Ustawodawca wyłączył możliwość amortyzowania niektórych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w art. 22c pkt 5 ustawy o PIT oraz art. 16c pkt 5 ustawy o CIT. Zgodnie z tymi przepisami amortyzacji nie podlegają składniki majątku, które nie są używane na skutek:

- zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej albo

- zaprzestania działalności, w której te składniki były używane.

Amortyzację należy zakończyć od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono albo zaprzestano działalności.

[srodtytul]Likwidacja lub zmiana profilu firmy[/srodtytul]

Z zaprzestaniem działalności, w której składniki majątku były wykorzystywane, mamy do czynienia, gdy podatnik zlikwiduje dany rodzaj działalności albo zmieni profil swej działalności. Przykładowo jeśli firma prowadząca działalność w zakresie robót budowlanych oraz szycia odzieży zlikwiduje działalność budowlaną, to środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wykorzystywane w tej działalności nie będą mogły być amortyzowane. Podobnie w razie zmiany profilu działalności z produkcyjnej na handlową składniki majątku wykorzystywane w działalności produkcyjnej nie będą mogły być amortyzowane (por. [b]wyrok WSA w Bydgoszczy z 8 marca 2005 r., I SA/Bd 569/04[/b]).

[srodtytul]Nieważna przyczyna[/srodtytul]

Nie ma przy tym znaczenia, czy likwidacja danego rodzaju działalności lub zmiana jej profilu wynika z przyczyn ekonomicznych (np. nieopłacalność danej produkcji, brak popytu na dany towar lub usługę), czy pozaekonomicznych (np. cofnięcie stosownych koncesji lub pozwoleń na prowadzenie danej działalności). Jeżeli składniki majątku w związku z zaprzestaniem prowadzenia danej działalności nie są używane, to nie będzie możliwe naliczanie od nich odpisów amortyzacyjnych.

Chyba że zostaną użyte w innej działalności podatnika, w takim wypadku będą mogły być nadal amortyzowane. Używanie tych składników w nowej działalności musi być faktyczne. W przeciwnym razie naliczone odpisy amortyzacyjne mogą zostać zakwestionowane. Oczywiste jest, że nie będą mogły być wykorzystywane w innej działalności składniki majątku o specjalistycznym charakterze, np. maszyny i urządzenia budowlane w działalności polegającej na szyciu odzieży.

[srodtytul]Częściowe zaprzestanie działalności[/srodtytul]

Niestety, można też spotkać się z poglądem, że z treści art. 22c pkt 5 ustawy o PIT oraz art. 16c pkt 5 ustawy o CIT nie wynika, aby dotyczyły one wyłącznie całkowitego zaprzestania przez podatnika działalności danego rodzaju. Wystarczające jest zaprzestanie działalności, w której środek był wykorzystywany (patrz ramka). W tym duchu wypowiedziało się też [b]Ministerstwo Finansów w piśmie z 11 lipca 2001 r. (PB3/DK-1112-13/01)[/b], wskazując, że art. 16c pkt 5 ustawy o CIT pozbawia podatnika prawa do amortyzacji środków trwałych w każdym przypadku zaprzestania działalności, w tym odstawienia do trwałej rezerwy.

Przyjęcie takiego stanowiska wiązałoby się z koniecznością zaprzestania dokonywania odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego począwszy od następnego miesiąca po zaprzestaniu prowadzenia działalności z jego wykorzystaniem. Po wznowieniu działalności z wykorzystaniem składnika majątku amortyzacja może być kontynuowana.

[srodtytul]Przeznaczenie na wynajem[/srodtytul]

Wyjściem z sytuacji, umożliwiającym kontynuację amortyzacji, może być przeznaczenie niewykorzystywanych składników majątku na wynajem (na podstawie umów najmu, dzierżawy lub umów o podobnym charakterze). Sama zmiana ich przeznaczenia może być jednak niewystarczająca, jeśli nie przyniosą one przychodu z najmu. Zwrócił na to uwagę[b] NSA w wyroku z 17 listopada 2005 r. (FSK 2503/04)[/b], dotyczącym sytuacji przeniesienia środków trwałych z działalności produkcyjnej do działalności związanej z wynajmowaniem środków trwałych, bez zawarcia stosownej umowy najmu, dzierżawy czy innej umowy o podobnym charakterze. Sąd uznał, że amortyzacja nie może być kontynuowana, gdyż nie są to środki trwałe w rozumieniu ustawy o CIT. W tym kierunku poszedł także [b]WSA w Gliwicach w wyroku z 11 lutego 2009 r. (I SA/GL 913/08)[/b], stwierdzając, że nie kwalifikują się do amortyzacji środki trwałe wycofane z produkcji i oddane w dzierżawę, która de facto nie przyniosła żadnego dochodu.

[ramka][b]Skutki zaprzestania produkcji w zakładzie[/b]

Na to, że podatnik może utracić prawo do amortyzacji, gdy zaprzestanie produkcji w jednym ze swoich zakładów, mimo że kontynuuje działalność o tym samym profilu w innych placówkach, wskazała[b] Izba Skarbowa w Opolu w interpretacji z 14 września 2006 r. (PDI/42181-0014/06/MC/I)[/b]. Czytamy w niej: „z przedstawionego przez podatnika stanu faktycznego jednoznacznie wynika, iż podjął on decyzję o zaprzestaniu prowadzenia w dwóch betoniarniach produkcji betonu towarowego i tym samym zaniechał w chwili obecnej wykorzystywania przedmiotowych środków trwałych w prowadzonej działalności, z zamiarem wykorzystania w przyszłości tych środków w innych miejscach prowadzenia identycznej działalności. W konsekwencji braku możliwości amortyzacji tych środków brak jest odpisów amortyzacyjnych, które stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy o CIT mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów spółki”.

[i]—a.kol.[/i][/ramka]

[ramka][b]Zawieszenie działalności[/b]

Amortyzacji nie podlegają także składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Zgodnie z jej art. 14a ust. 1 i 2 przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od miesiąca do 24 miesięcy. W wypadku spółki cywilnej zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej jest skuteczne pod warunkiem jej zawieszenia przez wszystkich wspólników. W okresie zawieszenia przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących z niej przychodów (art. 14a ust. 3 ustawy).

To, że w okresie zawieszenia działalności gospodarczej składniki majątku nie podlegają amortyzacji, powoduje wydłużenie okresu, w którym dokonuje się odpisów amortyzacyjnych. Gdy podatnik wznowi działalność, będzie uprawniony do kontynuacji amortyzacji, pod warunkiem że dany składnik majątku nadal będzie w niej wykorzystywany.

Podczas zawieszenia podatnik może zbyć środek trwały. Oczywiście wówczas nie ma mowy o wznowieniu jego amortyzacji po okresie zawieszenia. Gdyby pomyłkowo przedsiębiorca naliczył odpisy amortyzacyjne w okresie zawieszenia działalności, to nie będą one kosztem uzyskania przychodów. [/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym w BDO Numerica International Auditors & Consultants sp. z o.o.[/i]