Istotą dobrowolnego poddania się odpowiedzialności jest [b]uznanie przez sprawcę okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego za udowodnione, i w związku z tym wyrażenie przez niego gotowości na poniesienie kary w wymiarze uzgodnionym z finansowym organem ścigania[/b] (urzędem lub inspektorem kontroli skarbowej).

Instytucja ta jest uregulowana w art. 17 – 18 i art. 142 – 149 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=186065]kodeksu karnego skarbowego[/link] (k.k.s.).

[srodtytul]Złóż wniosek ...[/srodtytul]

Sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego może złożyć do finansowego organu ścigania wniosek o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności po wszczęciu wobec niego postępowania karnoskarbowego, ale najpóźniej przed wniesieniem przeciwko niemu aktu oskarżenia do sądu.

Finansowy organ ścigania, który prowadzi postępowanie przygotowawcze, ma obowiązek jeszcze przed przystąpieniem do pierwszego przesłuchania pouczyć go o możliwości złożenia takiego wniosku.

Sprawca może złożyć wniosek na piśmie lub do protokołu. Dopiero wtedy finansowy organ ścigania może złożyć do sądu swój wniosek o wydanie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przez sprawcę.

Zanim jednak do tego dojdzie, sprawca powinien spełnić kilka warunków formalnych. Dowody ich spełnienia powinny być dołączone w formie załączników do wniosku składanego do sądu.

[srodtytul]...i dołącz dowody zapłaty [/srodtytul]

Do wniosku należy dołączyć dowód zapłaty przez sprawcę lub zobowiązany do tego podmiot (np. spółkę) uszczuplonej należności publicznoprawnej, a także dowód uiszczenia tytułem kary grzywny kwoty odpowiadającej co najmniej jednej trzeciej minimalnego wynagrodzenia przy przestępstwie (w 2009 r. kwota ta wynosi 425,30 zł) lub jednej dziesiątej tego wynagrodzenia przy wykroczeniu (w 2009 r. 127,60 zł ).

Wnioskodawca powinien również złożyć dowód uiszczenia zryczałtowanych kosztów postępowania (jest to jedna dziesiąta minimalnego wynagrodzenia przy przestępstwach oraz jedna dwunasta przy wykroczeniach).

[srodtytul]Sąd nie zawsze się zgodzi...[/srodtytul]

Jeżeli wniosek o wydanie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności spełnia wymienione warunki formalne, sąd może udzielić zgody na jego zastosowanie, jeśli stwierdzi, że wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości. Sąd musi jednak załatwić wniosek odmownie wtedy, gdy dotyczy on przestępstwa zagrożonego karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności albo w sytuacji, gdy przestępstwo objęte wnioskiem jest wprawdzie zagrożone jedynie karą grzywny jednak wymierzana za nie kara podlega nadzwyczajnemu obostrzeniu (art. 37 § 1 i art. 38 § 2 k.k.s.).

Udzielając zgody na zastosowanie środka karnego w postaci dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, sąd wydaje wyrok, w którym uznaje uiszczoną przez sprawcę kwotę grzywny za odpowiadającą grzywnie wymierzonej za dane przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, przy czym kwota ta nie może przekroczyć połowy górnej granicy ustawowej kary za dany czyn.

[srodtytul]... ale nie może nic zmieniać [/srodtytul]

Rozpatrując wniosek finansowego organu ścigania o wydanie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, sąd opiera się na aktach sprawy zgromadzonych w toku postępowania przygotowawczego. Innymi słowy, sąd z reguły nie przeprowadza dodatkowego postępowania dowodowego. Jeśli okoliczności ustalone przez sąd na podstawie zgromadzonych w postępowaniu przygotowawczym materiałów wzbudzą jego wątpliwości, wydaje on postanowienie o oddaleniu wniosku o wydanie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

[wyimek]Wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności trzeba złożyć przed wniesieniem aktu oskarżenia do sądu[/wyimek]

Przyczyną oddalenia wniosku przez sąd może być np. stwierdzenie, że warunki dobrowolnego poddania się odpowiedzialności uzgodnione między sprawcą a finansowym organem ścigania są zbyt surowe lub zbyt łagodne w stosunku do wagi czynu, społecznej szkodliwości lub winy sprawcy. Sąd może jedynie zgodzić się w pełni na warunki określone we wniosku lub go w całości oddalić, nie ma natomiast możliwości modyfikować zawartych w nim ustaleń.

[ramka][b]Jakie są korzyści...[/b]

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności z jednej strony oferuje cały szereg korzystnych następstw dla sprawcy, z drugiej jednak jego zdecydowane nadużywanie wskazuje na to, że ten z pozoru korzystny środek karny może stanowić swoistą pułapkę dla osoby, wobec której jest on wymierzany.

Korzyści wypływające z zastosowania dobrowolnego poddania się odpowiedzialności to przede wszystkim [b]możliwość wynegocjowania przez sprawcę dużo niższej grzywny niż kwota, którą potencjalnie mógłby wobec niego orzec sąd w toku normalnego postępowania[/b].

Ponadto, zgodnie z art. 18 § 2 k.k.s., prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego. Innymi słowy [b]osoba, wobec której zastosowany został środek karny w postaci dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, nadal zachowuje status osoby niekaranej.[/b] Co więcej, fakt wymierzenia kary grzywny w wyniku zastosowania omawianej procedury, nie stanowi przesłanki recydywy skarbowej, o której mowa w art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s.

[b]...a jakie zagrożenia [/b]

Okoliczności te mają podstawowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji przez osobę, w stosunku do której finansowy organ ścigania rozważa zastosowanie tego środka. Dlatego też zdarza się, że stosowanie procedury dobrowolnego poddania się odpowiedzialności prowadzi do nadużyć.

Przede wszystkim, w procedurze tej, z pierwszego na dalszy plan przesuwa się kwestia ustalenia stopnia winy, jaki może być przypisany sprawcy. Należy podkreślić, że [b]często do nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych dochodzi albo wskutek rozbieżnych interpretacji przepisów, albo z powodu zwykłych pomyłek.[/b] Żadna z tych okoliczności nie jest równoznaczna z możliwością przypisania sprawcy winy umyślnej. Jednak osoby, wobec których wszczynane jest postępowanie karnoskarbowe bardzo często pod wpływem stresu godzą się na zawarcie swoistego kompromisu z finansowym organem ścigania. Mając bowiem do wyboru dwie drogi:

- szybkie i bezbolesne zakończenie postępowania, zapłacenie stosunkowo niewielkiej kary grzywny oraz uniknięcie negatywnych konsekwencji związanych z przypisaniem statusu osoby karanej poprzez umieszczenie wzmianki o wymierzeniu kary w Krajowym Rejestrze Karnym, albo

- udział w długim i męczącym postępowaniu, którego wynik nie jest z góry przesądzony i może doprowadzić do zapłacenia dużo wyższej kary grzywny oraz do wpisania wzmianki o ukaraniu do Krajowego Rejestru Karnego – sprawca decyduje się na pierwszą.

I tak [b]w majestacie prawa dochodzi do częstych przypadków karania osób niewinnych[/b]. Warto to mieć na względzie zwłaszcza w kontekście przepisów ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, która w art. 4 przewiduje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, jeśli fakt popełnienia czynu zabronionego (m.in. przestępstwa skarbowego) zostanie potwierdzony orzeczeniem o udzielenie sprawcy zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. [/ramka]

[i]Autorka jest adwokatem, partnerem w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy[/i]