 25a ustawy o PIT), obowiązane będą do wydania deklaratoryjnej decyzji podatkowej, w której określą zobowiązanie podatkowe we właściwej wysokości, obliczone z zastosowaniem 19-proc. stawki podatku. [b]W tym wypadku na podatniku ciążył będzie obowiązek uiszczenia odsetek za zwłokę. Tak samo będzie w sytuacji, gdy podatnik, przedstawiając dokumentację cen transferowych, zadeklaruje stratę podatkową, a organy podatkowe – nie zgadzając się z tą dokumentacją – określą dochód podatkowy.[/b]

[i]Autor jest doradcą podatkowym, menedżerem w zespole ds. usług finansowych Działu Doradztwa Podatkowego PricewaterhouseCoopers[/i]